در حقيقت دستيابي به اين اهداف نيازمند بازنگری و سازماندهی مجدد مهندسي امدادی و مديريت راهبردي امدادی است. مهندسي امدادی عبارت از طراحي، نوسازي و بازسازي سيستم‌های امداد و نجات و پدافند غیرعامل است. اين مسئله نيازمند پيمودن مراحل مختلفي در زمينه مهندسي امدادی است. اين مراحل عبارتند از: شناخت عميق مباني، توانايي‌ها و پتانسيل‌ها، پاتولوژي امدادی و تعريف مفاهيم اصلي و اصول مديريتي شامل شناخت دستگاه‌هاي امداد و نجات و نیروهای نظامی، لزوم تغيير و تحول در اين دستگاه‌ها و افزايش بودجه‌های عملیاتی و عمرانی. در طرح اين موضوع توجه به چند نكته ضروري است:
١- در صحنه مهندسي امدادی با چند سطح روبه‌رو هستيم كه در بالاترين سطح، آرمان‌ها و اهداف قرار دارند كه كاملا براساس قوانین جاری کشور و پروتکل‌های بین‌المللی تبيين شده‌اند و بالاتر از طرح مهندسي امدادی قرار مي‌گيرند و طرح عملیاتی مهندسي امدادی براساس اين آرمان‌ها و اهداف ترسيم مي‌شود. آنها مطلوب‌هاي ما هستند كه طراحان كوشش مي‌کنند با روش‌هاي گوناگون و با تنظيم سياست‌هاي مناسب به آنها دست يابند. اما در سطح اول طرح مهندسي امدادی، سياست‌هاي كلي امداد و نجات جاي مي‌گيرند كه ناظر به آن آرمان‌ها و اهداف هستند و دستيابي به آنها زماني ممكن مي‌شود كه هم در سياست‌هاي كلي ساير حوزه‌هاي جامعه و هم در سطوح پايين‌تر، قوانين، آيين‌نامه‌ها و بخش‌نامه‌ها در قالب برنامه‌هاي كوتاه‌مدت، ميان‌مدت و بلندمدت طراحي شوند. مجموعه اين طرح كه از بالاترين سطح تا پايين‌ترين سطح را شامل مي‌شود، نقشه جامع مهندسي امدادی كشور را فراهم مي‌کند.
٢- دستيابي به اهداف مهندسي امدادی به‌عنوان پيش‌زمينه و مقدمه، نيازمند رصد و شناخت صحيح از تمامي ابعاد، ويژگي‌ها، مسائل و مشكلات کشور و همچنين جهت‌گيري در سطح جهان و ارزيابي تأثير آنها بر فرهنگ امدادی مردم است. در كنار اين شناخت دقيق، ارزيابي در سطوح ملي و بين‌المللي در حداقل یک دهه آينده و لحاظ‌کردن آنها در این طرح از الزامات اصلي بحث مهندسي امدادی است.
٣- درك درست از ميزان جمعيت كشور، تركيب جمعيتي، هرم سني، ميزان شاغلان و نوع اشتغال آنها در بخش‌هاي مختلف، سطوح تحصيلات، وضعیت زمین‌ساختی و خطرات بالقوه، سوانح شایع و جدول زمانی رویدادها، تعداد مراكز امدادی دولتی و غیردولتی، ميزان پیشرفت كشور، تهدیدات بالقوه و مواردي از اين قبيل، در دستيابي به اهداف ترسيم‌شده كمك شاياني مي‌کند.
