به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، مجید روستا عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران و فرهاد بیضایی کارشناس ارشد شهرسازی و مدیر مرکز سیاستگذاری زمین و ساختمان دانشگاه علم و صنعت با حضور در برنامه ثریا درباره مشکلات بافت‌های فرسوده و راهکارهای تسهیل و تسریع بهسازی این بافت‌ها به گفتگو نشستند.

روستا در این برناهم احیا و بازسازی بافت‌های فرسوده را یکی از چالش‌های اصل توسعه کشور دانست و افزود: پس از پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی توجه به مسئله بافت‌های فرسوده در دولت وقت مطرح شد. اجرای طرح‌های روانبخشی در این محدوده‌ها سیاست اصلی آن دوران بود که در قالب طرح‌های موضعی اجرا شد و نهایتا در شهرهایی مثل یزد، اصفهان، شیراز و تبریز به اجرا در آمد.

عضو هیئت مدیره شرکت عمران و بهسازی شهری ایران درباره نقش تسهیلات در این فرایند با طرح این سوال که «آیا تسهیلات نوسازی مسکن تنها راه بهسازی و بازآفرینی شهری است؟» توضیح داد: اگر هدف بحث بازآفرینی شهری را صرفا به نوسازی واحدها محدود کنیم منابع دولتی و تسهیلات کفایت نمی‌کنند و باید به دنبال راهکارهایی باشیم که به منابع موجود تنوع بدهند و از سایر ظرفیت‌ها و سایر کنشگران و خود مردم استفاده کنند.

روستا درباره روش‌هایی که برای بهسازی بافت‌های فرسوده به کار گرفته می‌شود توضیح داد: این روش‌ها اساسا صحیح نیستند زیرا هرگونه نوسازی شهری که سبب اخراج ساکنان از بافت شود و با رویکرد مداخله مستقیم دولت و مدیریت شهری همراه باشد نگاهی اشتباه است. لذا ضرورت مشارکت و حضور مردم در بافت‌ها از اولویت‌های برنامه‌های دولت است. ساکنان این مناطق سال‌های زیادی در بافت‌ها زندگی کرده‌اند نباید این تصور وجود داشته باشند که ملک این افراد خریده می‌شود و با ارزش افزوده‌ای که برای ملک آن‌ها ایجاد می‌شود منافعی به جیب مدیریت شهری وارد خواهد شد. این روش صحیح نیست و برای پیشبرد بهتر امور اصل ما ماندگاری این افراد در همان بافت است.

روستا ادامه داد: در سیاست‌های جدید وزارت راه و شهرسازی، بازآفرینی پایدار شهری در محدوده‌ها مطرح شده است. این رویکرد فراگیر و همه جانبه است و به ابعاد مختلف موضوع به خصوص تقویت زیرساخت‌های شهری می‌پردازد. هدف مدیریت شهری و دولت، تملک زمین‌ها و ساخت پاساژ و خانه در آن‌ها نیست.

وی با انتقاد از این‌که اقداماتی که در دولت‌های گذشته انجام شده سلیقه‌ای بوده و هدف‌ها و شاخص‌ها اشتباه تعیین شدند اظهار کرد: در همین راستا سال گذشته سندی با عنوان «سند ملی راهبری احیا، بهسازی و نوسازی و توانمندسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری» در دولت مصوب شد و مرجع تعریف، شیوه مداخله دولت و دستگاه‌های مدیریت شهری قرار گرفت.

وی با تشریح اهداف احیا و بهسازی شهری که در سند ملی بهسازی آمدهاست افزود: ارتقای هویت شهری و فرهنگ شهروندی، احیا و بهره‌برداری از خانه‌های تاریخی در این محلات برخی از مواردی هستند که در نظر گرفته شده است. ضمن این‌که تاکنون چهار جلسه از ستاد ملی بازآفرینی شهری به ریاست مقام عالی وزارت راه و شهرسازی و با حضور نمایندگانی از دستگاه‌ها و نهادهای حاکمیت در سطح ملی نیز برگزار شده است.  

