یكی از موضوعات مهم در مدیریت شهری این است كه شهردار نباید دارای ویژگی‌های صرفا سیاسی باشد. سازمان اسكان بشر وابسته به سازمان ملل متحد از سال ١٩٩٥ آموزش‌هایی برای رهبران شهری ارایه می‌كند و در آن به رهبران شهری قابلیت‌های ضروری و كلیدی را یاد می‌دهد. در یكی از گزارش‌های اصلی این آموزش‌ها ١٠ قابلیت كلیدی به عنوان ویژگی‌های رهبران شهری به ویژه شهردار بیان شده است. گمان می‌كنم اكثریت شهرداران ما در زمینه این قابلیت‌ها با مشكلات جدی روبه رو هستند. من در اینجا این قابلیت‌های كلیدی را مختصرا توضیح می‌دهم و گمان می‌كنم از اینكه كشور ما در حال ایجاد تحول اساسی برای مدیریت شهری است ضرورت دارد كه رهبران شهری آموزش لازم برای فراگیری این قابلیت‌ها را انجام دهند.

برقراری ارتباط: یك رهبر شهری به ویژه شهردار باید تكنیك‌ها و مهارت‌های لازم برای ارتباط نوشتاری و شفاهی را بداند كه با مردم و مدیران حوزه خود چگونه سخن بگوید یا اینكه در رسانه‌ها از چه زبانی استفاده كند. مهارت‌های لازم برای ارتباط از طریق اینترنت و رسانه‌ها را متناسب با مسوولیتش به عنوان رهبر شهری بیاموزد. سواد رسانه‌ای برای یك رهبر شهری یعنی توانایی او برای تجزیه و تحلیل رسانه‌ها و سخن گفتن متناسب در رسانه‌ها.

تسهیل‌گری: یك مدیر شهری باید این توانایی را داشته باشد كه تضادهای بین فرد و بین گروهی را به طور مناسبی حل كند. جلسات گوناگون را با نوعی توانایی خاص برای هماهنگ كردن و ایجاد ارتباط و زبان مشترك برای اعضای جلسه متناسب با برنامه‌های شهری به دست آورد. او باید از فرآیندهای گروهی مطلع باشد و بتواند عدم توافق‌ها را از طریق اجماع‌سازی و میانجی‌گری به دست آورد نه اینكه عامل بر هم زدن اجماع باشد یا شخصیتی هوچی‌گر داشته باشد. او همچنین باید بداند كه چگونه تیم‌سازی كند و مهارت‌های گوناگون تسهیل‌گری برای همكاری جمعی را به خوبی بشناسد.

استفاده از قدرت: یك رهبر شهری به ویژه شهردار باید بداند كه شیوه استفاده از منابع موقعیتی و شخصی خودش را چگونه برای انجام بهتر امور بچیند. او باید مراقب باشد كه هرخطایی كه در استفاده یا سوءاستفاده از قدرت انجام دهد مشكلات جبران‌ناپذیری برای اداره شهر به وجود می‌آورد. از این رو باید مراقب باشد كه شخصیت او برای شهر و مدیرانش شخصیتی آزار‌دهنده تندخو و به دور از دانسته‌های یك مقام سیاسی نباشد. مقام سیاسی رهبر شهری ایجاب می‌كند كه به طور منظم شیوه كاربردهای استفاده از قدرت را رصد كند و ببیند آیا او در سخن گفتن، تصمیمات و انتخاباتش چه میزان جانب انصاف و اصول مدیریت را مراعات كرده است. در جهان امروز و در حوزه مدیریت شهری سوءاستفاده از قدرت و اقتدار همیشه وجود دارد؛ این وظیفه رهبر شهری است كه بداند با قدرت چگونه عمل كند. تصمیم‌گیری: منظور از مهارت تصمیم‌گیری عبارت است از اینكه رهبر شهری بداند درباره شیوه عملكردها و اتخاذ راهبردها و برنامه‌ها چه گزینه‌هایی را در اختیار دارد و اینكه تصمیم‌گیری در حوزه شهری كار مشكلی است. گاهی ممكن است اقدام نكردن، شكلی از تصمیم‌گیری مناسب باشد؛ گفتن یك سخن یا حتی با صدای بلند سخن گفتن نوعی اقدام باشد.

مدیر و رهبر شهری كه نمی‌داند برای مثال اگر لحن سخنانش بالا یا پایین باشد یا نمی‌داند كه حتی شیوه لباس پوشیدن او بخشی از تصمیماتش به حساب می‌آید یااینكه به عنوان مدیر یا رهبر شهری كجا باید سكوت كند و در چه جایی باید با متانت سخن بگوید، در واقع معنای اقدام كردن در موقعیت را نمی‌شناسد.   سیاستگذاری: یك مدیر و رهبر شهری باید درك روشنی از نیازها و ضرورت‌های شهر داشته باشد و بداند كه خط مشی‌ها و سیاست‌هایی كه اتخاذ می‌كند به كدام یك از اولویت‌ها و نیازهای شهروندان در عرصه اجتماع پاسخ می‌دهد. یك مدیر و رهبر شهری باید بداند كه اهداف بلندمدت، میان مدت و كوتاه‌مدت چیستند. او باید بداند كه توسعه طرح‌های مختلف عمرانی در فضای شهر لزوما به معنای سیاست‌گذاری نیست. برشمردن مجموعه‌ای از طرح‌های عمرانی نوعی سیاستگذاری در مدیریت شهری محسوب نمی‌شود. سیاستگذاری مستلزم فهم عمیق و دقیقی از معنای شهر، تاریخ معاصر، نیازهای شهروندان، وضعیت جهانی، منابع، محدودیت‌ها و بسیاری از نكات ریز و درشت دیگر است. یك مدیر شهری باید بداند كه برای سیاستگذاری كردن باید كارشناسان و دانش شهری فرارشته‌ای را به خدمت بگیرند. توانمندسازی: مدیر و رهبر شهری باید به طور پیوسته برای تربیت و توانمند‌سازی نیروها، كارشناسان و كاركنان حوزه خود اقدام و برنامه‌ریزی كند.

او باید بداند كه راه درست مدیریت شهری این است كه از افرادی كه شایستگی دارند و از دانش لازم برای مدیریت شهری برخوردارند استفاده كند و برای آموزش و تربیت آنها سرمایه‌گذاری شود. این به معنای این نیست كه دوستان و آشنایان خود را دور خود بچیند و با توجیهات گوناگون آنها را مدیران لایق شهری بداند. قابلیت مذاكره: مدیر و رهبر شهری باید توانایی تعامل بین گروه‌ها و اصناف و ذی نفعان در جامعه شهری را داشته باشد. او باید بتواند از طریق اقدام اجمالی مشترك شهر را مدیریت كند. قابلیت مذاكره به معنای مجموعه‌ای از توانش‌های عاطفی، شناختی، رفتاری و ارتباطی است كه مدیر و رهبر شهری به آنها مجهز است و می‌تواند نیروها و مقامات محلی و گروه‌های ذی نفع را برای پیشبرد توسعه شهری یكپارچه، متحد سازد. این مذاكره می‌تواند به منظور گسترش منابع مالی شهر یا نظارت بر عملكرد بخش‌ها و نهادهای گوناگون درگیر شهر یا به منظور نهادسازی صورت گیرد./

* استاد دانشگاه