به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از شفقنا میزگرد اخلاق و حقوق شهروندی در کنگره بین المللی اخلاق مرکز همایش‌های کتابخانه ملی برگزار شد؛ در این برنامه عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی، شهیندخت مولاوردی، احمد مسجد جامعی و رسول رسولی‌پور سخنرانی کردند.
عباس آخوندی وزیر راه و شهرسازی یکی از مهمانان این میزگرد بود که در ابتدای سخنان خود درباره اخلاق در حوزه عمومی و خصوصی گفت: بحثی را که من می‌خواهم مطرح کنم ضرورت تفکیک بین اخلاق در حوزه عمومی و اخلاق در حوزه خصوصی است. این مساله مطلب بسیار مهمی است که در ادبیات ما دارای سابقه طولانی است و لیکن به این تفکیک کمتر در عمل اشاره شده است. می‌خواهم بگویم با اصول اخلاق خصوصی، نمی توان در حوزه عمومی ایجاد موفقیت کرد؛ این مساله خمیر مایه اصلی بحث من است.
وی باتوجه به فضیلت‌های اخلاقی، ادامه داد: معیارها، ارزش‌ها و فضیلت‌های اخلاقی در حوزه عمومی و خصوصی کاملا متباین است. در حوزه خصوصی جود و سخاوت را فضیلت میدانیم آیا می‌توانیم در حوزه عمومی جود و سخاوت را یک فضیلت بدانیم؟ از کیسه چه کسی؟ این همان سوال معروفی است که از مولا امیرالمومنین(ع) می‌پرسند: جود بهتر است یا عدل؟ انتظار داشتند که بگویند جود اما حضرت علی(ع) گفتند عدل. عدل هرچیزی را در جای خودش قرار می‌دهد و جود از جای خودش خارج می‌کند.
وزیر راه و شهرسازی اظهار کرد: ما در حوزه خصوصی بحث کتمان سر را داریم، سر را مخفی نگه داریم. در حوزه عمومی چه؟ حق دسترسی آزاد شهروندان به اطلاعات قابل توجه است و اصلا در این فضا افشای اطلاعات یک فضیلت محسوب می‌شود. ما در حوزه خصوصی عفو و گذشت را داریم، در حوزه عمومی هم قصاص را داریم. ما در حوزه خصوصی اگر منفعت خودمان به نفع دیگری از آن گذشت کنیم به نحوی منافع متعارض را قبول کنیم، یک فضیلت است؛ اما در حوزه عمومی پذیرش منافع متعارض یک رذیلت است.
آخوندی با بیان اینکه بحث تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی نکته بسیار مهمی است، گفت: بزرگترین مشکل ما این است که وقتی از اخلاق عمومی حرف می‌زنیم ارزش‌ها و معیارهای ما مربوط به اخلاق در حوزه خصوصی است، شاید در این زمان تصور می‌کنیم با تاکید بر ارزش‌های حوزه خصوصی می‌توانیم در حوزه عمومی به موفقیت برسیم.
وی در خصوص ریشه‌های بحران اخلاقی، توضیح داد: یکی از ریشه‌های بحران اخلاقی که امید اجتماعی و صلح را به مخاطره انداخته است، همین عدم تفکیک حوزه عمومی از حوزه خصوصی است. ما فکر می‌کنیم این اندیشه بوده است.
وزیر راه با اشاره به سخنی از افلاطون عنوان کرد: افلاطون معتقد بود، حاکم باید حکیم باشد، آیا حکیم بودن وخلیق بودن حاکم منجر به اجرای عدالت در جامعه می‌شود؟ بعدها یک بحث دیگری فسلفه اسلامی راجع به انسان کامل مطرح شد، من نمی‌گویم حاکم نباید حکیم باشد مهم کفایت آن در بحث عدل است، اگر ما دنبال عدل، صلح، امید اجتماعی، رشد و توسعه هستیم آیا با صرف حکیم بودن حاکم این اتفاق رخ می‌دهد؟ در ادبیات اسلامی راجع به انسان کامل بحث زیادی مطرح شده است، اگر انسان کامل حکومت کند ما حتما به تمام معیارها و عدل میرسیم؟ آیا حاکمیت انسان کامل برای اینکه جامعه اخلاقی داشته باشیم کفایت می‌کند؟
شهیندخت مولاوردی نیز به عنوان مهمان دیگری در این میزگرد عنوان کرد: در رابطه با بحث اخلاق اگر از اخلاق به عنوان مفقوده جامعه بشری یاد کنیم، سخن گزافی نگفتیم. فیلسوفان، جامعه‌شناسان و برنامه ریزان سالیان سال است که از بحران اخلاقی که در جامعه بشری حس میکنند به تکاپو افتادند و دغدغه همه این گروه است.
دستیار حقوق شهروندی رییس جمهور، افزود: چنین همایش‌هایی می‌تواند به زمینه سازی و انتقال تجارب کمک کند. این موضوع سبب می‌شود ما حساسیت لازم برای ایجاد فضای اخلاقی مطلوب در جامعه را داشته باشیم و تاثیر گذار باشیم.
حقوق شهروندی سراسر غربی و بافرهنگ ما بیگانه نیست
احمد مسجد جامعی یکی دیگر از سخنرانان این میزگرد بود و درباره نسبت اخلاق و حقوق شهروندی، تصریح کرد: ابتدا باید برای دستیابی نسبت اخلاق و حقوق شهروندی این دو را به شکل مجزا از هم بررسی کنیم و از هر کدام تصویر دقیق‌تری داشته باشیم.
