مرکز تحقیقات راه و مسکن و شهرسازی، به عنوان تنها سازمان رسمی و مسئول، وظیفه تحقیق و بررسی مسائل مربوط به ساخت و ساز را در کشور بر عهده داشته و اهداف و وظایفی را مطابق با اساسنامه خود در دستور کار دارد. پس از ادغام دو وزارتخانه راه و ترابری و مسکن شهرسازی به وزارت راه و شهرسازی، این مرکز نیز با پژوهشکده حمل و نقل ادغام شد و در حال حاضر با نام مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی نامیده می شود.
این مرکز در ضلع شمال غرب تقاطع بزرگراه حکیم و شیخ فضل الله در شهر تهران واقع است که در حال حاضر محمد شکرچی زاده ریاست آن را بر عهده دارد.
اهداف
۱- زمینه‌سازی برای متمرکز ساختن و هماهنگ نمودن و اجرای طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی در حوزه صنعت حمل و نقل، شهرسازی و معماری، ساختمان و مسکن، مصالح و روشهای ساختمانی و تهیه ضوابط و مقررات، دستورالعمل و استانداردهای مربوط به آنها.
۲- توسعه و گسترش پژوهش در زمینه فناوری اطلاعات حمل و نقل، شهرسازی و معماری، ساختمان و مسکن برای دستیابی به کارآمدترین شیوه‌های نوین فن‌آوری و توزیع داده‌ها و اطلاعات مورد نیاز کشور و ایجاد نظام اطلاعاتی مناسب در این زمینه.
۳- ارتقای کیفیت در امور ساخت و ساز، حمل و نقل، شهرسازی، معماری و ساختمان و مسکن و خطر زلزله از طریق انجام طرح‌های پژوهشی کاربردی و تدوین ضوابط دستورالعمل‌ها و آئین‌نامه‌ها و استانداردهای مورد نیاز.
۴- ترویج و انتشار نتایج و دستاوردهای حاصل از فعالیتهای مرکز به منظور ارتقاء طرح علمی جامعه مهندسی در زمینه‌های فوق.
وظایف اساسی:
الف: انجام تحقیق و بررسی، مطالعات و پژوهش‌های کاربردی و بنیادی در کلیه زمینه‌های ذیل:
- بررسي كيفي و كمي مصالح ساختماني سنتي به منظور شناخت خواص مكانيكي و فيزيكي مصالح مذكور براي استفاده بهتر و اقتصادي‌تر در ساختمان‌هاي روستايي و شهري. همچنین مطالعه و اظهار نظر درباره كاربرد مصالح ساختماني جديد كه قبلا در كشور وجود نداشته و يا مورد استفاده نبوده است.
- تحقیق و پژوهش در مورد خطر زلزله، ساختگاه و کاهش خطرپذیری لرزه‌ای.
- مطالعه و تحقیق به منظور تهیه و تدوین استانداردها، معیارها، ضوابط و آئین‌نامه‌های علمی و فنی و اجرایی مربوط به ساختمان و مسکن، مهندسی ژئوتکنیک با توجه به شرایط اقلیمی، اجتماعی و فیزیکی با همکاری سازمان استاندارد و تحقیقات صنعتی و پیشنهاد آنها برای تصویب مراجع مربوط.
- بررسي مشكلات مربوط به روشهاي موجود ساخت و ساز و تجزيه و تحليل هزينه ساختمان و اجزا متشكله آن به منظور يافتن روشهای مختلف جهت احداث ساختمان‌هاي مورد اطمينان با صرف هزينه كمتر.
- مطالعه و تحقيق درباره طراحی و مقاوم‌سازی ساختمان‌ها در برابر حوادث طبیعی نظیر زلزله، سیل، طوفان، لغزش لایه‌های زمین، باد و سایر عوامل مخرب نظیر انفجار.
- بررسي و اظهار نظر در مورد ساختمان‌هاي صنعتي و پيش‌ساخته و يا پيش‌سازي قطعات ساختماني و روشهاي توليد آنها.
- بررسي شيوه‌هاي مديريت ساختماني به منظور انتخاب و ارائه شيوه هاي مناسب براي بالابردن بازدهي توليد ساختمان و مسكن.
- بررسي شرايط محلي نقاط مختلف كشور اعم از شرايط فيزيكي (مخاطرات طبیعی، آب و هوا و شرايط جغرافيايي و غيره ) و شرايط اجتماعي و اقتصادي به منظور استفاده در تحقيقات ساختماني و مهندسي محيط.
- بررسي و ارزشيابي روشهاي ساختماني احداث مسکن در خانه سازي شهري و روستايي در مناطق مختلف كشور به منظور معرفی الگوهای مسکن نمونه.
