به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، «دستورالعمل نحوه شناسایی و اولویت بندی نقاط پرتصادف راهها» مصوب نشست ۵۸ مورخ ۱۳۹۳/۱۲/۱۸كمیسیون ایمنی راهها كشور جهت اقدام لازم، از سوی وزیر راه و شهرسایز به اعضای کمیسیون ایمنی راه‌های کشور و استانداران محترم و رؤسای كمیسیون مدیریت اجرایی ایمنی حمل ونقل استانی ابلاغ شد.

این دستورعمل به شرح زیر است:

«دستورالعمل نحوه شناسایی و اولویت‌بندی نقاط پرتصادف راه­ها»

ماده ۱- تعاریف

در این دستورعمل، اصطلاحات و واژه‌های زیر در معانی مشروح مربوط به كار می‌روند:

۱-۱-تصادف: رویدادی اتفاقی در حین رانندگی در جاده برای یک وسیله نقلیه متحرک به تنهایی (مانند واژگونی، خروج از محور و... و.) یا بین یک وسیله نقلیه با عوامل دیگر (مانند وسیله نقلیه دیگر یا عابر و ...) است که سبب بروز خسارت جانی یا مالی یا هر دو به كاربران راه یا افراد واقع در حاشیه راه می‌شود.

۱-۲-تصادف خسارتی: تصادفی که پیامد آن فقط وقوع خسارت مالی باشد (مستند به گزارش پلیس راه).

۱-۳-تصادف جرحی: تصادفی که پیامد آن جراحت توام با اعزام به بیمارستان حداقل یك نفر باشد (مستند به گزارش پلیس راه).

۱-۴-تصادف فوتی: تصادفی که پیامد آن فوت حداقل یک نفر باشد (مستند به گزارش پلیس راه).

۱-۵-نقطه دارای تصادف: نقطه‌ای از راه یا قطعه‌ای حداكثر به طول ۳۰۰ متر که در آن حداقل یک تصادف خسارتی یا جرحی یا فوتی اتفاق افتاده باشد.

۱-۶-شاخص تصادفات: عددی است كه برای یك نقطه دارای تصادف از یك راه و در دوره زمانی مطالعه مطابق این دستورالعمل محاسبه می‌شود.

۱-۷-نقطه پرتصادف: نقطه دارای تصادف كه مقدار عدد شاخص تصادفات آن نقطه از میانگین عددی این شاخص در سطح شبكه راههای كشور بیشتر یا مساوی آن باشد.

۱-۸-تیم استانی: تیمی مركب از نمایندگان فرماندهی پلیس راه، اداره كل حمل‌ونقل و پایانه‌ها و اداره كل راه‌و شهرسازی استان (مدیریت تیم با اداره كل راه و شهرسازی استان می‌باشد).

۱-۹- كارگروه ویژه تعیین و اولویت‌بندی:كارگروه شامل نمایندگان رسمی فرماندهی پلیس راه راهور ناجا، دبیرخانه كمیسیون ایمنی راههای كشور، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای (هماهنگ‌كننده).

۱-۱۰- سازمان: سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای

تبصره- با توجه به تعاریف ارائه شده در این دستورعمل، از این پس در کلیه اسناد و مکاتبات رسمی به جای واژه‌های پرحادثه، حادثه‌خیز و سانحه‌خیز از واژه «پرتصادف» استفاده شود.

ماده ۲- مبانی و محدوده كاربرد

۲-۱-فرآیند شناسایی و اصلاح نقاط پرتصادف دو فرآیند اصلی و كاملاً مجزا می‌باشد و این دستورعمل صرفاً محدود به شناسایی و اولویت بندی نقاط می‌باشد.

۲-۲- نقاط پرتصادف فارغ از نوع، ماهیت و علل وقوع تصادفات، مطابق این دستورعمل شناسایی و اولویت‌بندی
می‌شوند.

۲-۳- وجود یا عدم وجود مشکلات مهندسی راه، لزوماً دلیلی بر پرتصادف بودن یا نبودن آن نقطه نمی‌باشد (و بالعكس). به بیان دیگر، منشاء نقطه پرتصادف ممكن است وجود مشکلات مهندسی راه نباشد.

۲-۴- حوزه كاربرد این دستور‌عمل راههای برون شهری است، لیكن امكان بكارگیری و تعمیم برای خیابانها یا بزرگراه­های شهری را نیز دارا می‌باشد.

ماده ۳- فرایند شناسایی و اولویت‌بندی  نقاط پرتصادف راه‌ها

فرآیند شناسایی و اولویت‌بندی نقاط پرتصادف راه‌ها عبارت است از:

۳-۱- ثبت، تدقیق (اعتبار سنجی و تكمیل اطلاعات)، تنظیم و به‌روزرسانی ماهانه فهرست نقاط دارای تصادف در سطح شبکه راههای استان توسط تیم استانی.