وزیر فرهنگ و ارشاد در دوره اصلاحات، اضافه کرد: عمدتا وقتی حقوق شهروندی مطرح می‌شود حق مشارکت سیاسی، حق بهره‌مندی و… مهمترین حقوقی هستند که در برابر وظایف شهروندی فهرست می‌شوند. اما آنچه که در متون معمول و گفتارها به آن توجه می‌کنیم نگاهی است که موضوع حقوق شهروندی از دیدگاه نظری غیر ایرانی و غربی می‌دانند.
وی ادامه داد: اما این مساله یکسره بیگانه نیست و با اقتضائات فرهنگی جامعه ما قابل تطبیق است. یعنی این ساختاری که ارایه شده است در روال معمول بر سنت امروز، یک سابقه و تاریخچه تعیین می کنند و آن را فقط یک فرم و شیوه‌ای در برخی از نقاط عالم می‌دانند.
این عضو شورای شهر تهران، بیان کرد: در حقیقت درتجربه های تاریخی گروهی از تجربه ها هستند که تجربه‌های بشری هستند و با اخلاق، حقوق مدنی تفاوت دارد. اما حقوق شهروندی به نوعی با قدرت و حاکمیت هم در آمیخته است. حقوق شهروندی نسبت حقوق بشر و حقوق اساسی متاخر است. این روند و روال در جوامع مختلف منعطف می‌شود چون با تجربه جوامع و قدرت سیاسی نسبت برقرار می‌کند.
مسجد جامعی تاکید کرد: ما برای موفق بودن در روند پرداختن به حقوق شهروندی باید به تجربه ملی، تاریخی و فرهنگی ایرانیان اتکا کنیم و با این چارچوب فکری بار دیگر تاریخ خودمان را بازخوانی کنیم با این بازخوانی تاریخ می‌توانیم روایت دیگری را از جمله در حوزه اخلاق، حقوق و حوزه شهر ارایه کرد. زمینه ادبیات، سیاست‌نامه، تاریخ، سیره و سنت ما نمونه‌هایی از این موضوع قابل مشاهده است.
شهروندی که مقدمات اخلاقی را تمرین نکرده نمی‌تواند اخلاق متعالی را دنبال کند
رسول رسولی‌پور سخنران آخر این میزگرد بود و در خصوص حدیثی عنوان کرد: پیامبر(ص) فرمودند: «إِنَّمَا بُعِثْتُ لِأُتَمِّمَ مَکَارِمَ الْأَخْلَاقِ» این محتوا، محتوای بسیار گویایی ماموریت پیامبران به طور خاص پیامبر اسلام است.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی، در خصوص بسط اخلاق دینی در شهر اظهار کرد: نکته چالشی بحث اخلاق انسانی و اخلاق دینی است. در حوزه اخلاق شهروندی باید بدانیم که می‌خواهیم اخلاق دینی را حاکم کنیم یا پیش از حاکمیت اخلاق دینی باید یک شهر و نظام اجتماعی بسامان را فراهم کرد. همانطوری حضرت فرمودند نقش انبیاء اتمام و اکمال اخلاق و نه ایجاد اخلاق است. ظاهرا حجت باطنی پروردگار حداقل در بسامان کردن نظامات اجتماعی خودشان کفایت می‌کند.
وی ادامه داد: این کفایت البته از نوع عقل خودبنیاد و خودکافی در همه هستی نیست؛ بلکه بحث را باید در نظم اجتماعی مطرح کرد. ما قبل از اینکه ایده‌های الهی و اخلاق دینی و تعالی خلق قابل طرح در جامعه را توسط انبیا و منابع دین مطرح کنیم، باید به کمک خردجمعی، شوراها و سازمان‌های مردم نهاد که تجلی عقل است یک نظم اجتماعی برقرار شود؛ خلط این دو راهزن خواهد بود.
این استاد دانشگاه با اشاره به معضلات شهری، توضیح داد: از معضلات جامعه ما زباله، ترافیک، خط تقدم است. قبل از پرداختن به این مقدمات در نظم و انتظام شهری نمی‌توانیم از ایثار و مفاهیم متعالی صحبت کرد، چون هنوز این مقدمات را تمرین نکرده است تا بخواهد یک اخلاق متعالی را دنبال کند. ما در اخلاق شهروندی به دنبال یک شهروند مسوول و آشنا به وظایف زیست شهری هستیم؛ بحث از زیست شهری، زیست لاکچری و متفاوت از زیست روستایی نیست.
رسولی پور باتعریف شهروند، بیان کرد: در جماعتی و مکانی که ما اسم آن را شهر می‌گذاریم شهروند به کسی گفته می‌شود که صرفا شهرنشین نیست و در شهر سکونت ندارد شهروندی یک مفهوم متمایز و خاصی در گروه و در جمع قرار گرفتن است؛ آن هم ایفای نقش مسوولیت و مشارکتی که افراد در زندگی با هم دارند.
این عضو هیات علمی دانشگاه خوارزمی درباره تغییر اندیشه و باورها در زیست شهری، افزود: مدیریت‌های شهری ما در طول این ۴۰ سال بیشتر متوجه شهرگستری بودند تا شهروند پروی؛ یعنی به جای اینکه ما فیزیک شهر را گسترش بدهیم و امکاناتی برای آن ایجاد کنیم باید در کنار آن به آگاهی بخشی در زمینه مسوولیت‌هایی که یک شهروند در شهر دارد، اشاره کرد این مساله صرفا نیاز به تغییر و تصحیح رفتارها و کردها ندارد بلکه نیاز به تغییر باورها، اندیشه و نگاه‌ها دارد./
نظر شما