دانش اقتصاد شهری امروز برای حل مشکلات در زندگی کلانشهرها موضوع مدیریت زمان را مطرح کرده است. برای مثال در حوزه حمل ونقل درون شهری با اختصاص ساعت جداگانه به هر صنف تلاش شده همزمانی عبور و مرور ها کاهش پیدا کند و در نتیجه از ترافیک کاسته شود.

ترافیک چند روز اخیر صبحگاهی در کلانشهر تهران با آغاز ماه مهر، نشان داد که ما بجد نیازمند بازنگری در نحوه مدیریت حمل ونقل شهری هستیم. کلانشهر هشت میلیونی تهران با بیش از چهار میلیون خودرو و دو میلیون دستگاه موتورسیکلت، بیش از چهار برابر ظرفیت واقعی خود پذیرای خودروها شده و سالانه نیز بیش از ۴۰۰ هزار دستگاه بر این میزان افزوده می شود. این مقدار خودرو سالانه بیش از پنج میلیارد لیتر بنزین مصرف می کنند. در واقع کلانشهر تهران تقریبا یک پنجم کل بنزین مصرفی کشور را به خود اختصاص می دهد.

اما بخش عمده ای از موضوع مدیریت حمل ونقل شهری در تهران و دیگر کلانشهرهای کشور منوط به بازنگری در سبک زندگی شهری ایرانی هاست. کلانشهرنشینی به خودی خود عامل ایجاد برخی ناهنجاری ها در نوع سبک زندگی است. اما به نظر می رسد با تکیه بر فرهنگ اصیل اسلامی – ایرانی، که متاسفانه روزبه روز در حال کم رنگ تر شدن است، می توان تا حدود زیادی موجب برطرف شدن این ناهنجاری ها شد.

سحرخیزی یک عادت پسندیده دینی و اخلاقی است که از دیرباز در فرهنگ ایرانی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. احادیث و روایات متعددی در دین مبین اسلام وجود دارد که تاکید می کند داشتن یک روز خوب، پرنشاط و پر از رزق و روزی منوط به بیداری در صبح زود است.

اما واقعیت آن است که زندگی شهرنشینی عملا تهرانی ها و دیگر شهروندان کلانشهرها را به سمت غفلت از این موضوع سوق داده است. متاسفانه اغلب خریدها، تفریح ها و حتی انجام برخی امور روزمره نیز به شب ها موکول شده که خود این مساله تاثیرات عمیقی بر تشدید ناهنجاری ها و به ویژه افزایش ترافیک در شهرها دارد.

در حالی که با سحرخیزی و استفاده موثرتر از فرصت های زمانی این امکان وجود دارد که بخش عمده ای از حجم سفرهای درون شهری پیش از شروع آغاز ساعت کاری انجام شود.

البته آثار و تبعات این سحرخیزی صرفا در موضوع حل و نقل شهری خلاصه نمی شود؛ بلکه از منظر روانشناسی، سلامت و... این مقوله دارای اثر مفید است. اما از سوی دیگر باید به این مهم نیز دقت نظر داشته باشیم که این سحرخیزی شهری تنها با اقدامات فرهنگی به دست نخواهد آمد؛ بلکه بخش عمده ای از آن نیز منوط به تغییراتی است که از سوی مدیریت کشور باید صورت گیرد.

برای مثال تغییر در ساعات کاری برخی از بخش های دولتی، افزایش زمان برای اوقات فراغت مردم، بهبود سطح دستمزدها، مدیریت برنامه های رسانه ملی و... همه از جمله اقداماتی است که باید در یک بسته جامع مورد توجه قرار گیرد تا بتوان سحرخیزی شهری در پایتخت را نهادینه کرد. تجربه نشان داده است بسیاری از شهرهای پیشرو با تکیه بر سرمایه اجتماعی و مشارکت مردمی توانسته اند بر مشکلات جدی خود فائق آیند.

بالطبع در کشور ما نیز که دارای یک بافت فرهنگی قوی و غنی است می توان با همین رویکرد فرهنگی اقدامات موثری در مدیریت شهری انجام داد که ثمرات اقتصادی گسترده ای داشته باشد.

*دبیر انجمن علمی اقتصاد شهری ایران