شناسهٔ خبر: 110092 - سرویس استان‌ها

نگاه؛

ضرورت حساس کردن افکار عمومی توسط رسانه‌ها به مجموعه مقررات ملی ساختمان

متروپل زینب مسیبی- رئیس اداره ارتباطات و اطلاع رسانی راه و شهرسازی آذربایجان غربی

فروریختن ساختمان متروپل، حادثه‌ای بود که ظهر روز دوشنبه ۲ خرداد ۱۴۰۱ در خیابان امیری آبادان برای بخشی از برج ۱۰ طبقه متروپل بر اثر شکست سازه‌ای رخ داد. این حادثه تا زمان نگارش این مطلب ۲۶ فوتی و ۳۷ نفر مصدوم داشته ‌است. فارغ از اینکه علت این حادثه چه بوده و مقصران احتمالی به چه مجازاتی خواهند رسید، صحبت های امام جمعه اهواز در انتقاد از تناقض گویی درباره حادثه متروپل سرفصل جدید اما کهنه ای از نبود مدیریت رسانه ای در بحران را گشود. موضوعی که اکبر نصراللهی استاد ارتباطات دانشگاه آزاد نیز آن را مطرح کرد «متروپل فروریخت؛ مسئولان و رسانه ها مراقب باشند اعتماد مردم بیش از این فرو نریزد. مثل قبل پر از تعارض، رویداد محور، واکنشی و غیربازدارنده است. افکار عمومی را به رسانه های غیرمسئول واگذار کردید، ستاد مدیریت رسانه ای بحران تشکیل دهید، صادقانه و درست پوشش دهید».

در جریان این حادثه و حوادثی از این دست همواره شاهد نوعی آشفتگی رسانه ای بودیم كه می توان از جنبه های نظری به آن پرداخت. از این منظر باید عنوان كرد تحول زیست بوم رسانه ای و همگانی شدن اینترنت سیر تحولی رخ داده در ۱۰ سال اخیر است. در مباحث علوم ارتباطات شاهد نوعی مدل خطی ارتباط هستیم كه رسانه ها در آن به عنوان واسط و دروازه بان عمل كرده و خبر پس از پردازش روی خروجی قرار می گیرد. در حالی كه در دوره كنونی مفهوم رسانه دچار تحول یا به نوعی فروپاشی شده است. شكل گیری مفهوم شهروند خبرنگار امروز بیش از پیش نمود دارد. در این بستر، شهروندان می‌توانند نظر داده و دیدگاه ها را به اشتراك بگذارند. به عبارت دیگر، در چنین شرایطی محوریت اتاق خبرها در چارچوب دهی به اخبار از دست رفته است اما با وجود این رسانه های سنتی نسبت به چنین تغییراتی بی تفاوت نمانده و به دنبال بازكردن فضایی برای خود میان رسانه های جدید هستند.

انحصار رسانه ای دیگر از بین رفته و بسیاری از نخبگان سیاسی، وزرا و مسئولان به جای سخن گفتن از طریق رسانه ها به طور مستقیم از طریق صفحات شخصی توییتر و اینستاگرام با مردم سخن می گویند.ایجاد شبكه های مجازی و سلطه پلتفرم ها محوریت رسانه های سنتی را سلب كرده و استانداردهای روزنامه نگاری یك خبر را از آنِ خود ساخته است.

نگاهی به خبرهای منتشر شده در بسترهای مختلف بویژه فضای مجازی حاکی از آن است که مركزیت نداشتن رسانه های نوین باعث ایجاد بسترهایی برای رشد اخبار جعلی شده است. بخشی از این اخبار هدفمند و برای ایجاد جنگ روانی شكل می گیرند و شایعه را از یك موضوع بیرونی به موضوعی درونی تبدیل می سازند. اكنون حوزه رسانه بیش از آنكه در اختیار خبرگزاری، تلویزیون یا روزنامه باشد در دست پلتفرم هایی قرار گرفته است كه مسئولیتی در برابر محتوای كاربران خود ندارند.

