شناسهٔ خبر: 27815 - سرویس مسکن و شهرسازی
نسخه قابل چاپ

گزارشی از تاثیر روانی مبلمان شهری بر شهروندان؛

مروری بر ویژگی‌های مبلمان شهری در ایران و سراسر دنیا/ بررسی سیما و منظر شهری در شهرسازی معاصر

مبلمان شهری امروزه در شهرهای بزرگ و پیشرفته، اهمیت به جزییات سیما و نمای شهری به اندازه طرح‌های جامع و تفصیلی شهری اهمیت پیدا می‌کند. آن‌قدر که محور تصمیمات‌ کلان، رفاه، راحتی و آسایش شهروندان است؛ به‌گونه‌ای که عناصر مبلمان شهری نه‌تنها مزاحمتی برای رفت‌وآمد مردم ندارد، بلکه درست جایی که مورد نیازشان هست نیز، به کار گرفته شده اند.

به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در دوره  معاصر مشکلات کلانشهرها  فقط  در ازدیاد جمعیت، ترافیک، گرانی، اقتصاد و نابسامانی‌های زیست‌محیطی و... خلاصه نمی‌شود؛ بلکه انواع ناهنجاری‌های رفتاری، مشکلات اجتماعی و فشارهای روحی و روانی ناشی از سیمای ناخوشایند بصری نیز خود دلایل کافی برای افزایش مسائل زندگی مدرن شهری و تنگ‌ترشدن عرصه برجامعه امروزی است.

به یقین آرامشی که از نمای مناسب شهری درپی استفاده صحیح از مبلمان شهری حاصل می‌شود، بی‌تأثیر در زندگی شهروند امروزی نخواهد بود؛ به‌گونه‌ای که گاهی این احساس، خستگی را از انسانِ خسته از کار و تلاش و هیاهوی روزانه گرفته و با آرامشی پایدار او را تا درمنزل بدرقه می‌کند. بنابراین تأثیری که سیمای آرامش‌بخش شهری به او عطا کرده است، پشتوانه‌ای معنوی برای ارتباط خانوادگی و به ارمغان بردن این حس به درون خانه می‌شود. با نگرشی اقتصادی و  سودمندانه به این مقوله، نتیجه‌ای به‌ دست می‌آید که گاهی بسیاری از طراحان مبلمان شهری، به‌ویژه درکشورهای عقب‌مانده یا درحال‌ توسعه، درصدد به‌ وجود آوردن سیمایی از شهر هستند که آنها را به سود بیشتر برساند و کمتر به جزییات و نیازهای روانی، اجتماعی جامعه توجه دارند.

اگرچه گاهی ناچار به رعایت استانداردهای شهری می‌شوند، معمولا این مقررات را  قوانینی دست‌و پاگیر و ناسودآور می‌دانند و به همین دلیل حاضر نمی‌شوند بر سر مسائلی همچون موارد یادشده ریسک اقتصادی را بپذیرند. درعصر حاضر، سیما و نمایی از شهر مورد توجه است که با طرح‌های بدیع و مدرن، رنگ‌های گرم ‌و تند و تابلوهای رنگارنگ نئون به همراه نورپردازی‌های شبانه، جذابیت خود را حفظ کرده و خودنمایی کند، بی‌توجه به این‌که این مبلمان شهری طراحی ‌شده چه تأثیری در ذهن مخاطب شهری و شهروند ساکن شهر خواهد گذاشت. مبلمان شهری باید سهم مهمی در به ‌وجود آوردن آرامش و سلامت روحی و ذهنی افراد داشته باشد. گاهی شلوغی و اغتشاش عناصر چنان است که نه‌تنها آرامشی را به ‌دنبال ندارد، بلکه باعث سردرگمی و آشفتگی شهروندان نیز می‌شود، به‌گونه‌ای که انسان خسته از کار روزانه هیچ رغبتی برای نشستن و استفاده کردن از فضای شهری و مبلمان آن ندارد. شاید تاکنون کمتر به رابطه مبلمان شهری و آرامش روانی افراد توجه شده باشد، اما به یقین نخستین تأثیرات خود را در ارتباط با چگونگی استفاده شهروندان از این عناصر خواهد داشت.

