به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، این مهاجران تازه وارد همراه افراد با سابقه شهرنشینی به دلیل مشکلات اقتصادی، محدودیت‌های فضایی موجود درون شهر، بالابودن قیمت زمین و مسکن و عدم استطاعت مالی، ضوابط غیرمنعطف و ناکارآمدی طرح‌های توسعه شهری و عدم در نظرگرفتن اقشار کم‌درآمد در این گونه طرح‌ها، بروکراسی اداری و هزینه‌های بالای ساخت و ساز و دریافت پروانه ساختمانی و ... توان زندگی در محدوده رسمی شهر را نداشته و ناگزیر در نواحی پیرامونی شهر (جایی که متاسفانه نظارت چندانی هم وجود نداشته است) اقدام به خرید زمین ارزان (اغلب شامل زمین‌های کشاورزی و باغات تفکیک شده به صورت قول‌نامه‌ای) و ساخت منازل عمدتا به صورت خودانگیخته و فاقد زیرساخت و با مصالح بی‌کیفیت، فاقد نما، متراژ پایین و به طور کلی در استطاعت خود و  به صورت غیرقانونی می‌کنند. این فرآیندی است که در روستاهای پیرامون شهر سنندج و با شدت بیشتر در نواحی منفصل شهری یعنی ننله، نایسر، گریزه و حسن‌آباد واقع در حریم شهر صورت گرفت.

بورس‌بازی و سوداگری زمین و آیش اجتماعی با هدف خارج کردن زمین‌های کشاورزی از چرخه تولید و بایر کردن آن‌ها به منظور تغییر کاربری در راستای کسب سود بیشتر در کنار عدم نظارت و کنترل ساخت و سازها در اراضی حریم شهر توسط سازمان‌های مربوط این روند را تسریع کرد و به تدریج موجب بالارفتن قیمت زمین (البته با قیمتی کمتر از نواحی رسمی داخل شهر) و رونق ساخت و سازهای بدون مجوز در این مناطق شد. مشکلات طرح‌های هادی روستایی، نزدیکی نایسر، ننله، گریزه و حسن‌آباد و سهولت دسترسی به شهر سنندج و تغییرکاربری‌های قانونی در پیرامون شهر همچون احداث کارگاه‌های صنعتی، پست برق شهر، تصفیه‌خانه و ... نیز در این فرآیند بی‌تاثیر نبوده است.

درباره مطالعات صورت گرفته در شهر سنندج و نواحی منفصل شهری واقع در حریم شهر، طرح ساماندهی فضا و سکونتگاه‌های روستایی بخش مرکزی شهر سنندج توسط مهندسین مشاور بوم نگار پارس در سال ۱۳۸۴ به انجام رسید. در این مطالعات اشاره شده است که از میان آبادی‌های پیرامون شهر سنندج همچون نایسر، حسن‌آباد، باباریز، برازان، دوشان، قار، گریزه و ننله، در طبقه‌بندی جمعیتی دو آبادی نایسر و حسن‌آباد جمعیتی بیش از ۱۰ هزار نفر دارند. متوسط رشد جمعیت روستاهای پیرامون شهر در فاصله سال‌های ۸۳-۷۵ برابر با ۲۱.۲۱ درصد و بیشترین رشد مربوط به نایسر با ۳۶.۷ درصد است. متوسط اشتغال غیرکشاورزی در این آبادی‌ها ۹۲.۷ درصد است. قیمت زمین مسکونی در این آبادی‌ها بیش از قیمت معمول زمین در نقاط روستایی است و خانوارهای ساکن در این آبادی‌ها عمدتا مهاجرانی هستند که از خارج به روستا مهاجرت کرده‌اند و متوسط خانوارهای مهاجر در روستاهای فوق ۷۶.۹ درصد است. در مجموع بیش از ۴۹ درصد واحدهای مسکونی این آبادی‌ها در ۵ سال اخیر ساخته شد‌ه‌اند و مجموع بررسی‌ها نشانگر آن‌ است که این آبادی‌ها عملا خصلت‌های روستایی خود را از دست داده‌اند. در این طرح روستای نایسر به عنوان شهر اقماری بزرگ با ظرفیت جمعیت‌پذیری تا ۲۵۰۰۰ نفر پیش‌بینی شده بود.

در مطالعات طرح توسعه و عمران جامع سنندج (مصوب ۱۳۸۵) توسط مهندسین مشاور تدبیر شهر این نواحی به عنوان نقاط روستایی پیرامون شهر به شمار می‌رفت و برنامه خاصی برای آن‌ها انجام نگرفت. اما از جمله پیشنهادهای ارایه شده در مرحله دوم طرح توسعه و عمران ناحیه جنوبی و مرکزی کردستان، ارتقای روستای نایسر به ناحیه منفصل شهری بود که این پیشنهاد در سال ۱۳۸۸ طبق صورتجلسه شورای برنامه شوراي برنامه‌ریزي و توسعه استان مبنی بر الحاق روستاهاي نایسر، حسن‌آباد، ننله و گریزه واقع در حریم شهر سنندج (که در سال‌های اخیر با نرخ رشد جمعیتی چشمگیر همراه بودند) به عنوان نواحی منفصل شهر به محدوده طرح جامع محقق و مقرر شد در چارچوب مطالعات طرح تفصیلی شهر براي این چهار ناحیه نیز طرح تفصیلی تهیه شود. بنابراین در سرشماری ۱۳۹۰ جمعیت این نواحی در قالب شهر سنندج لحاظ شود. جمعیت شهر سنندج و نواحی منفصل شهری در سرشماری ۱۳۹۰ به ترتیب برابر است با ۳۷۵۲۸۰ نفر و ۴۸۳۳۰ نفر و نواحی منفصل چهارگانه ۱۲.۸۷ درصد جمعیت شهر سنندج را تشکیل می‌دهند و یکی از مهمترین دلایل افزایش نرخ رشد شهر از ۱.۱۴ در سال ۱۳۸۵ به ۳.۸ در سال ۱۳۹۰ الحاق این روستاها به شهر بوده است.

