مهندس علی اکبر معین فر(تولد ۱۳۰۷ - تهران، که البته بر اساس نوشته های پدر بزرگوارش حاج حسین معین، دقیقا متولد ۲۲ دی ۱۳۰۶ می باشد)، بعنوان موسس و اولین وزیر نفت بعد از انقلاب ایران، رئیس سازمان برنامه و بودجه دولت موقت، و نماینده مردم تهران در مجلس اول شورای اسلامی، عضو شورای انقلاب، روز ۱۲ دی ۱۳۹۶ در آستانه نودمین سال زندگانی با برکت خود، در تهران درگذشت. زادگاهش حوالی خیابان مولوی (خیابان اسماعیل بزاز) و در خانواده ای با ۷ پسر و ۳ دختر بزرگ می شود. سال ۱۳۲۶ در رشته راه و ساختمان دانشکده فنی دانشگاه تهران ورود پیدا می کند و در سال ۱۳۳۰ فارغ التحصیل شد. سال ۱۳۸۱ کانون مهندسین فارغ التحصیل دانشکده فنی دانشگاه تهران او را به عنوان مهندس برجسته معرفی کرد. زلزله ۱۲ تیر ۱۳۳۶ سنگچال مازندران موجب آشنایی او با کارشناسان ژاپنی شد. گروه ژاپنی بعد از بازدید زلزله سنگچال به نازی آباد تهران آمدند و از آنجا نیز بازدید کردند، که مقدمه ای شد برای آشنائی با مهندس و دعوت از وی برای ادامه تحصیل در ژاپن. او بعنوان اولین مهندس ارشد زلزله (با مدرک فوق لیسانس) به دعوت  ابوالحسن بهنیا، رئیس وقت دفتر فنی سازمان برنامه و بودجه، در نشستی با حضور اعضای یک گروه تحقیقاتی فرانسوی حضور یافت تا درباره تنظیم مقررات ساختمانی تصمیم گیری کند. به این ترتیب مقررات ساختمانی اولیه تنظیم و معین فر تمام وقت درگیر مساله زلزله شد. اولین پیش نویس آئین نامه تنظیم مقررات فنی ساختمان ها در سال ۱۳۴۳ در همین دفتر تهیه شد. سال ۱۳۴۹همزمان با تغییرات در ساختار سازمان برنامه و بودجه، دفتری بنام دفتر تحقیقات و استانداردهای فنی تشکیل یافت که ریاست آن به مهندس معین فر واگذار گردید. پژوهش در حوزه زلزله از وظایف اصلی این دفتر بود. با گسترش فعالیت های دفتر و تا قبل از انقلاب حدود ۳۳۰ دستگاه آنالوگ شتاب نگار ها در بخش های مختلف کشور نصب شد که جزء نسل اول شتابنگارهای شبکه ملی شتابنگاری کشور بودند. تلاش مجدانه و پیگیر و بی وقفه وی پس از انقلاب در نهایت منجر به تهیه آیین نامه طراحی ساختمان ها در برابر زلزله (آیین نامه ۲۸۰۰ ) گردید که هم اکنون ویرایش چهار آن مورد استناد کلیه مهندسین کشور است.

داستان رکورد زلزله طبس (زلزله ۲۵ شهریور ۱۳۵۷) و تلاش  مهندس برای آماده به کار نگهداشتن ایستگاه های شتابنگاشتی آنالوگ آن زمان (حدود ۳۳۰ ایستگاه) شنیدنی است. مهندس، تعصب و خستی عجیب در هزینه کرد بیت المال داشت، با توجه به خرید و نصب دستگاه های شتابنگاری، همیشه دلشوره سالم بودن دستگاه ها را داشت. اردیبهشت ۱۳۵۷ همراه پروفسور امبرسیز و یکی از همکاران بازنشسته شبکه شتابنگاری (آقای محمودی که بعنوان یار وفادار مهندس تا آخرین لحظات زندگی مهندس کنار وی بود) به کرمان می روند. با ماشین لندرور از جاده کویری مسیر تا مشهد را طی کرده و حتی یک شب را در پشت بام آب انبارهای قدیمی مسیر به سر می کنند، دستگاه واقع در ساختمان شیر و خورشید شهر طبس کار نمی کرده، که مجددا راه اندازی می کنند و در ادامه به ایستگاه های تربت حیدریه و مشهد هم رسیدگی می کنند. ۲۵ شهریور سال ۱۳۵۷ زمین لرزه ویرانگر ۱۳۵۷ اتفاق می افتند و ایستگاه طبس رکوردی را ثبت می کند که در حال حاضر هم یکی از بهترین و با ارزشترین رکوردهای مورد استناد مهندسی زلزله و زلزله شناسی مهندسی دنیاست.