از این بستر شکل گرفته در جهان چندصدایی برای اطلاع رسانی در حوزه راه و شهرسازی بخصوص فرهنگ سازی برای رعایت مقررات ملی و کنترل ساختمان باید بیشتر بهره برد. وقتی ویرایش جدید مبحث ۱۹ مقررات ملی و کنترل ساختمان به تصویب رسیده و نقشه‌های پهنه‌بندی خطرپذیری سازه ها طبق طرح‌های تفصیلی شهری مورد بازبینی قرار می گیرد؛ چرا بهره برداران از سازندگان رعایت مقررات ملی ساختمان را مطالبه نمی کنند؟ به نظر می رسد رسانه ها باید افکار عمومی را نسبت به مجموعه مقررات ملی ساختمان که فراگیرترین ضوابط موجود در عرصه ساختمان است حساس کنند چراکه این آیین نامه ساختمان سازی بی‌تردید نقشی موثر در تامین امنیت، سلامت و صرفه اقتصادی دارد.  موضوع ترویج و آموزش مقررات ملی ساختمان برای آحاد مردم از یک سو و ایجاد نظامی کارآمد برای اعمال این مقررات و نظارت بر فرایندهای ساختمان سازی از سوی دیگر می تواند ضمن تضمین افزایش طول عمر مفید ساختمان از بروز حوادثی چون متروپل جلوگیری کند. تجربه نشان داده كه تمرکز رسانه ها پس از وقوع بحران بر جنبه های آموزش، نتیجه بخش است.

آموزش‌های اجتماعی یکی از اصلی‌ترین کارکردهای رسانه در پیش از بحران است. این کارکرد اگرچه برای همه رسانه‌ها باید مورد توجه و اهمیت باشد؛ اما رسانه‌هایی با گستردگی بیشتر مثل رادیو و تلویزیون  که از جایگاه ملی بهره می‌برند باید وظیفه سنگین‌تری بردوش خود احساس کنند. اگر مدیران شبکه‌های گوناگون رادیو و تلویزیون در کنار برنامه سازی‌های متعدد، برنامه‌هایی هم درباره اهمیت رعایت ایمنی در محل کار یا مستندهایی درباره ساختمان‌های بزرگ و ناامن تولید و پخش می‌کردند؛ شاید مالک ساختمان یا هیئت مدیره متروپل به فکر می‌افتادند، شاید شهرداری به اهمیت موضوع بیشتر پِی می‌برد. شاید اگر رسانه‌ها به آموزش کارکرد رسانه‌های اجتماعی در جامعه‌ی شبکه‌ای بیشتر توجه می‌کردند تعداد کمتری از همشهری‌ها به سلفی گرفتن با ساختمانِ تخریب شده فکر می‌کردند.

در شكل گیری آشفتگی خبری پس از وقوع بحران همه مقصر هستند حتی مردم و نبود پاسخگو و مسئول در چنین شرایطی بر بحران دامن می زند. در مواقع بحران باید هیجان رسانه ها را با ارتباطات آئینی مدیریت كرد. در مرحله بعدی نیز باید چرخه مدیریت و اطلاعات را برقرار ساخت و به افكار عمومی اطلاعات داد. در گام سوم هم با عموم مردم ارتباط برقرار كرد. در این میان نقش شورای هماهنگی روابط عمومی های راه و شهرسازی بسیار برجسته دیده می شود که در مواقع بروز حوادث غیرمترقبه در حیطه طرح های راه، مسکن و شهرسازی با تهیه داده ها و اطلاعات بروز و منسجم مانع سردرگمی رسانه ها شد. در نتیجه شوراهای هماهنگی در  استان ها کمک شایانی به مدیریت واحد رسانه ای می کنند.  به نظر می رسد نبود مدیریت واحد رسانه ای در بحرانهای مختلف علاوه بر اینکه اعتماد عمومی را از بین می برد فرصت را به دشمنان کشور می دهد تا با جریان سازی های کاذب نسبت به تشویش اذهان عمومی و سوء گیری از آن اقدام نمایند.