به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، سی‌وپنجمین نشست "اندیشه و تمدن ایران شهری" با موضوع "ایران، تمدن راه‌ها" با حضور محمدسعید ایزدی، دبیر شورای عالی شهرسازی و معماری و معاون وزیر راه و شهرسازی و سخنرانی شروین وکیلی، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه در خانه گفتمان شهر تهران برگزار شد.

در این نشست شروین وکیلی با بیان اینکه سیستم‌های تکاملی در جوامع انسانی دارای ۴ لایه هستند، گفت: در جوامع انسانی با ۴ سیستم تکاملی مواجهیم که همانندسازی و جهش پیدا می‌کنند. این چهار لایه عبارتند از زیستی، روانی، اجتماعی و فرهنگی.

وی با اشاره به چگونگی تشکیل دولت‌شهر در تمدن‌های باستانی افزود: الگوها در رده‌بندی اجتماعی بر مبنای مقیاس هستند. در ابتدا با قبایل کم تباری مواجهیم که در محیط طبیعی حرکت و شکار می‌کنند. در این لایه کوچکترین واحد، خانواده و بزرگترین قبیله است. در رده‌بندی تاریخی نیز می‌بینیم که در گذر زمان جهش‌ها چگونه رخ داده‌اند. به عنوان مثال در هزاره سوم پیش از میلاد جهشی را در زندگی یکجانشینی می‌بینیم که به یکجانشینی مستقر منتهی می‌شود و واحد آن دولت شهر است. نظام دولت‌شهرها به پادشاهی منتهی می‌شود.

وکیلی در ادامه توضیح داد: دولت‌شهری اوایل هزاره سوم پیش از میلاد شکل می‌گیرد و نخستین دولت شهر مصر است. ظهور دولت فراگیر تمدن ایران در قرن ۶ پیش از میلاد با ظهور هخامنشی و کورش همراه است. این دولت فراگیر چندین پادشاهی را در خود هضم می‌کند و نخستین نمونه از این سیستم است که دولت خارجی نداشته و در واقع غیر از قبایل متحرک، فردی خارج از افق دولت‌شهری وجود ندارد. الگوی دیگر ادامه سیستم پادشاهی است که  به آن امپراطوری می گوییم که رم و چین به آن دست می‌یابند.

این جامعه‌شناس در ادامه گفت: در نهایت به دولت مدرن می‌رسیم. حدود ۲۰۰ سال پیش و در اوایل قرن ۱۸ میلادی، سه انقلاب سیاسی در فرانسه، صنعتی در انگلستان و علمی در آلمان رخ داد که مدرنیته در ادامه آن شکل می‌گیرد.

وکیلی اضافه کرد: تمدن پیچیده‌ترین شاخصه سازمان یافته نظام اجتماعی است و به تولید دولت فراگیر گرایش دارد و دارای شبکه‌ای از شهرها است که اتصالاتی با هم دارند و سبب می‌شود سبک زندگی آدم‌ها شبیه به یکدیگر شود. تمدن، کلان‌ترین شکل پیکربندی فرهنگ و جمعیت‌های انسانی است.

این استاد دانشگاه با برشمردن اختصاصات تمدن ایرانی که آن را با دیگر تمدن‌های جهان دارای تفاوت‌های زیاد دانست، توضیح داد: تمدن ایرانی قدیمی است و از ویژگی‌های آن رام کردن دام مانند گاو، گوسفند و بز و اسب است و این کار به همراه فن‌آوری در فلزات در حوزه تمدن ایرانی شکل گرفت. پایداری نیز دومین خصیصه تمدن ایرانی است که همواره دارای پیوستگی بوده است.

وی افزود: دارا بودن "من"های ویژه در تمدن ایرانی و ساختار کهنی که در آنها شکل می‌گیرد، وجه دیگر تمدن ایرانی است و چهارمین ویژگی نهادهای سیاسی پایدار است. در ایران دودمان‌های طولانی مانند اشکانی و ساسانی و ..وجود دارند و هر چند صد سال یک دودمان داریم چون نظم سیاسی در ایران زمین پایدار است.

وکیلی تصریح کرد: در تمدن ایرانشهری جنگ داخلی کم داریم و نظم سیاسی به این‌گونه است که دودمانی به دودمان دیگر تبدیل می‌شود؛ مانند گذر قاجار به پهلوی که بدون جنگ داخلی صورت گرفت.

وکیلی با اشاره به اینکه در تمدن ایرانی زایش به معنای فرهنگ رخ داده است، گفت: تمدن ایران به لحاظ فرهنگی زاینده است و خط‌ها و دین‌های زیادی در آن تولید شده است، البته ایران زمین توسط روم و چین مورد حمله قرار می‌گیرد و در ایرانشهری مقابل حمله بیرونی پایداریم.

 این جامعه‌شناس اضافه کرد: جمعیت تمدن ایرانی همواره در مقایسه با تمدن‌های دیگر کمتر بوده و همیشه بین ۱۰ تا ۱۲ میلیون نفر نوسان داشته است و قلمرو آن حدود ۴ میلیون کیلومتر مربع است و البته گاهی هم با قحطی مواجه بوده است.

وی گفت: تمدن ایرانی به لحاظ نظامی دارای اقتدار بوده است و تاریخ آن به تعداد آدم‌هایش روایت می‌شود؛ به عنوان مثال تعداد آدم‌هایی که تمدن اروپا یا چین را تعریف کرده‌اند کم است، ولی رفتار و تعداد آدم‌ها در تمدن ایرانی متعدد است.

وکیلی درباره وضعیت راه‌ها در تمدن ایرانی توضیح داد: در تمدن‌های نیرومند، فناوری نظامی وجود داشته است و تمدن ایرانی نیز واجد این فناوری بوده که در کنار آن راه تجاری هم تولید شده است.

این استاد دانشگاه دراین‌باره افزود: در اطراف کویر مرکزی تعداد زیادی شهر مهم داریم. به عبارت دیگر در تمدن ایرانی راه‌های تجاری بسیار مهم بوده‌اند و این تمدن بر راه‌ها شکل گرفته و بنا شده است و براساس آن ارتش تولید کرده است.

وکیلی در پایان گفت: تمدن ایران زمین از تمدن‌های غریبی است که دولت‌های فراوانی دارد، ولی حمله نمی‌کند. ما اگر بخواهیم این تمدن را بازسازی کنیم باید ترفندهای دوگانه‌ای را یاد بگیریم./