بعد از انقلاب و علیرغم مشغله های زیادی که مهندس داشت، شنبه هر هفته برنامه داشتند که وضعیت شبکه شتابنگاری را راسا خود ایشان از نزدیک مدیریت نمایند و دستورات لازم را جهت بهبود کار صادر می کردند. در ادامه و با توجه به کمبود فضای کار، با درخواست مهندس معین فر، زمان وزارت مسکن مرحوم گنابادی، در سال ۱۳۶۰، شبکه شتابنگاری به مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن (مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی فعلی) منتقل شد. در ادامه تلاش های مهندس معین فر، اولین دستگاه دیجیتال در سفیدابه سیستان و بلوچستان بعد از زلزله سفیدابه (زلزله ۴ اسفند ۱۳۷۲ با بزرگی ۶/۶ ) نصب شد و سپس در زنجیران فارس و در ادامه نصب نسل دوم و دیجیتال دستگاه های شتابنگاری در کل کشور وسعت گرفت که در زمان خود جزء چند کشور اول دنیا از حیث تعداد ایستگاه های شتابنگاشتی شدیم، یادگاری از مهندس بزرگ زلزله کشور که تا حال حاضر نیز همان ایستگاه های شالوده اصلی شبکه ملی شتابنگاری کشور را تشکیل می دهند و مشغول به کار هستند. چه استفاده های مهمی از داده های ارزشمند شبکه شتابنگاری در کشور و در دنیا برای ساخت و ساز مقاوم در برابر زلزله شده است، خود حدیث مفصل دیگری است که پرداختن به آن نیاز به زمان دیگری دارد.

داده های ارزشمند شتابنگاری که خود مهندس پایه گذارش بود اساس تهیه نقشه پهنه بندی خطر زلزله ایران را تشکیل داد. این نقشه، که بعنوان نقشه ضمیمه آئین نامه ۲۸۰۰ مورد استناد تمام طراحی های مهندسی ساختمان است، با اطلاعات جدیدتر شتابنگاشتی به روزتر گردیده و آخرین نقشه پهنه بندی خطر زلزله نیز باز با ریاست مهندس معین فر عزیز در زیر کمیته تخصصی پهنه‌بندی آئین نامه ساختمانی ۲۸۰۰ تهیه گردید.

نگارنده افتخار این را داشت همراه تیم زیر کمیته پهنه بندی خطر زلزله، بمدت چند سال در معیت مهندس باشم. جلسات منظم و با وسواس کامل برگزار می شد. یکی از بزرگترین انگیزه های شرکت منظم در جلسات بازنگری نقشه خطر زلزله کد ۲۸۰۰ لذت وافر از مصاحبت مهندس بود. حضور ذهن قوی ایشان، میزان حساسیت ایشان در جلوگیری از هدر رفت سرمایه های کشور، تعصب و عشق عمیقشان به ایران در جای جای کلامشان مشهود بود.

در جلسات بازنگری نقشه خطر زلزله کشور، مهندس، مدادی داشتند، که پس از بحث ها و گفتگوهای فراوان که لازم می نمود زون خطر زلزله تغییر یابد، با آن مداد روی نقشه خطی را می کشید. وقتی ما می خواستیم تا تصحیح دیگری را روی نقشه نشان دهیم و مداد مهندس را می خواستیم، می فرمودند: نه! هرگز!!، من مدادم را دست هیچکس نمی دهم.

نقش مهندس معین فر عزیز و گرامی، در توسعه دانش مهندسی زلزله در کشور، نقشی بی بدیل است، خدمات بزرگ وی در حیطه توسعه شبکه شتابنگاری، تدوین مقررات ساخت و ساز ایمن در برابر زلزله هرگز از اذهان متخصصان کشور پاک نخواهد شد. روحش شاد و یادش گرامی.

* عضو هیات‌علمی دانشگاه و رئیس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی