مجید روستا در گفت‌وگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، از مزایای حضور ایران در پنج دوره اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی آسیا و اقیانوسیه و تعامل و رایزنی با سایر کشورها برای اجرای پروژه‌های مسکن سخن گفت که متن که مصاحبه در ادامه آمده است:
آقای روستا پنجمین اجلاس ورزای مسکن و شهرسازی که در کشور کره جنوبی برگزار شد برای جمهوری اسلامی ایران چه دستاوردهایی به دنبال داشت و ارزیابی‌تان از تبادل تجربیات با کشورهایی مثل ژاپن، مالدیو و یمن چیست؟
کشورهای آسیا و اقیانوسیه در این اجلاس مدیریت پنج کارگروهی را بر عهده گرفتند که به منظور همفکری، تبادل تجارب و تصمیم‌گیری درباره موضوعاتی مانند وضعیت مدیریت شهری و روستایی، سوانح طبیعی و شهری، آب و فاضلاب، بافت‌های نابسامان شهری و تامین مالی مسکن فعال شدند. در نگاهی کلی شاید بتوان گفت یکی از دستاوردهای سفر ایران به کره جنوبی این بود که کشورمان نیز در کنار هشت کشور کره جنوبی، اردن، هندوستان، اندونزی، عراق، ایران، مالدیو، دولت مستقل ساموا و سریلانکا در هیئت رئیسه اجلاس حضور داشت.
البته باید در نظر داشت که وضعیت کشورهای منطقه و مشکلاتی که هر کدام از کشورها با آن مواجهند بسیار متفاوت است. به عنوان مثال کشورهایی مثل ساموا و مالدیو اغلب در کارگروه‌هایی مثل سوانح طبیعی و شهری فعل هستند چون این کشورها درگیر مسائل اقلیمی‌اند بنابراین مدیریت کارگروه مذکور به چنین کشورهایی واگذار شد. در واقع چالش‌های متفاوتی که کشورها دارند موجب شد تا ریاست یکی از کارگروه‌ها به آنان سپرده شود. از سوی دیگر ایران هم با توجه به اینکه در حوزه بافت‌های نابسامان شهری مشکلات و تجربیاتی دارد، مدیریت دبیرخانه این کارگروه را بر عهده گرفت. بنابراین مقرر شد کارگروه‌ها در کشورهای مرتبط دبیرخانه‌ای داشته باشند.
در این اجلاس وزرای کشورهای مختلف دور هم جمع می‌شوند که این گردهمایی نشان از اهمیت موضوعات مطرح شده در آن می‌دهد. از دیدگاه شما مهمترین مزیت‌های برگزاری این اجلاس چیست؟
برای حضور در چنین اجلاسی باید جایگاه و میزان توجه هر کشور به یک موضوع خاص مشخص شود. این اجلاس فرصتی مناسب برای تبادل تجربیات متخصصان کشورهای مختلف است تا بتوانند با تعامل مناسب به دستاوردهای مثبتی دست یابند. ضمن اینکه حضور در این اجلاس به ما کمک می‌کند بتوانیم خودمان را با کشورهای آسیا و اقیانوسیه مقایسه کنیم. در پنجمین اجلاس وزرای مسکن و شهرسازی کشورهای آسیا و اقیانوسیه که در کره جنوبی برگزار شد، علاوه بر وسعت در مقیاس، سهم حضور کشورها و متخصصان و همچنین نوع تجارب کشورها با اجلاس‌های دوره‌های قبل تفاوت چشم‌گیری داشت. علاوه بر این به دلیل شرکت ۳۲ کشور سهم حضور وزرا نسبت به اجلاس‌های پیشین افزایش داشت و تنوع موضوعات مرتبط با مباحث تامین مالی و بافت‌های نابسامان شهری هم قابل توجه بود. به عنوان مثال در یکی از نشست‌های تخصصی، کشورهای سنگاپور، چین و کره جنوبی تجارب خود را مطرح کردند که بسیار ارزنده بود.
از سوی دیگر حضور دکتر عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی کشورمان در اجلاس کره باعث تثبیت حضور ایران در هیئت رئیسه آن شد و حمایت وزیر راه و شهرسازی به تثبیت فعالیت‌های کارگروه بافت‌های نابسامان شهری کمک کرد. همچنین ایران موفق شد از هشت پیشنهادی که در کارگروه تهیه کرده بود ۶ پیشنهاد را به عنوان تکلیف کارگروه عنوان کند.
