نمودهای این نابسامانی در پهنه­‌های مختلف شهری به شکل عرصه­‌های ناکارآمد، بخش‌های وسیعی از شهرها را در برگرفته و جمعیت قابل توجهی از ساکنان شهر به شکل مستقیم و یا غیرمستقیم از مسائل و مشکلات آن رنج می­‌برند. مهمترین مسائل مبتلا به شهرها به ویژه کلان شهرهای کشور عبارتند از:

- فقرشهری، مشتمل بر فقر درآمدی، فقر بهداشتی – آموزشی و خدمات اجتماعی، فقر خدمات پایه (زیربنائی و روبنائی) از قبیل شبکه آب سالم، توزیع برق و سایر خدمات زیربنائی و خدمات درمانی، فقر امنیت و بسیاری محرومیت­‌های دیگر.

- ناکارآمدی نظام جابجائی، تحرک، جنبش و پویائی شهری در یک نظام ساختاری و یکپارچه شهری

- نابرابری­‌های فضائی- کارکردی، توسعه نامتعادل و ناهماهنگ و توزیع نابرابر خدمات

- بحران هویت، تنزل ارزش‌ها، افت منزلت اجتماعی – مکانی و بی­ توجهی به حفاظت و حراست از میراث معنوی- طبیعی و ملموس

- تاب ­آوری پائین شهرها در مواجهه با بلایا و مخاطرات، کاهش ایمنی، خطرپذیری و ریسک

- تنزل کیفی محیط­زیست، آلودگی­‌ها، بحران آب، تخریب زیست­‌بوم­‌ها، کمبودها و توزیع نامناسب فضای سبز

ناکارآمدی نظام طرح‌­ریزی و برنامه‌­های توسعه شهری در مواجهه با مسائل فوق، بر ضرورت توجه و تدوین یک دستورکار شهری جدید می­‌افزاید. بیش از چهار دهه از برنامه‌­ریزی و تهیه طرح‌­های توسعه شهری می­‌گذرد. این طرح‌­ها با رویکردی اقتدارگرا، از بالا به پایین، کمی و کالبدی نتوانسته­‌اند راه‌­حل‌­های کارآمدی را در مواجهه با مسائل و مشکلات شهر و شهروندان ارائه نمایند.

به استناد تجارب جهانی و بررسی سیاست­‌ها و برنامه­‌های توسعه شهری در کشورهای توسعه یافته، سیاست بازآفرینی شهری با رویکردی شهرنگر، جامع و یکپارچه با تاکید بر مقوله کیفیت زندگی به عنوان یک دستور کار شهری جدید می­‌تواند برنامه مناسبی برای پاسخ­گوئی به نیازهای کنونی شهر و شهروندان باشند. امروزه این سیاست در قالب برنامه‌­های موضوعی متنوع و گسترده از قبیل برنامه کاهش فقر شهری، تاب‌­آوری شهری، همه شمولی و مقابله با جریان طرد اجتماعی، رنسانس شهری، شهر پایدار، عدالت فضائی- اجتماعی، توانمندسازی، حکمروائی خوب، حفاظت و باززنده‌­سازی مطرح و به مورد اجرا گذاشته می­‌شوند.

عرصه­‌های متنوعی از شهر نیز که دچار نابسامانی و مسائل و مشکلات فضائی- کارکردی هستند نیز مشمول این سیاست هستند. بازآفرینی مبادی ورودی شهرها، رودخانه‌ ها و حاشیه عرصه‌ های طبیعی، فضاهای عمومی، ایستگاه‌های راه­ آهن، محلات، اراضی مستعد توسعه مجدد، پایانه ­های شهری و مراکز تاریخی شهرها از نمونه­‌های قابل توجه‌اند.

وزارت راه و شهرسازی در تلاش است با طرح این دستور کار شهری جدید سیاست نوینی را برای خروج از این بحران در عرصه توسعه شهری رقم بزند.

*معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت عمران و بهسازی شهری ایران