واحد ممیزی املاک شهرداری تهیه پایگاه اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای نواحی منفصل شهر سنندج را از سال  ۱۳۹۳ – ۱۳۹۲ شروع کرده و تاکنون کار ممیزی نواحی منفصل ننله و نایسر به اتمام رسیده است. بنا به گفته معاون سابق شهرسازی شهرداری سنندج (در جلسه کمیسیون عمران شورای شهر سنندج با موضوع ارایه گزارش عملکرد طرح ممیزی املاک در اردیبهشت ماه ۹۳) تعداد ساکنان ننله ۱۸ هزار نفر و مساحت آن ۵۸ هکتار است. از نظر دانه‌بندی ناحیه به لحاظ مساحت در حدود ۷۶ درصد از ننله کمتر از ۱۰۰ متر مربع، ۱۹ درصد بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ مترمربع و ۵ درصد بیش از ۱۵۰ مترمربع را شامل می شود. همچنین طبق خوداظهاری‌های ساکنان ناحیه منفصل نایسر، این ناحیه دارای ۶۰ هزار نفر جمعیت ، ۳۴۸ هکتار و ۲۰ هزار واحد است.

در زمینه تهیه طرح‌های توانمندسازی به دلیل وسعت، تعداد جمعیت و مشکلات بیشتر نایسر نسبت به سایر نواحی، طرح توانمندسازی اسکان غیررسمی ناحیه منفصل نایسر از سال ۱۳۹۳ زیر نظر شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران و توسط مهندسین مشاور تدبیرشهر در حال تهیه است.

در طرح تفصیلی سنندج جمعیت ناحیه منفصل نایسر در سال ۱۳۹۰ برابر ۱۷۶۷۳ نفر و پیش‌بینی جمعیت ناحیه برای سال ۱۴۰۰ با نرخ رشد ۳.۶ درصد معادل ۲۵۲۷۵ نفر برآورد و تعیین شد و این در حالی‌ست که در سرشماری ۱۳۹۰ جمعیت ناحیه منفصل نایسر حدود ۲۶ هزار نفر است که نشان دهنده بررسی غیرواقع‌بینانه این ناحیه در طرح تفصیلی است.

همچنین در طرح توانمندسازی نایسر جمعیت وضع موجود (۱۳۹۳) این ناحیه ۵۳۶۷۸ نفر و مساحت آن ۳۰۹.۵ هکتار برآورد شده که افزایش جمعیت تقریبا دو برابری در طول سه سال (نرخ رشد حدود ۲۵ درصد) را نشان می‌دهد و با توجه به مساحت ۴۲۵۱ هکتاری شهر سنندج، ۷.۲ درصد مساحت شهر را تشکیل می‌دهد. همان‌طور که ملاحظه می‌شود وجود آمارهای مختلف و بعضا غیرواقع‌بینانه از نواحی منفصل به ویژه ناحیه منفصل نایسر موجب عدم برنامه‌ریزی دقیق برای این محدوده‌ها می‌شود و می‌توان انتظار داشت در آینده موجب بروز مشکلاتی شود.

به طور کلی روستاهای ننله، نایسر، گریزه و حسن‌آباد تا سال ۱۳۷۵ همچون دیگر سکونتگاه‌های روستایی نرخ رشد کندی را تجربه کرده است اما به تدریج از اوایل دهه ۱۳۸۰ رشد این نواحی به دلایل ذکرشده شدت گرفت. در این میان نایسر به دلیل موقعیت بهتر و فاصله بیشتر از شهر (که متعاقبا نظارت و کنترل کم‌رنگ‌تر است) با نرخ رشد ۲۹.۵۴ در دهه ۸۵ – ۷۵ نسبت به سایر نواحی رشد بیشتری داشته است. از نظر تغییرات کاربری اراضی، بیشترین تخریب زمین‌های زراعی با ۱۷۰.۱۹ هکتار از سال ۵۵ تا ۸۷ مربوط به ناحیه منفصل نایسر و بیشترین میزان تغییر کاربری باغات در این مدت با ۵۵.۲۵ هکتار مربوط به ناحیه منفصل حسن‌آباد است.

سیر تحول جمعیت نواحی منفصل شهری، تغییرات فاصله‌ای نسبت به شهر سنندج و تغییرات کاربری اراضی

* گزارش از میلاد دوستوندی