به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی (اصفهان)، حسین حجتی مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان با بیان اینکه مشکل اساسی محور ترانزیت جندق به معلمان، ایجاد حفرات انحلالی نمک است اذعان داشت: نمکزار یا پلایا ها یکی از محیط‌هایی هستند که برای عبور جاده، همواره مشکل آفرین بوده‌اند.
وی افزود: به طبع پلایای کویر بزرگ از این قائده مستثنی نیست چراکه به دلیل وسعت بسیار زیاد آن در مرکز ایران، ضرورت عبور جاده از آن امری اجتناب ناپذیر است.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان بیان داشت: جاده جندق به دامغان(کوتاه ترین مسیر عبور از عرض کویربزرگ) یکی از جاده‌هایی است که از قدیم مسیر عبورکاروان‌ها بوده و این کاروان‌ها از جندق به بیدستان می‌رفتند.
وی با بیان اینکه در سالیانه گذشته این مسیر توسط جهاد سازندگی احیاء وسپس به وزارت راه منتقل شده است. گفت: این محور زمانی تنها شاهد عبور تعداد معدودی ماشین سنگین بود و به دلیل کویری بودن این مسیر وعدم آشنایی مردم با جاذبه‌های گردشگری کویر در گذشته، استقبال چندانی جهت نقل و انتقالات مسافرتی و یا بهتر بگوئیم غیر ترانزیتی از آن نمی‌شد.
حجتی ادامه داد: امروزه شاهد گسترش حیرت‌آور و روز افزون تردد در این مسیر هستیم به نحوی که به عنوان نمونه قبل از گسترش ویروس کرونا روزانه بیش از ۲۵ اتوبوس اصفهان به مشهد وبالعکس از این محور تردد داشت همچنین عبورماشین‌های سنگین از این مسیر امروزه آن را به یک محور ترانزیتی کشوری تبدیل کرده است.
وی با بیان اینکه طول محور جندق - معلمان - دامغان به عنوان محور اتصالي استان اصفهان به سمنان از دشت كوير ۲۷۰ كيلومتر است گفت: ۳۰ كيلومتر از این محور در استان اصفهان و ۲۴۰ كيلومتر آن در استان سمنان قرار دارد.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان با اشاره به اینکه بیش از ۱۵۰ كيلومتر از این محورِ اتصالیِ ترانزیتیِ کشوری، از ميان نمكزار يا همان پلايای كوير بزرگ عبور می‌كند. اذعان داشت: این محور تاكنون بارها دچار مرمت شده و هنوز هم بعد از يك بارندگی اندك با فرونشست‌های چشمگيری مواجه می‌شود که این فرونشست‌ها دربین کیلومتر ۳۲ تا ۷۵ از سمت جندق شدت بیشتری دارد.
وی افزود: برای پایدار سازی این جاده منحصر به فردِ کویری، مطالعات متعددی صورت گرفته است.
حجتی با بیان اینکه حفرات انحلالی به طور کلی از جمله عوامل موثر در فرونشست، فروريزش زمين و محدود کننده‌ی توسعه پروژه‌های عمرانی است، اذعان داشت: اين پديده طبیعی عموما در سازندهای تبخيری گچی و نمکی مشاهده شده و نتيجه انحلال فيزيکی مصالح می‌باشد.
وی اضافه کرد: بررسی‌های بعمل آمده وجود سه لایه اصلی در پروفیل عمقی خاک در محور جندق به معلمان را نشان می‌دهد که شامل: لايه‌ی سخت رويی، لايه‌ی گل زيرين و لايه‌ی نمك متبلور است.
او گفت: مطالعات ژئوتکنیکی نیز نشان می‌دهد که ميزان تخلخل و مواد انحلالی بخصوص در لايه‌ی رويی، فوق‌العاده بالا بوده و از طرفی سرعت انحلال و شسته شدن مواد مزبور بسيار بالا است.
حسین حجتی اضافه کرد: پس از بازدیدهای میدانی بعمل آمده از معادن مصالح مورد استفاده برای لایه‌های خاکریزی در این محدوده مشخص شد این مصالح از جنس خاک‌های رسی هستندکه این عامل نیز یکی از عوامل اصلی در بروز نشست‌های شدید در مسیر جندق به معلمان است.