به هرجهت زمانی که در یک بازار شلوغ و پرسروصدا با تابلوهای نامنظم مختلف رو‌به‌رو می‌شویم، خودبه‌خود احساس نبود آرامش و آشفتگی را خواهیم داشت یا وقتی در فضای شهری که برای استفاده ساکنان درنظر گرفته شده دقایقی را بیاسایند، اما رعایت بسیاری از مسائل روانی شهری در آن لحاظ نشده است، احساس راحتی نداشته و آرامشی نیز به‌ دنبال نخواهد آمد. بدین‌ ترتیب، این نیز هنر طراحان و دست‌اندرکاران مسائل مبلمان شهری است که با چیدمان صحیح و استفاده بجا، ضمن به ‌وجود آوردن محیط و منظر مناسب و عملکردی درخور استفاده ساکنان، به مسائل روحی، روانی و آرامش‌بخش محیط نیز توجه کافی داشته باشند. 

میزان رضایتمندی از سکونت در شهر در گفتگو با برخی از شهروندان

«تهران شهر شلوغ و کثیفی است. بی‌نظمی‌ای در آن حاکم است که آدم را بیشتر خسته می‌کند» محمود در بازار تهران شاغل است و هر روز تا سیدخندان می‌رود و از شلوغی شهر کلافه است. مریم دانشجوی معماری است و از نبود معماری اصولی در تهران نالان. «تهران شهر بی‌قواره‌ای شده و انتظار داریم توریسم هم داشته باشد. این همه طراح و معمار کارکشته داریم، چرا از علم و تجربه آنها استفاده نمی‌کنیم.»

مبلمان شهری نمایانگر هویت هر شهر بوده و از لحاظ معماری مانند چیدمان مبلمان خانه است و در راحتی شهروندان نقش موثر دارد. فرض کنید جای تلویزیون و یخچال را در خانه‌تان اشتباه انتخاب کنید، مسلما آن‌جا احساس راحتی نخواهید کرد، مبلمان شهری هم همین ویژگی را دارد که درصورت عدم ‌انتخاب صحیح استراحتگاه‌ها، پارک و... آرامش را از شهروندان سلب خواهد کرد. مبلمان شهری عکس زوم‌ شده و بزرگتری از مبلمان خانگی است که کاملا باید ترتیب و چیدمان فضای سبز، پارک، المان‌های شهر، استراحتگاه‌ها، نمازخانه، سرویس‌های بهداشتی و... را در آن رعایت کرد.

رعایت پارامترهای مبلمان شهری در آرامش بصری و نحوه زندگی ما تأثیرگذار است و اگر به این المان‌ها توجه نشود، شهروندان نمی‌توانند به آرامش فکری برسند. اگر مبلمان شهری در برگیرنده نیازهای عاطفی شهروندان نباشد، دلمان از شهرمان می‌گیرد و این مسأله خوشایند نخواهد بود. طراحی مبلمان شهری باید متناسب با روانشناسی شهروندان باشد؛ ابتدا باید فهمید که نیاز روحی انسان‌های ساکن شهر چیست؟ حسن پیک‌موتوری است و سه‌سالی می‌شود شهر را با موتورش زیرپا می‌گذارد. «تهران از پایتخت بودن تنها شلوغی، ترافیک، رستوران‌ها و کافی‌شاپ‌هایش را دارد. کلانشهرهای دیگرمان وضع بهتری دارند، چون هنوز توانسته‌اند اصالت‌شان را حفظ کنند.

هر شهر اصالت و فرهنگ خودش را دارد و خوشبختانه اصفهان، همدان، مشهد و... هنوز نشان از فرهنگ‌ خود دارند.» بدون‌ تردید جایگاه نمادها و نشانه‌های شهری در فضاها و مبلمان شهری از اهمیت خاص و ویژه‌ای برخوردار است، چراکه بسیاری از مسائل فرهنگی و آداب ‌و رسوم و سنت‌های مردم از این‌گونه علایم سرچشمه می‌گیرند. نشانه‌هایی که بیانگر خاطرات، مبارزات و دلاوری‌های یک ملت است و تبلور عینی آن در یک سمبل و نماد شهری شکل گرفته است. فضاهای بازشهری، مبلمان شهری و حضور و استفاده ساکنان دارای رابطه‌ای مستقیم و وابسته به ‌هم  هستند. زمانی که برای استفاده از اوقات‌ فراغت یا سپری کردن روزهای تعطیل به اجبار از فضاهای باز و پارک‌ها استفاده می‌شود، خواه‌ ناخواه با مبلمان شهری و عناصر موجود در آن ارتباط تنگاتنگ برقرار می‌شود و این نشانه‌ها و سمبل‌های شهر هستند که خودنمایی کرده و با حضورشان خاطرات گذشته را بیان می‌کنند و یادآور تجربیات تلخ و شیرین گذشتگان هستند.

