شناسهٔ خبر: 20291 - سرویس ریلی
نسخه قابل چاپ

راه‌های پیشگیری از سوانح در خطوط ریلی

ریل اهمیت عوامل محیطی و خصوصا اقلیمی در برنامه‌ریزی‌های ملی، منطقه‌ای و ناحیه‌ای در برنامه‌های درازمدت توسعه امری حیاتی و اجتناب ناپذیر است.

مطالعات اقلیمی در دو بعد اصلی صورت می گیرد یکی نزولات جوی یا همان بارندگی و دیگری درجه حرارت یا دما، درجه حرارت یا دما فاکتوری اساسی است که در آن میانگین بالاترین، پایین ترین و حد متوسط طول یک دوره بیست ساله محاسبه گردیده است. تقسیم بندی پهنه سرزمینی وسیع کشور با توجه به فاکتور دما و بارندگی در سه طبقه گرمسیری، معتدل و سردسیری صورت گرفته است.

عوامل تعیین کننده در آب و هوای هر منطقه را عرض جغرافیایی، ارتفاع از سطح دریا، جهت چین خوردگیها و دوری و نزدیکی به دریاها در کنار عوامل جزئی محلی تشکیل می دهند.

این فاکتورها در تقسیمات اقلیمی نواحی سیزده گانه راه آهن مورد توجه قرار گرفته است.

نقش اقلیم در برنامه ریزی حمل و نقل ریلی و گسترش شبکه و جلوگیری از سوانح و حوادث چه در ابعاد محیطی و چه انسانی (خصوصیات رفتاری) بعد دیگر مسئله است که به آن پرداخته شده است.

ذکر این نکته نیز حائز اهمیت است که هر اقلیم ویژگیهای خاص خود را دارا می باشد و محیط جغرافیایی شکل گرفته به وسیله انسان اگر منطبق با خصلت های محیطی طراحی گردد بسیاری از عوارض و حوادث کاهش می یابد.

جغرافیا یکی از علوم میان رشته ای است که با ترکیبی از علوم مختلف مثل زمین شناسی، جامعه شناسی اقتصاد و... در نهایت رابطه منطقی و متناسب با ظرفیت ها و پتانسیل های هر منطقه را با تاکید بر حفظ محیط زیست ترسیم و تبیین می کند.

هواشناسی یکی از علوم پایه ای است که نتایج حاصل از مطالعات اقلیمی آن همواره در برنامه ریزی های جغرافیایی مدنظر است. امروزه برنامه ریزان همواره در مطالعات خود از داده های اقلیمی جهت بسط و توسعه و بهبود کیفیت زندگی جوامع بهره می گیرند.

راه آهن یکی از مهم ترین سازمانهای صنعتی در زمینه حمل و نقل می باشد که می تواند با برنامه ریزی مبتنی بر اصول علمی نقش مهمی در توزیع و تثبیت جمعیت و استفاده بهینه از منابع آب و خاک ایفا نماید. جنبه دیگر استفاده از داده های هواشناسی در برنامه ریزی حمل و نقل ریلی برنامه ریزی مبتنی بر وضعیت اقلیمی هر منطقه می باشد.

برنامه ریزی حمل و نقل ریلی در وضعیت های آب و هوایی خیلی گرم، گرم، معتدل، خشک کویری، نیمه خشک، خشک، مرطوب و خیلی مرطوب هر یک شرایط ویژه ای را می طلبد که در صورت عدم توجه به این مهم در انتخاب هر نوع قطارها و امکانات و تجهیزات متناسب با هر یک از این شرایط اقلیمی میزان بازدهی و کارایی و خدمات رسانی کاهش یافته و سوانح و حوادث با بار مالی عظیم و خسارت جانی و تبعات سیاسی اقتصادی حاصل از آن می تواند تمام کارایی یک سازمان صنعتی و مهم را تحت الشعاع قرار دهد، در صورتی که اندکی توجه به این امور در سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها می تواند رفاه و آسایش و توسعه اقتصادی همراه با امنیت را برای جامعه به ارمغان بیاورد.

