شناسهٔ خبر: 4309 - سرویس پربحث‌ترین اخبار
نسخه قابل چاپ

ایران، بهشت هندوستان برای رسیدن به آسیای میانه

 کریدور جنوبی آسیا هند در حال تبدیل یه کشور سوم جهان از نظر تولید و مصرف، تشنه بازارهایی همچون آسیای میانه و منطقه خزر است که بتواند با بهترین شرایط به آن دسترسی داشته باشد تا هم محصولات خود را به فروش برساند و هم امنیت انرژی خود را تضمین کند.

مانع اصلی این آرمان هند، مواصلات جاده ای است، زیرا همه کشورهای آسیای مرکزی و منطقه خزر محصور در خشکی هستند و به دریای آزاد دسترسی ندارد و فقط دسترسی هند به این کشورها از طریق یک کشور ثالث امکان پذیر است و در این میان، ایران از جایگاه ممتاز در نظام منطقه ای آسیای مرکزی به ویژه با توجه به معضلات هند برای دسترسی به این منطقه برخوردار است.

هند برای تجارت و نفوذ در این منطقه راهبردی، می داند که باید با ایران رابطه ای دوستانه داشته باشد، زیرا از طریق مرزهای زمینی و آبی با کشورهای منطقه همسایه است، نفوذ تاریخی و فرهنگی در همه کشورهای منطقه دارد، کوتاه ترین، ارزان ترین و امن ترین مسیر دسترسی این کشورها به جهان بیرون است و رقابت ژئوپلیتیک جدی میان تهران و دهلی نو برای حضور و نفوذ در منطقه آسیای مرکزی به عنوان یک مانع وجود ندارد.

هند همچنین به دلیل رقابت جدی با چین و نزدیک شدن این کشور به پاکستان رقیب دیرینه خود حتی احتمال دستیابی به کشورهای آسیای میانه از طریق چین را هم نمی پذیرد.

هند ممکن است برای دسترسی به بازار آسیای میانه، مسیر پاکستان و افغانستان را مدنظر داشته باشد که از یک طرف رقابتها و اختلافات هند و پاکستان به عنوان دو کشوری که سه بار بر سر مساله کشمیر وارد جنگ شده اند، موضوع جدی است و از طرف دیگر مسیر افغانستان بشدت ناامن است؛ ضمن اینکه عقل اقتصادی حکم می کند که هیچ کشوری تمایل ندارد تا زمانی که می تواند از یک کشور به عنوان مسیر ترانزیت استفاده کند، راهی را برگزیند که عبور از دو کشور، نتیجه آن باشد.

در چنین شرایطی ایران تنها مسیر زمینی دسترسی به آسیای مرکزی برای هند است که از ویژگیهای کاهش هزینه، بالا بودن امنیت و آماده بودن زیرساختها برخوردار است.

بهره برداری از راه آهن ترکمنستان، قزاقستان و ایران که در دوازدهم آذر 93با حضور روسای جمهوری ایران، ترکمنستان و قزاقستان به بهره برداری رسید، فرصت مناسبی را برای هند برای دستیابی به بازارهای کشورهای مشترک المنافع فراهم کرده است.

مراسم نمادین گشایش خط راه آهن ترانزیتی شرق دریای خزر به طول 920 کیلومتر به عنوان کریدور ریلی شمال به جنوب از شهر اوزن در قزاقستان تا شهر گرگان در استان گلستان برگزار شد.

این خط آهن کشور قزاقستان را به ترکمنستان متصل کرده و پس از عبور از گرگان به سمت جنوب ایران یعنی خلیج فارس امتداد می یابد و بدین ترتیب راه کشورهای قزاقستان و ترکمنستان به آب های آزاد باز خواهد شد.

با افتتاح این مسیر حمل و نقل، تجارت جهانی میان شرق (از چین تا آسیای مرکزی) و غرب جهان (بویژه اروپای غربی) حدود 10 هزار کیلومتر راه زمینی کوتاهتر می شود.

گشایش خط راه آهن قزاقستان - ترکمنستان - ایران که شمال را به بندرعباس ایران متصل می کند فرصتهای اقتصادی جدیدی را برای هند در آسیای میانه فراهم ساخته است.

