به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، دفتر معماری، طراحی‌شهری و بافت‌های واجد ارزش وزارت راه و شهرسازی به عنوان یکی از دفاتر معاونت معماری و شهرسازی به پیشنهاد آن معاونت، تهیه طرح شهر تاریخی نراق را در سال ۹۶ به دانشگاه کاشان سپرد و این واسپاری برای تهیه طرح به دلیل نزدیکی کاشان به نراق از منظر فرهنگی، اجتماعی و هویتی، جلوگیری از انزوای بافت تاریخی شهر و همچنین جلوگیری از دامنه تخریب‌ها در این شهر تاریخی و باززنده سازی آن، صورت گرفت. به گفته مدیر مطالعات طرح و حفاظت شهر نراق، این طرح با همکاری گسترده دانشگاهیان و حمایت‌های وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث‌فرهنگی تهیه و تدوین شده است. گفته می‌شود از این طرح پنج سند تهیه شده است که این اسناد می‌تواند به عنوان پشتیبانی برای سایر طرح‌های این چنینی مورد استفاده قرار بگیرد.
به گفته مدیر مطالعات طرح و حفاظت شهری شهرستان نراق، طرح سه مرحله مطالعات پیش‌نیاز، آسیب‌شناسی و سپس تهیه طرح را پشت سر گذاشت. همچنین، از طرح نراق، پنج سند استخراج شده که شاملِ حفاظت پیشگیرانه (تعیین عرصه و محدوده بازار تاریخی)، سند مداخلات کالبدی و فضایی در منطقه بازار، مداخلات کارکردی برای احیای بازار، سند حفاظت ترمیمی و در نهایت سند ساز و کار مدیریتی است. اسنادی که می توانند در حفاظت از بافت تاریخی و مهمتر از آن باززنده سازی نراق نقشی موثر ایفا کنند.
در همین ارتباط حمید جیحانی مدیر مطالعات طرح و حفاظت‌شهری شهرستان نراق و عضو هیات‌علمی گروه معماری دانشگاه کاشان در خصوص تهیه طرح طراحی شهری نراق به خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، گفته است: به پیشنهاد و سفارش معاونت معماری و شهرسازی در سال ۹۶، تهیه طرح نراق به دانشگاه کاشان سپرده شد که اینکار در سال ۹۶ آغاز شد و در سال ۹۷ به اتمام رسید.
جیحانی در بیان چرایی تهیه این طرح، توضیح داد: نراق برای چند سده پیش از سده گذشته، بر سر راه تجاری مهم بوده و کاشان را به غرب ایران متصل می‌کرده و به واسطه چنین نقشی شهر هم به لحاظ تجاری و هم کشاورزی، دارای اقتصادی پویا بود. اما بتدریج و از حدود یک سده پیش با تغییر راهها و رویکردها، نراق با از دست دادن جایگاه اقتصادی خود در منطقه و اتکای صرف به کشاورزی و آغاز مهاجرت‌ها از این شهر، به شهری منزوی تبدیل می‌شود. به گفته جیحانی بخشی از مهاجرت‌ها در نراق به واسطه خشکسالی‌های ۵ تا ۶ دهه اخیر، تشدید شد و این مساله، بر انزوای شهر افزود.
در عین حال بنا بر مطالعاتی انجام شده، از دو دهه گذشته این شهر، بار دیگر موردتوجه مسئولان وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت که نمود آنها را می‌توان در تهیه طرح‌های جامع (توسعه و عمران) مشاهده کرد. به واسطه این توجه، اگرچه تاسیس دانشگاه در این شهر به منظور ایجاد کارکردی جدید، برای چند صباحی نراق را کمی از انزوا درآورد. اما بدان جهت که توسعه در خارج از بافت شهر و در پیرامون با ایجاد شهرک‌های جدید همراه بود، نتوانست هویت نراق را باززنده سازی کند و به مرور با کم شدن تعداد دانشجویان و خشکسالی‌های ممتد، انزوا بار دیگر سایه سنگین خود را بر نراق و بافت تاریخی آن، افکند.