٤- سازمان مدیریت بحران کشور به‌مثابه مغز متفكر و مركز اصلي مهندسي امدادی بايد با تعيين يك ساختار مناسب و شاخص‌هاي دقيق، ضمن فراهم‌كردن زمينه اجراي طرح مهندسي امدادی، از سير اجراي آن ارزيابي مداوم و پایش مستمري داشته باشد و با اعمال مهندسي هم‌زمان در اضلاع و بخش‌های گوناگون، دستيابي به اهداف متعالي را تحقق بخشد. ازاين‌رو لازم است براي مواجهه با اين مجموعه عوامل، همواره طرح‌ها و فعاليت‌هاي متناسب، طراحي و اجرا شود. هرچند ایجاد هندسه امداد و نجات در سال‌های مختلف تابعی از عناصر مختلف بوده و همواره چرخه بحران در دایره‌ای بسته نگنجیده، اما توجه به اين پيچيدگي‌ها بايد موجب شود كه اولا ميزان انتظار از مهندسي امدادی را واقع‌بينانه تعيين كرد و ثانيا در مباني نظري امدادو‌نجات و آنچه به‌عنوان «نظريه پدافند ملي» بايد به آن رسيد، اين چالش‌ها را به‌عنوان ملاحظات مهم در نظر گرفت.
ارائه اطلاعات صحیح و کاربردی به اقشار مختلف مردم درخصوص اهمیت استحکام بنا در حفظ جان اعضای خانواده، نحوه مقاوم‌سازی اجزای غیرسازه‌ای در داخل منازل و محل کار (نظیر نحوه استقرار و ثابت‌کردن اثاثیه)، نحوه پناه‌گیری و مکان‌های مناسب برای پناه‌گیری هنگام رخداد زلزله، نحوه امدادرسانی به اعضای خانواده و اهل محل در زمان رخداد زلزله و پس از آن، اقدامات لازم برای کاهش خطرات ثانویه نظیر مقابله با آتش‌سوزی ناشی از زلزله، نحوه مشارکت در فعالیت‌های واکنش اضطراری، اسکان موقت و بسیاری موارد دیگر از مهم‌ترین اقدامات حوزه آموزش عمومی محسوب می‌شوند. مردم می‌توانند در این حوزه‌ها اطلاعات و آموزش‌های لازم را با حداقل هزینه در مدت‌زمانی معقول کسب کنند و برای مواجهه با زلزله آماده شوند. به نظر می‌رسد در کشور ما روش‌های قدیمی در مدیریت سانحه اجرا می‌شود، یعنی در ابتدا منتظر وقوع سانحه و در ادامه به‌دنبال مقابله با آثار آن در قالب مدیریت بحران هستیم. با مرور زلزله‌های گذشته، یک سؤال در ذهن هر کسی ایجاد می‌شود که اگر در مرکز
سیاسی- اقتصادی کشور زلزله رخ دهد، چندروز زمان می‌برد به افرادی که مجروح یا سالم در دام آوارهای ساختمانی افتاده‌اند، رسیدگی شود و آیا امکانات کافی برای پاسخ‌گویی به نیازهای اولیه زلزله‌زدگان از قبیل سرپناه، امکانات اولیه زندگی و خدمات بهداشتی و درمانی برای این جمعیت عظیم وجود دارد؟
بدیهی است اگر هزینه‌های گزاف امدادرسانی و جبران خسارت‌های مادی و معنوی حوادث طبیعی نظیر سیل و زلزله در مسیر بازسازی برای ایجاد تغییرات بنیادی در حوزه شهرسازی و تمهیدات لازم برای پیشگیری از حوادث غیرمترقبه قرار گیرد، نتایج به‌مراتب بهتر از گذشته خواهد بود. زلزله سال ٦٩ رودبار و منجیل به‌عبارتی پیچیده‌ترین و پرخسارت‌ترین زلزله تاریخ معاصر ایران است، اما هنوز کلان‌شهرهای بزرگ کشور در آزمایش سخت قرار نگرفته‌اند تا میزان تحمل آنها مشخص شود.
در کشوری که روزهای زیادی در سال با حوادث و سوانح روبه‌روست و روزی هوایش به‌شدت می‌وزد و روز دیگر زمینش می‌لرزد یا جاده‌هایش غرق می‌شود و متأسفانه هم‌وطنان زیادی به این علت‌ها جان خود را از دست می‌دهند یا دچار معلولیت می‌شوند، اراده جمعی و مدیریت متناسب با مهندسی امدادی بر ارتقای سطح آمادگی و هوشیاری مقابله با خطر همراه با برنامه‌های عملی، راه چاره‌ای برای کاهش میزان خسارت‌هاست.
*مدرس امداد و نجات
نظر شما