روستا درباره راهکارهایی که به احیای بافت‌های فرسوده کمک می‌کند گفت: در کشور ۱۳۰ هزار هکتار بافت هدف برنامه بازآفرینی شهری داریم که ۵۶ هزار هکتار از این بافت‌ها شامل بافت‌های فرسوده میانی، ۵۳ هزار هکتار سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشینی و ۲۱ هزار هکتار از آن‌ها بافت‌های تاریخی هستند. در بازآفرینی همه این بافت‌ها را با یک سیاست مانند تسهیلات نمی‌توان نوسازی کرد و هر یک راهکار خاص خود را دارد.

وی افزود: مادامی که بحث نوسازی بافت‌های فرسوده از منظر تامین منابع مالی و تسهیلات متوجه دولت و مدیریت شهری باشد اتفاق خاصی نخواهد افتاد زیرا منابع محدودند. مسئله مردم در این بافت‌ها فقر شهری است که فقط در فقر مسکن خلاصه نمی‌شود. فقر بهداشت، فقر امنیت، فقر آموزش و فقر درآمد برخی از مواردی است که باید در نظر گرفته شود. با نوسازی واحدهای فرسوده مشکل بافت‌های فرسوده حل نمی‌شود. این مسئله نیازمند حضور کنشگران، حاکمیت، بخش خصوصی و سایر نهادهای شهری است. هدف وزارت راه و شهرسازی تدوین برنامه‌ هماهنگی بین بخشی است که در آن فقط بحث مسکن بررسی نمی‌شود.

وی درباره میزان بهسازی‌های انجام شده در کشور گفت: در سال گذشته دولت مصوبه‌ای را در رابطه با تسهیلات ارائه داد که تا برنامه ششم ۱۸۰۰ واحد مسکونی در بافت‌های فرسوده نوسازی شود. ولی چون اغلب بانک‌ها خصوصی هستند همکاری چشمگیری برای پرداخت تسهیلات نداشته‌اند.

بیضایی نیز در این برنامه با اشاره به سیاست‌ها و شیوه‌های نوسازی و تسهیلات پرداخت شده در این حوزه گفت: به نظرم در این دو حوزه موفق عمل نکردیم زیرا قرار بود از برنامه چهارم توسعه به بعد سالانه ۱۰ درصد احیای بافت فرسوده انجام شود اما این اتفاق نیفتاد.

مدیر مرکز سیاستگذاری زمین و ساختمان دانشگاه علم و صنعت به پروژه نواب و پروژه طلاب مشهد که در سال‌های گذشته به اجرا درآمد به عنوان دو نمونه از پروژه‌های احیا و بهسازی بافت فرسوده اشاره کرد و ضمن تشریح روش‌های احیا در این پروژه‌ها گفت: پروژه نواب به دلیل عدم مشارکت مردم و بالا بودن هزینه بهسازی موفق نبود و با وارد شدن به بافت آن منطقه مشاهده می‌کنیم که این پروژه با شکست روبه رو شده است.

وی با انتقاد از برون‌سپاری پروژه‌ها در گذشته گفت: ابزارهای مشوق مثل تراکم و تسهیلات طرح دیگری بود که مورد بررسی قرار گرفت و اجرایی شد و تقریبا می‌توان گفت شکست خورده است. از سوی دیگر مردم توان و تخصص احیا را ندارند که کار به آن‌ها سپرده شود پس شیوه داوطلبانه نیز نمی‌تواند پاسخگو باشد. مشکل بافت فرسوده در واقع معابر و معضلات اجتماعی و فرهنگی، زیرساخت‌ها و خدمات شهری است و با شیوه داوطلبانه نمی‌توانیم این فرایند را به درستی انجام دهیم. به دلیل همین مشکلات است که در ۲۰ سال گذشته تنها توانسته‌ایم ۱۰ درصد از بافت‌های فرسوده را احیا کنیم.