ایران چه فعالیت‌هایی را در این اجلاس و اجلاس‌های گذشته برای انتقال تجربیات خود به دیگر کشورها انجام داد؟
در اجلاس اردن متعهد شدیم شاخص‌های بافت‌های نابسامان شهری را با همراهی این کشور و اندونزی شناسایی و تدوین کنیم. این شاخص‌ها در اجلاس بعدی تدوین و برای کشورهای منطقه ارسال شد. البته این شاخص‌ها در ایران به صورت پایلوت اجرا شد سپس چارچوب‌هایش به تصویب رسید. پس از آن مقرر شد کشورهای منطقه در اجلاس بعدی این موارد را ملاک عمل خود قرار دهند و آن را به صورت پایلوت اجرایی کنند. یکی دیگر از اهداف ما در این نشست راه‌اندازی دبیرخانه تجارب برتر آسیا و اقیانوسیه بود تا تجربه‌های برتر تمامی کشورها در حوزه بهسازی بافت‌های نابسامان شهری مطرح شود. خوشبختانه محصول تهیه شده مجموعه‌ای از پیشنهادهایی بود که به عنوان نیاز و ضرورت ملی احساس می‌کردیم. این اقدام موجب شد ایران جایگاه خود را برای مدیریت این موضوع در سطح کشورهای آسیا و اقیانوسیه به دست آورد.
از طرف دیگر، ما در حوزه‌های تامین مالی مسکن و سوانح طبیعی و شهری که در کارگروه‌های دیگر مطرح شد هم مباحث خوبی مطرح کردیم و در ادامه این فعالیت‌ها می‌توانیم ارتباط موثری با دیگر کشورها برقرار و بازخوردها را دریافت کنیم. نکته دیگری که باید به آن توجه کنیم فرصت مناسبی است که این اجلاس‌ها برای شبکه‌سازی منطقه‌ای و یارگیری به وجود می‌آورند. در بسیاری از موضوعات لابی کردن خیلی مهم است و می‌توانیم شرکای خود را در منطقه نسبت به برخی موضوعات پیدا کنیم.
۶۸ کشور عضو این اجلاس هستند اما تنها ۳۲ کشور در آخرین دوره شرکت کردند. بحث لابی کردن برای تصمیم‌گیری موضوعات مهم و حضور کمرنگ دیگر کشورها را چطور ارزیابی می‌کنید؟
در این اجلاس تمامی کشورهای عضو هیئت رئیسه حضور داشتند و به عقیده من کمیت اجلاس به اندازه کیفیت و میزان بهره‌برداری کشورهای شرکت کننده در آن اهمیت ندارد. البته قبول دارم که هر چه حضور بیشتر باشد نتایج حاصله می‌تواند بهتر باشد ولی حضور کشورهایی که در منطقه بیشترین اثر و تجربه را دارند در اجلاس کره جنوبی به چشم می‌آمد. با این حال حضور تمام کشورهای عضو می‌توانند در تصمیم‌گیری‌ها تاثیر پررنگ‌تری داشته باشند کما اینکه ممکن است نظرات کشورهایی توسعه یافته بیشتر مورد توجه قرار بگیرد و نظرات برخی دیگر از کشورها مطرح نشود.
در پایان هر اجلاس یک بیانیه و یک سند اجرایی تدوین می‌شود؛ اجرای این اسناد تا چه میزان ضمانت اجرایی دارد؟ آیا نظارتی از سوی کشورهای عضو بر روند اجرای این برنامه‌ها وجود دارد؟
بیانیه در واقع حاوی توصیه‌هایی درباره آسیب‌ها و چالش‌های کشورهاست، اما آن چه که تعهدآور می‌شود سند اجرایی اجلاس است که در راستای توصیه‌های بیانیه تدوین می‌شود و تعهداتی برای کارگروه‌ها تعریف می‌کند. متاسفانه تا آنجا که مشاهده شده دبیرخانه دائمی یا دبیرخانه میزبان برگزاری اجلاس، اجرایی شدن این تعهدات را به طور جدی پیگیری نمی‌کند. از سوی دیگر باید دید کره جنوبی به عنوان رئیس پنجمین اجلاس چه سیاستی برای پیگیری تعهدات دارد و دبیرخانه دائمی اجلاس نیز پیگیر برنامه‌های اجرایی هست یا نه.
آیا پیگیری نشدن تعهدات باعث نمی‌شود که برگزاری اجلاس نتیجه‌ای نداشته باشد و بیشتر جنبه شعاری پیدا کند تا جنبه اجرایی؟ به عنوان مثال «رسیدن به استاندارد در بهسازی»، «توسعه پایدار» و «کاهش فقر در کشورها» برخی از محورهای این اجلاس است که شاید با اجرایی نشدن بیانیه‌های پایانی به شعار تبدیل شده.
معمولا در این سمینارها، گزارش‌های ملی از وضعیت کشورها ارائه می‌شود که ما در این اجلاس گزارش خود را در حوزه نوسازی ارائه دادیم؛ همچنین در این گزارش به توضیحاتی از قوانینی که قانونگذار به عنوان قوانین پشتیبان در زمینه نوسازی تبیین کرده پرداختیم. در مجموع نمی‌توان گفت این اجلاس تعهد قابل توجهی برای کشورهای ایجاد می‌کند اما اینکه این آسیب‌ها در یک فضا و اجلاس بین‌المللی مطرح می‌شود حساسیتی برای کشورهای عضو و کارگروه‌ها ایجاد می‌کند. با این حال تاکنون گزارشی از دبیرخانه دائمی یا دبیرخانه کشور میزبان اجلاس مبنی بر پیگیری تعهدات مشاهده نکردیم.
طبیعتا این اجلاس‌ها برای ایران هم باید دستاوردهایی داشته باشد؛ بهره‌برداری از نتایج این نوع اجلاس‌ها در ایران به چه شکل است؟
خوشبختانه چند اقدام در این زمینه انجام شده؛ کارگروهی در شرکت عمران و بهسازی شهری مسئول اطلاع‌رسانی دستاوردهای این اجلاس به دو زبان فارسی و انگلیسی شده است؛ همچنین یک کمیته علمی در شرکت فعالیت می‌کند که متخصصان، اساتید و دانشگاهیان آشنا به موضوعات بین‌المللی می‌توانند در این کمیته عضو شوند و فعالیت کنند. سالانه حدود ۳۰۰ میلیون تومان برای این کارگروه هزینه می‌شود که خوشبختانه امور این کارگروه طبق برنامه پیش می‌رود. ضمن اینکه علاوه بر کارگروهی که مدیریت آن بر عهده ایران است، مدیریت کارگروه «شهرسازی با محوریت کاهش بلایا و سوانح» با کشور اندونزی، کارگروه «برنامه‌ریزی و مدیریت شهری و روستایی» بر عهده کشور هند و کارگروه «شیوه‌های تامین مالی پایدار برای مسکن» نیز بر عهده کشور کره جنوبی است اما هنوز کشوری برای مدیریت کارگروه «ارائه خدمات اساسی» انتخاب نشده است.
یکی از موضوعاتی که مدیریت شهری باید مورد توجه کشورها باشد تعامل بین دولت و شهرداری در امور شهری‌است؛ چقدر این تعامل بین مجموعه وزارت راه و شهرسازی و شهرداری وجود دارد؟
همانطور که می‌دانید بهسازی شهری فقط در حوزه وظایف شرکت عمران و بهسازی نیست بلکه یک همکاری بین‌بخشی را می‌طلبد و بسیاری از دستگاه‌ها در آن دخیل هستند. در «سند ملی بازآفرینی پایدار محدوده‌ها و محلات هدف برنامه‌های احیا، بهسازی و نوسازی» نیازمند یک سیاستگذاری و تدوین برنامه عملیاتی اجرایی مشترک با سایر دستگاه‌ها هستیم و معتقدیم شرکت عمران و بهسازی شهری باید یک دبیرخانه هماهنگ‌کننده برای سیاستگذاری‌های بین‌بخشی داشته باشد. بافت‌های نابسامان شهری موضوعی نیست که با ساخت مسکن و تامین زیرساخت‌های کالبدی قابل رفع باشد زیرا موضوعاتی مانند فقر، بهداشت، آموزش، اقتصاد و معیشت، امنیت، دانش اجتماعی و سایر موارد نیز در احیای بافت‌های نابسامان شهری دخیل هستند به همین دلیل سایر دستگاه‌ها نیز باید ورود کنند؛ ضمن اینکه اهمیت موضوعاتی مانند امید به زندگی و ضریب جینی از دیگر مواردی است که نشان می‌دهد احیای بافت‌های نابسامان شهری نیازمند حضور فراگیر و حداکثری تمام دستگاه‌هاست. در چارچوب این تعامل‌ها، یک تفاهم‌نامه همکاری بین شرکت عمران و بهسازی شهری و شهرداری‌ها در زمینه مدیریت شهری منعقد شده و اقداماتی به منظور افزایش تعاملات بین بخشی در حوزه بین شهری به صورت پایلوت در حال انجام است که تاسیس دفاتر تسهیل‌گری برنامه اسکان پایا در تبریز یکی از این اقدامات است./
نظر شما