کمتر از یک هفته دیگر نخست وزیر هند در تهران به همراه حسن روحانی تفاهم نامه بزرگ چابهار را امضا خواهند کرد ،پروژه‌ای که به دلیل اهمیت استراتژیک آن برای سه کشور ایران، هند و افغانستان بسرعت در حال پیگیری است.
این پروژه، دروازه ورود هند به افغانستان و آسیای مرکزی است. برای افغانستان محصور در خشکی راهی برای فرار از وابستگی به پاکستان است و برای ایران هم زمینه‌ساز تحقق پروژه بزرگ ترانزیتی کریدور شمال – جنوب محسوب می‌شود.
ضمن اینکه ایران سالهاست از نداشتن بندر «ژرف آب» در جنوب خود رنج می‌برد و چابهار فرصتی برای تحولی اساسی در مبادلات تجاری بین‌المللی ایران محسوب می‌شود.
این موضوع از آن رو اهمیت دارد که نزدیک به ۸۵ درصد مبادلات دریایی ایران از طریق بندر عباس انجام می‌گیرد و این بندر قادر به پذیرش کشتی‌های بیش از ۱۰۰ هزار تن نیست و از این رو کشتی‌های بالای این تناژ که حامل کالا برای ایران باشند مجبورند بار خود را از طریق بندر جبل علی در امارات متحده عربی و با استفاده از کشتی‌های کوچک‌تر به ایران بفرستند.
پروژه چابهار اگر چه از سال‌های پیش در دستور کار قرار داشته است اما به‌دلیل تحریم‌ها عملاً هم هند تمایلی به سرمایه‌گذاری در این پروژه نداشت و هم امکان استفاده از ظرفیت‌های سرمایه‌گذاران خارجی برای توسعه آن وجود نداشت. با این همه لغو تحریم‌ها فرصت بسیار خوبی برای اجرایی شدن این پروژه بزرگ فراهم کرده است و هند هم مشتاقانه در حال پیگیری این پروژه است.
اهمیت چابهار برای هند و ایران
هند از آن رو تمایل زیادی به اجرایی شدن این پروژه دارد که از ابعاد گوناگون اقتصادی و راهبردی، برای این کشور مزایا و سود فراوانی خواهد داشت. از بعد اقتصادی هند با دور زدن پاکستان می‌تواند روابط اقتصادی خود را با افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی گسترش دهد و همچنین اجرایی شدن کریدور شمال-جنوب را تسریع بخشد.
کریدوری که ارتباط ترانزیتی کشورهای شمال اروپا و روسیه را از طریق ایران و دریای خزر به کشورهای حوزه اقیانوس هند، جنوب خلیج فارس و جنوب آسیا برقرار می‌سازد. همچنین پروژه چابهار به ایران و هند کمک خواهد کرد مبادلات اقتصادی خود را که به سرعت در همه زمینه‌ها و از جمله انرژی در حال گسترش است، تسریع ببخشند.
ضمن اینکه هند با اجرایی شدن کریدور شمال-جنوب موفق خواهد شد هزینه ترانزیت کالاهای خود را تا ۳۰ درصد کاهش دهد. در حال حاضر تجارت هند با اروپا از طریق دریای سرخ، کانال سوئز و دریای مدیترانه صورت می‌گیرد که سریع‌ترین و باصرفه‌ترین راه مبادله کالا با اروپا نیست.
این پروژه به لحاظ راهبردی هم اهمیت زیادی برای هند دارد. هند در مرزهای آسیای مرکزی، مسیر جاده ابریشم و در خاورمیانه به دنبال رقابت با چین است. توسعه چابهار این فرصت را به هند خواهد داد که با حضور چینی‌ها در بندر گوادر پاکستان و همچنین دریای عمان مقابله کند.
قرارداد مشارکت هند در توسعه فاز یک بندر چابهار ایران اردیبهشت ماه ۱۳۹۴ خورشیدی در تهران به امضای «نیتین گادکاری» وزیر کشتیرانی و حمل و نقل هند و «عباس آخوندی» وزیر راه و شهرسازی ایران رسید و مطابق این قرارداد، هند با سرمایه گذاری ۸۵ میلیون دلاری در تجهیز فاز یک طرح توسعه‌بندر چابهار، به مدت ۱۰ سال بهره برداری از این فاز را به عهده خواهد داشت.
بر مبنای مذاکراتی که تا کنون ایران و هند انجام داده‌اند، هند در دو فاز و در قالب نزدیک به ۲۰۰ میلیون دلار (فاز اول ۸۵ و فاز دوم ۱۱۰ میلیون دلار) ظرفیت اسکله‌ها و تجهیزات نصب شده در این بندر را گسترش خواهد داد و همچنین یک اسکله با توانایی پهلوگیری کشتی‌های غول‌پیکر باری را در این بندر مستقر خواهد کرد.
موانع فراروی طرح چابهار
علی‌رغم همه مزایایی که این طرح برای سه کشور ایران، هند و افغانستان خواهد داشت، اجرایی شدن این طرح مشکلات زیادی را نیز فرا روی خود دارد. اولین مشکل به بنادر مشابه منطقه‌ای بر‌می‌گردد. چابهار رقبای زیادی فرا روی خود دارد مانند بندر خلیفه در ابوظبی یا بندر دُقم در عمان و یا بندر گوادر در بلوچستان پاکستان.
از سوی دیگر چابهار برای اجرایی شدن کامل ظرفیت‌های آن و تبدیل به یک قطب مهم ترانزیت منطقه‌ای و بین‌المللی به ۳۱ میلیارد دلار سرمایه گذاری نیاز دارد. رقم زیادی که تا کنون فقط ۲ درصد آن جذب شده است و ایران و هند تا کنون در مجموع و طی سال‌های اخیر تنها ۳۴۰ میلیون دلار در این بندر سرمایه گذاری کرده‌اند. ترغیب سرمایه‌گذاران خارجی جهت سرمایه‌گذاری در این پروژه هم سخت است و هم با وجود پروژه‌های جذاب رقیب به برنامه ریزی و تلاش ایران و هند برای مزیت‌سازی پروژه چابهار نیاز دارد.
همچنین اوضاع امنیتی افغانستان در مسیر رو به بهبودی قرار ندارد و این کشور جولانگاه ناامنی‌های طالبان است. موضوعی که اتصال ریلی چابهار به افغانستان را تا حدود زیادی با مشکل مواجه می‌کند و طبیعتاً این قبیل ملاحظات امنیتی می‌تواند اجرای پروژه را تا مدت‌های زیادی به تأخیر اندازد./
نظر شما