مهم ترین اهداف در این باره را می توان دستیابی به یک طبقه بندی اقلیمی مبتنی بر اصول علمی جهت پیشبرد اهداف سازمانی در زمینه های ذیل عنوان کرد:

الف) برنامه ریزی کلان و درازمدت نیروی انسانی

ب) ارائه خدمات رفاهی به کارکنان در مشاغل سیر و حرکتی منطبق با شرایط آب و هوائی جهت کاهش نرخ سوانح.

ج) شناخت دقیق تر از وضعیت آب و هوائی کشور جهت احداث خطوط جدید ریلی

د) تهیه و تجهیز امکانات و تجهیزات ایستگاه های طول خطوط جهت بالا بردن کارآیی کارکنان و پیشگیری از سوانح.

ح) شناخت جامع تر از وضعیت آب و هوایی شبکه حمل ونقل ریلی و ارائه راهکارهایی در جهت حفظ و بهبود خطوط متناسب با وضعیت اقلیمی و منطقه ای

و) استفاده از نقطه نظرات علمی و کارشناسی در انتخاب و خرید نوع قطارهای باری، مسافری و تجهیزات جانبی و مکان یابی کارخانه های تولیدی این صنعت متناسب با ویژگیهای آب و هوایی

جامعه آماری این تحقیق را نواحی سیزده گانه راه آهن جمهوری اسلامی تشکیل می دهند که مورد تجزیه و تحلیل اقلیمی قرار خواهند گرفت.

ویژگیهای اقلیمی نواحی سیزده گانه راه آهن

طبقه بندی آب و هوایی در ایران به لحاظ تنوع اقلیمی و توپوگرافی کاری مشکل جلوه می کند لکن یکی از بهترین طبقه بندی هایی که تاکنون صورت گرفته مربوط به طبقه بندی آب و هوایی (Copen) اقلیم شناسی فرانسوی است که براساس آن ایران را به آب و هوای بیابانی، نیمه بیابانی، خزری، مدیترانه ای وکوهستانی تقسیم بندی نمود. یکی دیگر از طبقه بندی ها منطبق بر بارش سالانه به عنوان شاخص رطوبتی و روزهای یخبندان به عنوان شاخص عمومی حرارت می باشد که بشرح ذیل می باشند:

۱) ناحیه خزری:

از آستارا تا گرگان و از خط الراس کوهای البرز تا ساحل دریای خزر.

۲) ناحیه کوهستانی:

شامل ارتفاعات آذربایجان، کردستان، خراسان و کرمان منطبق بر ۱۵۰۰ متر و بالاتر

۳) ناحیه کوهپایه های داخلی:

شامل کوهپایه های جنوبی البرز و کوهپایه های زاگرس تا ارتفاع ۱۵۰۰ متر

۴) ناحیه کوهپایه های بیرونی:

نواحی کوهپایه ای شرق کشور می باشد.

۵) ناحیه مرکزی:

شامل دشت کویر، دشت لوت و چاله جازموریان می باشد.

۶) ناحیه جنوب:

شامل سواحل دریای عمان، خلیج فارس، جلگه خوزستان و قسمتهایی از جنوب شرقی ایران

با توجه به ویژگیهای آب و هوایی که تشریح گردید در یک قیاس کلی می توان گفت که تقسیم بندی آب و هوایی ایران با نواحی راه آهن منطبق می باشد. ذکر این نکته لازم است که در برخی نقاط تقسیم بندی جغرافیایی و تقسیمات سیاسی با تقسیمات نواحی راه آهن ابهاماتی وجود دارد که این امر لزوم مطالعه دقیق و بازنگری همه جانبه در تقسیم بندی نواحی منطبق با شرایط و ویژگیهای طبیعی و خدمات های فرهنگی جهت ترسیم یک وضعیت مطلوب را طلب می کند.

از جمع نواحی سیزده گانه راه آهن ناحیه شمال مرطوب ترین و ناحیه شمالشرق خشک ترین ناحیه کشور محسوب می گردند.

▪ از لحاظ درجه حرارت پایین ترین آن در طول یک دوره بیست ساله در مرکز نواحی زنجان، اراک و مشهد و بالاترین آن مراکز بندرعباس، اهواز و اندیمشک را دربرمی گیرد.