همسایگی ایران با کشورهایی نظیر روسیه، آذربایجان، ارمنستان، ترکمنستان فرصت مناسبی را برای صادرات کالای هندی به این کشورها فراهم کرده است.

به گفته کارشناسان هزینه های انتقال کالا از مسیر ایران به کشورهای مشترک المنافع حدود 40 درصد کمتر از کانال سوئز است.

هند می تواند ترکیبی از مسیرهای دریایی، ریلی و جاده ای را برای انتقال کالا به کشورهای مشترک المنافع از طریق ایران مورد توجه قرار دهد.

این کشور همچنین می تواند با استفاده از مسیر جاده ای که زیر ساخت آن از سال ها پیش فراهم شده براحتی کالاهای خود را به کشورهای آسیای میانه و قفقاز منتقل کند.

کشورهای مشترک المنافع شامل کشورهای ارمنستان، آذربایجان، بلاروس، قزاقستان، قرقیزستان، مولداوی، روسیه، تاجیکستان، ترکمنستان، اوکراین، ازبکستان و گرجستان با چهار درصد جمعیت جهان حدود 280 میلیون جمعیت را در خود جای داده است.

روسیه بزرگترین کشور مشترک المنافع با 143 میلیون نفر جمعیت و ارمنستان با 3.4 میلیون کمترین جمعیت را دارد.

وقتی اهمیت مسیر ایران برای هند مشخص می شود که بدانیم دشمنی و رقابت هند با پاکستان به خاطر برخورداری از سلاح هسته ای، اختلافات مرزی در جامو و کشمیر و پیگیری سیاست اتحاد و ائتلاف با چین به دشمنی راهبردی برای هند تبدیل شده است و هرگونه اتحاد و ائتلاف هند با کشورهای پیرامونی بر مبنای رابطه با پاکستان است.

از سوی دیگر هند و چین در حال حاضر به عنوان رقبای جدی محسوب می شوند که تلاش دارند تا نظمی دلخواه در منطقه آسیا ایجاد کنند؛ چینی ها مایل به حضور و نفوذ قدرت های بیرونی در آسیا نیستند و در پی ایجاد جهانی تک قطبی در آسیا هستند؛ در مقابل هندی ها که از سلطه چین بر آسیا نگران هستند قصد دارند با باز کردن پای قدرتهای فرا منطقه ای از جمله آمریکا توازن قوا در منطقه را به سود خود تغییر دهند.

از دیگر موضوعات مورد اختلاف میان دو کشور می توان به اختلافات ارضی اشاره کرد که به نظر می رسد به این زودی حل و فصل نخواهد شد.

اگرچه رابطه هند و روسیه در همه حوزه ها در زمان شوروی عمیق بود و هند از توان نظامی روسیه بیشتر برای ایجاد بازدارندگی در منطقه شبه قاره در مقابل پاکستان و جلوگیری از تک قطبی شدن آسیا به رهبری چین استفاده می کند اما دسترسی به آسیای مرکزی از طریق روسیه به علت دوری مقرون به صرفه نیست.

با این دلایل، ایران تنها راه دسترسی هند از نظر ژئوپلیتیکی به آسیای مرکزی است، زیرا از یک طرف ایران مرز مستقیم زمینی (مرز مشترک با ترکمنستان) و دریایی (قزاقستان و ترکمنستان در دریای خزر) با آسیای مرکزی دارد و از طرفی، ایران رقابت ژئوپلیتیک آشکاری با هند چه در سطح منطقه و چه در سطح جهانی ندارد.

ایران و هند اختلافات مرزی با هم ندارند که باعث شود ایران چون پاکستان و چین مانع از حضور هند در آسیای مرکزی شود. ضمن اینکه نبود رقابت ژئوپلیتیکی و همنوایی منافع میان دو کشور باعث خواهد شد حضور هند در آسیای مرکزی در تضاد با منافع ملی ایران قرار نگیرد؛ بنابراین هند برای حضور در آسیای مرکزی مجبور به عبور از مسیر ایران است. شاید این بار جغرافیا به داد سیاست برسد و باعث نزدیکی بیش از پیش دو کشور شود، چیزی که هندی ها با وجود آگاهی از آن همچنان در اجرایی کردن آن بی تفاوت هستند.

احمدعلی خلیل نژاد - کارشناس منطقه ای - ایرنا

برچسب‌ها:

نظر شما