بر اساس مطالعاتی که تهیه‌کنندگان طرح نراق به سفارش معاونت شهرسازی و معماری وزارتخانه راه و شهرسازی انجام داده‌اند، طرح دیگری نیز در یک دهه قبل‌تر تحت عنوان طرح ویژه نراق تهیه شده بود که این طرح ویژه برای پنج شهر که دارای ارزش‌های خاصی بودند تهیه شده بود. در واقع وزارتخانه از طریق تهیه این طرح‌ها در صدد بود تا موضوعاتی از جمله هویت شهری، اصالت و حفظ محدوده‌های تاریخی شهرها را موردتوجه قرار دهد و در مقیاس‌های کوچک تجربه‌اندوزی داشته باشد. اما در عین‌حال این طرح‌ها، مشکلاتی عمیق‌تر را برای شهر ایجاد کرده بود. بدین‌معنا که با ایجاد خیابانی در جوار بازار قدیمی منجر شده بود تا به انزوای بازار تاریخی نراق افزوده شود، بدین‌معنا که بیشتر حجره داران بازار تاریخی برای آنکه مشتریان خود را از دست ندهند از بافت تاریخی بازار به خیابان اصلی آمدند و در حقیقت انزوای بازار تاریخی بیشتر شد.
عضو هیات علمی دانشگاه کاشان تصریح کرده است: کاری در که در وزارتخانه راه و شهرسازی در سال ۹۶ برای تهیه طرح نراق انجام شد بسیار هوشمندانه بود و زمان مناسبی را به نراق اختصاص دادند. زیرا ممکن بود دامنه تخریب ها و انزوای بخش های تاریخی نراق آنقدر گسترش پیدا کند که مرحله برگشت ناپذیری برای شهر ایجاد شود.
جیحانی تاکید کرده است که مطالعات جدیدی که در خصوص نراق انجام شده، تلاش کرده است تا بافت تاریخی شهری را که در انزوا فرو رفته و بخش جدید شهر را که به رغم جمعیت کم و توسعه در دو دهه اخیر، فاقد اصالت و هویت شهری و همچنین پیوند با بافت تاریخی شهر است، مورد توجه و مطالعه قرار دهد. در عین حال در طرحی که تهیه شده است تلاش شده تا تمام مناطق شهر به صورت یکپارچه دیده شوند و برای شهر به صورت یکپارچه، هویت و اصالتی واحد در نظر گرفته شود. به صورتیکه در صورت اجرای طرح، کاستی‌ها و نواقصی که طرح‌های گذشته داشته‌اند، برطرف شود.
مدیر مطالعات طرح و حفاظت شهری شهرستان نراق ضمن تاکید بر این مطلب که در مطالعات جدید، تمامی طرح‌های راهبردی و ویژه نراق مورد بازنگری مجدد قرار گرفت، گفته است: در مرحله آسیب‌شناسی، تلاش کردیم تا جلوی ایجاد نگاه‌های دوگانه را بگیریم. با این توضیح که اگرچه طرح توسط وزارت راه و شهرسازی پیشنهاد شده بود اما در محدوده حریم و عرصه بازار تاریخی نراق به عنوان اثری ثبت شده در فهرست آثار ملی قرار داشت به همین دلیل می‌توانست محل مناقشه‌ای بین وزارت راه و شهرسازی و سازمان میراث فرهنگی باشد.
در تهیه این طرح، ابتدا بازار شناسایی شد. پس از آن، نقشه عرصه بر اساس عکس‌های هوایی و نقشه حریم، که شاملِ حریم درجه یک، حریم درجه ۲، حریم درجه ۳ یا حریم منظری بود، تهیه و برای سازمان میراث‌فرهنگی ارسال شد. به گفته جیحانی، حریم در طرحی که به تصویب سازمان میراث فرهنگی نیز رسیده، به گونه‌ای تعریف شده است که ضمن حفاظت از تمامی ارزش‌های تاریخی محدوده، راه ادامه مطالعات شهری و طراحی شهر در آن ناحیه قابل تعریف باشد.