▪ از لحاظ وضعیت اقلیمی نواحی هرمزگان، جنوب و شمالشرق گرمترین و سه ناحیه شمالغرب، شمال و آذربایجان معتدل ترین نواحی محسوب می گردند.

تحلیل اطلاعات در ارتباط با سوانح در صنعت حمل و نقل ریلی: در ارتباط با وقوع سوانح و حوادث و تبعات حاصل از آن می توان به نقش شش عامل عمده انسانی و محیطی اشاره کرد که عبارتند از:

الف) خطاهای انسانی

ب) خرابی و کهنه بودن امکانات و تجهیزات

ج) تدوین ناقص قوانین و مقررات و دستورالعملها

ح) سهل انگاریها و سوء مدیریت ها

و) عوامل محیط طبیعی

ن) شرایط سیاسی و اقتصادی جامعه

عوامل محیطی یک فاکتور مؤثر برایمنی می باشند بطوریکه برنامه ریزی ریلی در نواحی خشک و کویری با معضلات نوسان بسیار بالای درجه حرارت مثلا ۵۰درجه سانتی گراد در اواسط روز تا ۱۰-درجه در شب و نیز وجود طوفانهای شن و گرد و غبار و مسئله انتخاب درست مسیر ارتباطی بطوریکه در مسیر شدت سیر طوفانهای شن نباشد و نیز مسئله انقباض و انبساط ریلها و نوع تراورسها مسئله بسیار پیچیده ای می باشد.

تنوع و پراکندگی ویژگی اصلی کشور است و همین تنوع و وسعت زیاد در مناطقی دیگر اقلیمی از نوع گرم و مرطوب را رقم زده است. خوردگی فلزات و پایین آمدن عمر مفید دستگاهها یکی از اصلی ترین معضلات این گونه اقلیم ها است. لذا توجه به این امر در انتخاب نوع قطارها، نوع تراورس متناسب با شرایط اقلیمی نقش اساسی در ایمنی و کاهش سوانح خواهد داشت.

از لحاظ آب و هوایی اقلیم ایران از خشک به مرطوب کاهش می یابد. حدود ۸۴درصد وسعت کشور تحت استیلای آب و هوای گرم و خشک قراردارد و ۱۵درصد باقیمانده را سایر اقلیمها تشکیل می دهند. حدود ۴۷درصد وسعت کشور را اقالیم گرم، ۲۲درصد را اقالیم معتدل، ۱۴درصد را اقالیم خیلی گرم و ۱۷درصد مابقی را اقلیم خیلی سرد تشکیل می دهد.

بنابراین برنامه ریزی حمل و نقل ریلی در سه رده اقلیمی گرم، معتدل و سرد متناسب با ریزشهای جوی بسیار الزامی است.

● پیشنهادات:

الف) استفاده از داده ها و اطلاعات اقلیمی در برنامه ریزی های ریلی جهت کاهش نرخ سوانح.

ب) مجهز کردن قطارهای مناطق گرمسیری به سیستم های سردکننده.

پ) مجهز کردن قطارهای مناطق سردسیری به سیستم های گرم کننده متناسب با شرایط جغرافیایی.

ج) انتخاب اصلح مسیرهای ریلی در مناطق کویری و خشک با تکیه بر داده های هواشناسی جهت جلوگیری از حوادث ناشی از بلایای طبیعی.

ح) احداث و تجهیز پایگاه های اقلیمی در مسیرهای حساس و استراتژیک راه آهن با همکاری سازمان هواشناسی جهت بالا بردن ضریب ایمنی و کاهش نرخ سوانح.

ج) مجهز کردن پایگاه اطلاعاتی راه آهن به سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS و غنی کردن آن به اطلاعات اقلیمی و زمین شناسی جهت ترکیب با سایر اطلاعات راه آهن برای ارائه تحلیل های حمل و نقلی.

و) استفاده از تصاویر ماهواره ای در مطالعات محیطی مسیرهای ریلی جهت افزایش ایمنی و کاهش نرخ سوانح

ن) استفاده از انواع تراورسها متناسب با شرایط جغرافیایی منطقه در شبکه حمل و نقل ریلی.

*منبع: روزنامه کیهان

نظر شما