۳-۲- تنظیم فهرست نقاط دارای تصادف كه حداقل ۲ تصادف فوتی یا ۳ تصادف جرحی یا ۱ تصادف فوتی بعلاوه ۲ تصادف جرحی در دوره زمانی حداكثر تا ۳ سال قبل از شروع هر دوره شناسایی و اولویت‌بندی داشته باشند و سپس محاسبه شاخص تصادفات برای تمامی این نقاط در سطح شبکه راههای استان توسط تیم استانی.

۳-۳- تکمیل فرم شناسنامه نقطه دارای تصادف (فرم پیوست این دستورعمل) توسط تیم استانی برای تك تك نقاط فهرست بند ۳-۲ و ارسال اطلاعات فرم‌های تایید شده به سازمان در دوره‌های زمانی مشخص ۳ سال برای شناسایی و اولویت‌بندی.

تبصره ۱- چنانچه در بین دوره زمانی ۳ ساله مذكور، نقاط جدیدی با تصادفات متعدد (به ترتیبی كه در بند ۳-۲ تعریف شده است) شناسایی شوند، بنا به ضرورت و تشخیص كمیسیون مدیریت اجرایی ایمنی حمل‌ونقل استان، موارد به صورت ویژه همراه با فرم شناسایی تكمیل شده به سازمان ارسال شود تا در خصوص آنها حسب تشخیص كارگروه ویژه تعیین و اولویت‌بندی، بررسی و اعلام نظر شود.

تبصره ۲- اطلاعات ثبت شده در فرم شناسایی (فرم پیوست)، صرفاً شامل فهرست تصادفات به وقوع پیوسته پس از آخرین اقدام اصلاحی ارتقای ایمنی آن نقطه می‌باشد.

تبصره ۳- سازمان ظرف یك سال از ابلاغ این دستورعمل نسبت به پیاده‌سازی این دستورعمل در ذیل سامانه ثبت سوانح حمل‌ونقل كشور اقدام و از این‌رو، تیم استانی نسبت به ثبت روزانه كلیه تصادفات در سطح شبکه راههای استان در سامانه مذكور (اجرای بند ۳-۱) اقدام نماید.

۳-۴- تعیین مقدار میانگین شاخص تصادفات تمامی نقاط دارای تصادف، در سطح شبکه راههای كشور توسط كارگروه ویژه تعیین و اولویت‌بندی (مقدار میانگین تا دو رقم پس از اعشار، محاسبه و گرد می‌شود).

۳-۵- تهیه فهرست نقاط پر تصادف (نقاطی كه مقدار عدد شاخص تصادفات آنها بزرگتر یا مساوی با میانگین شاخص تصادفات در سطح شبكه راههای كشور باشد) و اولویت‌بندی (نقاط پرتصادف بر اساس مقدار شاخص تصادف به صورت نزولی مرتب می‌شوند و نقاط دارای مقدار عددی شاخص بزرگتر در اولویت بالاتر قرار می‌گیرند) توسط كارگروه ویژه تعیین و اولویت‌بندی و اعلام نتیجه به كمیسیون ایمنی راههای كشور و ادارات كل راه و شهرسازی استانها جهت سیر مراحل مطالعه و تهیه راهكارهای اصلاحی.

ماده ۴- نحوه محاسبه شاخص تصادفات

مقدار شاخص تصادفات، برای دوره زمانی ثبت اطلاعات تصادفات، برای یک نقطه دارای تصادف مشخص از رابطه زیر محاسبه می­شود:

عدد  تا دو رقم پس از اعشار محاسبه و گرد می­شود. در این رابطه:

 = طول دوره زمانی سالانه جمع آوری و ثبت اطلاعات تصادفات (بر حسب سال).

 = فاكتور شدت تصادف در نقطه دارای تصادف در دوره زمانی  كه از رابطه زیر محاسبه می­شود:

كه در آن = تعداد تصادف خسارتی،  = تعداد تصادف جرحی و  = تعداد تصادف فوتی در نقطه دارای تصادف در دوره زمانی  می­باشند.

 = ضریب عملكردی راه كه برای راه فرعی برابر ۲، برای راه اصلی با عملكرد استانی برابر ۴، برای راه اصلی با عملكرد ملی برابر ۶ و برای بزرگراه­ها و آزادراهها برابر ۸ منظور می­شود.

تبصره ۱- ضرایب نوع راه توسط كارگروه تعیین و اولویت بندی حسب مطالعات و بررسی­های فنی می­تواند به­روز­رسانی شود.

تبصره ۲- در محاسبات مذكور، هر تصادف (چه خسارتی، جرحی و چه فوتی) فقط یك بار و بعنوان یك تصادف در قالب یكی از پارامترهای  یا   یا   لحاظ می­شود. بدیهی است تصادف زنجیره­ای فقط یك تصادف محسوب می شود (مستند به گزارش پلیس راه).

تبصره ۳- منظور از عملكرد استانی و ملی در تعیین ضریب، همان راههای غیر شریانی و شریانی تعیین شده توسط سازمان می­باشد.

تبصره ۴ - اعضای كمیسیون ایمنی راههای كشور موظفند بستر و زیرساختهای لازم برای تهیه آمار و اطلاعات مستخرج از داده‌های تصادفات خود را متناسب با روش و پارامترهای مورد نیاز برای محاسبه این شاخص ظرف مدت یك سال فراهم نمایند.

ماده ۵ – نحوه اقدام برای مطالعه و اصلاح  نقاط پرتصادف

فرآیند مطالعه و اصلاح نقاط پرتصادف در راههای برون شهری توسط دستگاههای ذیربط به شرح ذیل می‌باشد:

۵-۱-فهرست نقاط پرتصادف شناسایی شده و مصوب ارسالی به ادارات كل راه و شهرسازی استانها توسط تیم استانی مجدداً بازدید و در مدت یك ماه نسبت به نصب علایم ویژه آشكارسازی نقاط پرتصادف اقدام شود.

۵-۲-نقاط فهرست مذكور به ترتیب اولویت مطابق«شرح خدمات انجام مطالعه نقطه پرتصادف راهها»، ضابطه شماره ۱-۴۱۲ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور (ابلاغیه شماره ۸۹۸۶۳/۹۳ مورخ ۲۹/۷/۹۳) توسط ادارات كل راه و شهرسازی جهت مطالعه به مهندسان مشاور ذیصلاح واگذار می‌شود. این مطالعه باید پس از ابلاغ ظرف شش ماه انجام شود.

۵-۳-پس از انجام مطالعه و به تناسب راهكارهای پیشنهادی منتج از مطالعات، با اولویت راهكارهای زودبازده و كم‌هزینه اقدامات مقتضی توسط دستگاههای ذیربط (اعضای كمیسیون مدیریت اجرایی ایمنی حمل‌ونقل استان) اجرا می‌گردد. سایر مراحل همچون ارزیابی نتایج حاصله و بازخوردهای اصلاحی مطابق ابلاغیه شماره ۸۹۸۶۳/۹۳ مورخ ۲۹/۷/۹۳ انجام می‌شود.

تبصره ۱- در خصوص نقاط دارای تصادف كه شاخص تصادفات آن نقاط از میانگین كشور پایین‌تر بوده و در فهرست نقاط پر تصادف قرار نمی‌گیرند، ضروری است تیم استانی در طی یك ماه نسبت به بازدید ایمنی و كنترل و تامین الزامات ایمنی راه به لحاظ علایم و تجهیزات ایمنی مقرر در آیین‌نامه ایمنی راهها اقدام نمایند.

تبصره ۲- اعتبارات مورد نیاز مطالعه و اقدامات اجرایی، مطابق اولویت منتج از مطالعات با پیگیری دستگاههای ذیربط (اعضای كمیسیون مدیریت اجرایی ایمنی حمل‌ونقل استان) از طریق اعتبارات ملی ابلاغی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی كشور به دستگاه اجرایی ذیربط و همچنین منابع استانی (استانداری‌ها) و سایر منابع ممكن تامین خواهد شد.

تبصره ۳- نظارت بر حسن اجرای اقدامات مقرر دستگاههای ذیربط راجع به مطالعه و اصلاح نقاط پرتصادف كلیه راههای استان و اطمینان از انجام اقدامات مقتضی تبصره ۱ این ماده بر عهده كمیسیون مدیریت اجرایی ایمنی حمل‌ونقل استان بوده و ارسال گزارش عملكرد شش ماهه به كمیسیون ایمنی راههای كشور بر عهده ادارات كل راه و شهرسازی استان می‌باشد.

تبصره ۴- این دستورعمل برای اجرا به مدت دو سال از تاریخ ابلاغ (دوره آزمایشی) لازم الاجرا خواهد بود و پس از آن كلیه اعضای كمیسیون ایمنی راهها موظفند بازخوردهای حاصل از اجرای آن را به دبیرخانه كمیسیون اعلام نمایند تا تصمیم لازم در مورد لزوم بازنگری یا تایید مجدد آن صورت گیرد.

عباس آخوندی

وزیر راه و شهرسازی

و رئیس كمیسیون ایمنی راههای كشور