وی دلایل عمده این نشست‌ها را نزدیکی محور جندق – معلمان به زمین‌های رسی و نمکی، خاصیت خمیری بالا، ظرفیت پائین خاک بستر، حضور آب با مقادیر قابل توجهی نمک و استفاده از مصالح نامرغوب در اجرای لایه های خاکریز برشمرد.
مدیر دفتر منطقه‌ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان افزود: آب زهكشی ناشی از بارندگی با نفوذ در شانه راه يا از محل پنجه خاكريز راه خود را به سطح زمين رسانده و لايه نمك را بسرعت در خود حل کرده و متعاقب آن، جاده بلافاصله متحمل ريزش می‌شود. چرا که لايه‌ي گل زيرين داراي خواص خميری بسيار پائين، مقاومت ضعيف و مواد انحلالی قابل توجه است.
وی به تشریح شکل روند پيشروی نشست و تخريب جاده در بارندگی‌های متوالی پرداخت و گفت: ابتدا آب باران باعث انحلال در قسمت پنجه خاكريز شده و ريزش اوليه در پنجه اتفاق می‌افتد که اين امر باعث ايجاد ترك‌های كششی در امتداد شانه راه شده و در بارندگی‌های بعدی آب بلافاصله از طريق اين ترک‌ها راه خود را به داخل زمين پيدا كرده و به اين ترتيب تخريب و نشست پيش روی می‌كند كه در صورت ترميم نكردن به موقع آن بلافاصله قسمت های ميانی جاده نيز متحمل نشست خواهند شد.
حجتی در خصوص مقدار نشست يا شدت خسارات وارده گفت: رابطه مستقيمی بين ميزان و شدت بارندگی وهمچنين تا حدی عدم شيب بندي جاده بامقدار و شدت خسارت وجود دارد. لذا هر چه ميزان بارندگی بيشتر باشد انحلال پوسته نمكی لايه رويی كويرشدت بيشتري داشته و خسارت سنگين‌تر می‌شود.
وی بیان داشت: بهترين راهكار برای پايدارسازی این قسمت از محور دامغان به جندق، عايق‌بندی آن و جلوگيری از نشت آب باران به بستر راه تشخيص داده شده است.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان در خصوص روش‌های اصولی پایدارسازی این محور عنوان کرد: اساسی‌ترين مشكل وجود مواد انحلالی و پديده انحلال بخصوص در زمان بارندگی بوده. چرا که پديده انحلال و مسئله خاكی‌های انحلالی يكی از مسائل و مشكلات روز بسياری از ابنيه‌های نواحی ساحلی و خليج‌ها است.
وی گفت: امروزه در دنیا راهکارهایی همچون شستشوی بلند مدت بستر، تغيير مسير و دوري از مواد انحلالي، تثبيت با سيمان یا ديگر مواد مانند قير، آسفالت و آهک به منظور بالا بردن مقاومت و تثبيت بافت خاك در برابر انحلال، مسلح نمودن و آب‌بندی پوششهای سطحی به منظور جلوگيری از نشت آب و شستشوی املاح در بستر، آب‌بندی قسمت‌های انحلال پذير در برابر آب زيرزمينی و بهسازی با تراكم و يا تحكيم استفاده می‌شود.
حجتی خاطرنشان کرد: نتایج بررسی‌ها و مطالعات نشان داده است که بهترین روش برای پایدارسازی مسیر جندق به معلمان استفاده از يك لايه ايزوله در بخش شانه راه و آب‌بند نمودن لايه آسفالتِ رويی جهت زهكشی آب به خارج از جاده است.
وی گفت: مواد مورد استفاده در لايه ايزوله داخل خاكريز می‌تواند ژئوممبرين از نوع عايق، امولسيون قير، بيتومين، رس تراكم يافته یا مخلوطی از اين موارد باشد.
مدیر دفتر منطقه ای مرکز تحقیقات راه، مسکن وشهرسازی اصفهان اظهار کرد: بطور بديهی هر چه آب بندي بهتر صورت گيرد جاده از ثبات نسبی بهتری برخوردار می‌شود اماهيچ گاه جاده از ثبات مطلق برخوردار نخواهد شد و همواره نيازمند بازديد و بررسي صحرايي است. لذا هر چه حساسيت آب‌بندی بالاتر باشد مدت زمان تثبيت جاده بيشتر خواهد بود.