استاد دانشگاه کاشان تصریح کرده است: در ادامه تلاش کردیم تا سه محدوده مداخله، بلافصل و فراگیر را در همنوایی با طرح حریم و عرصه و طرح محدوده حریم بازار نراق به گونه‌ای تعریف کنیم که بتوانیم مطالعات شهری را در ارتباط و هماهنگی با معذوریت‌ها و نیازهای یک محدوده شهری ببینیم. برای تحقق این موضوع، تلاش کردیم، فراتر از برنامه‌ها و طرح‌های شهری نیازها و خواسته‌هایی که دارند، عمل کنیم و در این راستا موضوع حفاظت شهری را هم در آن لحاظ کردیم. همچنین، مراقبت کردیم که هیچ قسمتی از شهرهای تاریخی و اندام‌های آن همچون بازار، خانه‌ها و گذرهای تاریخی در اثر مداخلات ما آسیبی نبینند.
وی در عین حال گفته است: تلاش کردیم تا مبانی نظری برای کار خود تعریف کنیم که آن مبانی نظری شهری هم نیازهای طراحی شهری را پاسخگو باشد و هم بتواند موضوعات حفاظت و مرمت شهری را پوشش دهد. مطالعه محدوده شهری با مقیاس پلاک انجام شد و در این مطالعه، نقشه هر پلاکی که دارای ارزش بود، تهیه شد و در عین حال، کل محدوده شهری مداخله و فراتر از آن محدوده شهری بلافصل تمام آثار واجد ارزش که قابل دستری بودند شناسایی و مستندسازی شدند، نقشه‌های آنها تهیه شد که همزمان هم ارزش‌های محیط شهری و هم ارزش‌های معماری درون آنها را نشان می‌داد که بعدها آن را گسترش دادیم.
طرح تهیه شده با این رویکرد تهیه شده است که مداخلات کنترل شده باشند. بدین‌معنا که نگاه طرح به این گونه است که شهر موجودی ارگانیک بوده و مداخله در یک بخش در سایر بخش‌ها تاثیر می‌گذارد.
به گفته جیحانی بعد از تهیه و تصویب طرح نراق، دو کارگاه معماری تعریف و عملیاتی شدند که هدف از آن آشنایی دانشجویان با طرح نراق بوده است.
مدیر مطالعات طرح و حفاظت شهری شهرستان نراق در ادامه با تاکید بر اینکه معماری در ایران بسیار متنوع است و تنها معماری شهرهای کویری همچون کاشان و یزد نماد معماری اصیل شناخته نمی‌شوند، گفته است: در دانشگاه کاشان در گروه معماری، دو نیم سال را به طرح نراق اختصاص دادیم. در نیم سال اول طرح مرمت شهری را با دانشجویان در خصوص نراق به اشتراک گذاشتیم و از ایده های دانشجویان در این زمینه برای بهبود وضعیت موجود بهره گرفتیم و در نیم سال دوم نیز از دانشجویان خواستیم تا در مقیاس طراحی شهری توانبخشی بازار را از منظر تجاری و اقتصاد طراحی کنند. در این خصوص، یک قطعه زمین در شمال نراق و نزدیک ترین جایی که به بازار متصل می شود اساس طراحی قرار گرفت.
به گفته جیحانی در این تمرین دانشجویی به ۱۵ نمونه رسیدم که حدود چهار طرح ارایه شده قابلیت اجرایی شدن دارند.
استاد دانشگاه کاشان با اشاره به اینکه در سند پنجم استخراج شده از طرح تهیه شده نراق که سند ساز و کار مدیریتی است پیشنهاد ایجاد دفتر تخصصی برای پیشبرد طرح نراق و حفاظت از شهر تاریخی ارایه شد، از تشکیل دفتری با این عنوان خبر داد و گفت: نیازمند حمایت های ویژه در خصوص ادامه کار دفتر هستیم که بر اساس آن حمایت ها، شهرداری برای پیشبرد کارهای دفتر پیشقدم شود و در عین حال سازمان میراث فرهنگی نیز از این دفتر حمایت های لازم را داشته باشد.
وی تصریح کرده است: هدف این نیست که این دفتر، تنها دفتر میراث فرهنگی باشد بلکه باید دفتری باشد که با تعاریفی که کرده ایم بتواند برنامه های احیا، حفاظت ترمیمی و حفاظت شهری در نراق را پیش ببرد.
جیحانی در عین حال از تهیه کتابی در طرح نراق که شامل مراحل مطالعه، آسیب شناسی و طرح حفاظت و طراحی شهری است خبر داد و گفت: کتاب در حال ویرایش است که درون مایه ترویجی دارد و از درون آن مطالعات تاریخی نیز قابل استخراج و برداشت است.