واسلاو هاول، سیاست‌مدار مبارز چک‌اسلواکی که بعد از فروپاشی نظام کمونیستی عهده‌دار ریاست‌جمهوری چک شد، یک وظیفه مهم سیاست‌مداران و اصحاب قدرت را کشف، کشف دوباره و سرانجام پرورش «مسئولیت عالی» بین مردم می‌داند. هاول بیان می‌کند سیاست‌مداران و دولتمردان وظیفه دارند عامل بالقوه عظیم مسئولیت‌پذیری و مهر و محبت نهفته در بطن جامعه را از حالت رخوت و رکود رهایی دهند و از برخی چیزها نظیر ابعاد اخلاقی همه جوانب حیات اجتماعی سخن بگویند و این حرف‌ها را با صدای بلند بارها و بارها تکرار کنند.
وی تأکید دارد «نیک‌سرشتی نهفته در ذات مردم نیاز به برانگیختن دارد. مردم نیاز دارند که بشنوند شرافتمندانه رفتارکردن، کمک به دیگران و... تا چه حد ارزش و معنا دارد. آنان دوست دارند این مطالب را به‌وضوح از کسانی که در رأس قدرت قرار دارند، بشنوند...». باید دقت شود که هیچ سیاست و برنامه‌ای به‌ویژه در حوزه اجتماعی موفق نخواهد شد و هیچ شانسی برای غلبه بر بحران‌ها و چالش‌های اقتصادی، سیاسی و اجتماعی وجود نخواهد داشت؛ مگر آنکه مردم و جامعه با آن همراهی کنند و این همراهی فقط زمانی اتفاق می‌افتد که نیک‌سرشتی، روح خیر جمعی و حس مشارکت اجتماعی و به عبارت بهتر حس «مسئولیت عالی» شهروندان برانگیخته شود.
البته بدیهی است حضور و مشارکت مردم هم تنها در صورت اتخاذ سیاست‌های مدبرانه و عاقلانه می‌تواند مؤثر باشد. این رخداد در بین مردم همان اقدامی است که وینستون چرچیل، نخست‌وزیر وقت انگلستان، در چهارم ژوئن ١٩٤٠، زمانی که ارتش انگلستان تلفات فراوانی متحمل شده بود و خطر حمله قریب‌الوقوع نازی‌ها به انگلستان به‌شدت احساس می‌شد، انجام داد. او در نطق تاریخی خود در پارلمان انگلستان خطاب به مردم بر ضرورت مسئولیت‌پذیری مردم پافشاری می‌کند و می‌گوید: «من اطمینان دارم اگر همه ما وظایف خود را به‌درستی انجام دهیم و هیچ چیز مورد بی‌توجهی و فراموشی واقع نشود، آن‌گاه موفق خواهیم شد که از سرزمین خود دفاع کنیم».
فرانکلین روزولت هم که در ایام «رکود بزرگ» آمریکا ریاست‌جمهوری خود را آغاز کرد، در اولین نطق خود به‌عنوان رئیس‌جمهوری در تاریخ چهارم مارس ١٩٣٣ با این جمله سخنان خود را آغاز می‌کند که «باور من این است که از تنها چیزی که باید ترسید، خود ترس است» و سپس اشاره می‌کند در لحظات حساس از زندگی ملی، درک و حمایت مردم از دولت و رهبری صادق شرط خروج از بحران است. در‌این‌میان و در ایامی که به تعبیر رئیس‌جمهوری با پیگیری‌های رهبر معظم انقلاب، تحرک فوق‌العاده در حوزه اجتماعی ایجاد شده است و دستگاه‌های دولتی و دیگر نهادها عزم خود را جزم کرده‌اند که اقداماتی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی انجام دهند، نباید از «سخن‌گفتن با مردم غفلت شود». باید یک گفت‌وگوی اجتماعی با هدف برانگیختن حس «مسئولیت عالی» مردم شکل گیرد. سیاست‌ورزان، مسئولان و به‌ویژه رؤسای سه قوه می‌توانند با مردم بیش‌از‌پیش در حوزه مسائل اجتماعی سخن بگویند.
درباره اهمیت خانواده، ماهیت نوین آسیب‌ها، خودِ ضرورت گفت‌وگو، لزوم پرهیز از تنفرزایی، کارکردهای نامتصور خیر جمعی، مسئولیت اجتماعی و... . شک و شبهه‌ای وجود ندارد؛ بنابراین حرف و کلمه آن‌هم وقتی با صداقت، صمیمیت، معرفت و حقیقت بیان شود، بر روح جمعی جامعه اثر خواهد گذاشت. جمع‌بندی این است که در مسیر مواجهه با آسیب‌های اجتماعی یک وظیفه مهم سیاست‌ورزان و دولتمردان (که دارای حوزه مهم و معتبر نفود هستند) تزریق روحیه خیر جمعی و برانگیختن حس «مسئولیت عالی» مردم به‌ویژه در حوزه اجتماعی است.
*مدیر‌کل دفتر آسیب‌های‌اجتماعی وزارت رفاه
نظر شما