البته دیده می‌شود گاهی نشانه‌ها دارای ابعاد و ارزش‌های خاص خود هستند و معمولا موقعیت‌شان متناسب با جایگاهی است که در آن قرار گرفته‌اند. گاهی چون برج آزادی در تهران، ایفل در پاریس یا ساعت بیگ بن در لندن جایگاه کشوری دارند یا برخی دیگر در موقعیت شهری یا منطقه‌ای قرار گرفته‌اند. در طراحی شهرها، موقعیت سمبل‌ها و یادمان‌ها از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و به تناسب فرهنگ، سنن و آداب‌ و رسوم و با توجه به رابطه ساکنان و شهروندان در ارتباط با مبلمان شهری طراحی می‌شوند. لذا گذشته از دید بصری و زیبایی محیط و منظر، نمادهای شهری که گونه‌ای از مبلمان شهر محسوب می‌شوند و یادآور بسیاری از یادها و خاطرات گذشتگان به حساب می‌آیند، عموما با سنت‌های مردم عجین هستند. به‌گونه‌ای که گاهی حتی یک درخت کهن (ازجمله امامزاده صالح تهران) یادمانی برای بسیاری از مردم ساکن در آن محل است. مبلمان شهری ترکیبی از عملکرد و هنر است.

امروزه در شهرهای بزرگ و پیشرفته، ازجمله در شهرهای اروپا و آمریکا کارشناسان بسیاری روی این موضوع کار کرده و به جزییات سیما و نمای شهری اهمیت می‌دهند و گاهی همان‌قدر که طرح‌های جامع و تفصیلی شهری اهمیت دارند، برای مبلمان و سیمای شهر نیز بهای ویژه‌ای پرداخت می‌کنند، مثلا حتی‌الامکان بسیاری از تابلوهای ایستاده راهنمایی و رانندگی را حذف و به‌ جای آن از خطوط و علایم رنگی در سطح خیابان استفاده می‌کنند. نخستین کمکی که این حرکت می‌کند، جلوگیری از آشفتگی، اغتشاش و ازدحام در دید بیننده و شلوغی محیط است. اهمیتی که این طراحان به نقش مردم و نیاز شهروندان می‌دهند، آن‌قدر است که محور تصمیمات‌شان عمدتا رفاه و راحتی و آسایش آنها محسوب می‌شود؛ به‌گونه‌ای که دید بصری و به ‌وجود آوردن نمایی توأم با تعادل لازم، راحتی و آرامش را برای ساکنان به ارمغان می‌آورد و مشاهده می‌شود عناصر مبلمان شهری نه‌تنها مزاحمتی برای رفت‌وآمد مردم ندارد، بلکه درست جایی که مورد نیازشان هست نیز، به کار گرفته شده است.

شاید تا به حال مشاهده کرده باشید در بسیاری از مراکز عمده خرید، محلی برای استراحت یا نشستن افراد به‌ویژه سالمندان درنظر گرفته شده است یا شاید گاهی دیده باشید در بسیاری از شهرهای پیشرفته برای خرید از چرخ‌های دستی در داخل غرفه‌ها استفاده می‌شود، بدون این‌که با هیچ مشکلی از بابت رفت‌و‌آمد مواجه شوند. بنابراین نیاز شهروندان و سیمای شهر و به‌ وجود آمدن هویت شهری حلقه‌های به‌ هم چسبیده و جدانشدنی هستند که هریک دیگری را پشتیبانی و تکمیل می‌کند و بی‌توجهی و بی‌دقتی به هرکدام آسیب جدی و خلل فاحشی در به‌ وجود آمدن سیمای نامناسب شهر خواهد بود./

برچسب‌ها:

نظر شما