- کنترل، نگهداری و توسعه کمی و کیفی شبکه شتابنگاری کشور به منظور ثبت و پایش زمین‌لرزه‌های کشور، گردآوری شتابنگاشت‌ها و اطلاعات حاصل از حرکات قوی زمین و تهیه بانک اطلاعات شتابنگاشتی مورد نیاز کلیه کارهای پژوهشی مهندسی زلزله و زلزله‌شناسی مهندسی و همچنین استفاده در تدوین دستورالعمل‌ها، آئین‌نامه‌ها و مقررات ملی مرتبط با زلزله و استاندارد ۲۸۰۰ ایران.
- بررسی جامع در خصوص مدیریت مصرف انرژی در بخش ساختمان و ارائه الگو و راهکارهای مناسب.
- تحقیق، مطالعه، طرح و ارائه نظر، ایده و روشهای جدید ساخت‌وساز و تولید مصالح که تاکنون در کشور وجود نداشته و یا مورد استفاده نبوده است.
- انجام مطالعات ریز‌پهنه‌بندی و ژئوتکنیک و همچنین مصالح خاکی و سنگی برای شناخت و بهسازی خاک، رفتار استاتیکی و دینامیکی برای انجام فعالیتهای مربوط به راه، شهرسازی و مسکن.
- بررسی جامع عرضه، تقاضا و مدیریت مصرف انرژی کشور در بخش حمل و نقل و ارائه الگو و راهکارهای مناسب.
- مطالعه، بررسی و تطبیق زیر ساختها با ناوگان ترابری کشور.
- تحقیق و پژوهش در زمینه کاهش خطرپذیری لرزه‌ای مولفه‌های متنوع حمل و نقل شامل راه‌ها، راه آهن، پل‌ها و تونل‌ها، فرودگاه‌ها و بنادر و سایر موارد مرتبط.
- بررسی و ارزشیابی اقتصادی ترانزیت کالا و ارائه راهبردهای اصلاحی و طرحها و پروژه‌های بخش حمل و نقل کشور.
- تهیه و تدوین ضوابط و معیارهای ایمنی، استانداردها، آئین‌نامه‌ها و ضوابط فنی و دستورالعمل‌ها، تعیین خط مشی‌های اجرایی متناسب با برنامه‌های راهبردی و مقتضیات و اولویت‌های مقرر مرتبط با صنعت حمل و نقل.
- تحقیق و بررسی در مسائل مربوط به روشهای طراحی، ساخت، بهره‌برداری و نگهداری زیر ساختهای حمل و نقل از قبیل مشخصات فنی و هندسی، روشهای اجرایی، مصالح مصرفی و ...
- مطالعه و بررسی روشها و سامانه‌های مدیریت ساخت، نگهداری و بهره‌برداری زیر ساختهای حمل و نقل و شبکه ارتباطی کشور به منظور بهینه‌سازی امر جابه‌جایی کالا و مسافر و افزایش ایمنی و راحتی عبور و مرور.
- تهیه و تنظیم ضوابط و معیارهای لازم در جذب و توسعه فناوری‌های حمل و نقل به منظور انتقال فناوری‌های مناسب به زیر بخش‌ها.
- تحقیق و پژوهش بنیادی و کاربردی به منظور تدوین و ترویج الگوهای شهرسازی و معماری اسلامی - ایرانی.
- تحقیق و بررسی به منظور تهیه ضوابط، معیارها و آیین‌نامه‌های مربوط به چگونگی تهیه و اجرای طرحها و برنامه‌های شهرسازی در سطوح ملی، منطقه‌ای، ناحیه‌ای و محلی و پیشنهاد آن به مراجع ذی ربط جهت تصویب.
- تحقیق و بررسی به منظور شهرسازی ایمن و پیشرفته با توجه ویژه به مخاطرات لرزه‌ای و اقلیمی و زیست‌محیطی.
- تحقیق و بررسی در زمینه دوره‌های مختلف شهرسازی و معماری سنتی و ملی ایران و به ویژه در دوره‌های بعد از اسلام، و معرفی اصول و قواعد قابل تعمیم و تلفیق آن، با در نظر گرفتن روشهای نوین علمی و فنی، برای یافتن شیوه‌های اصولی و مناسب برنامه ریزی و طراحی شهری و معماری در‌مناطق کشور.
- تحقیق و بررسی در زمینه معماری مسجد و جایگاه آن در شهرسازی اسلامی و انجام اقدامات لازم درخصوص طراحی مناسب برای مساجد و‌تحول اساسی در این امر.
ب:آموزش و ترویج:
انتشار و توزيع نتايج حاصل از تحقيقات و پژوهش‌هاي علمی مرتبط با وظایف مرکز به شرح زير:
- انتشار كتابها، گزارش‌ها، مجلات علمی و فني و خدمات نرم‌افزاری تخصصی مربوط به حوزه وظایف مرکز و انتشار مجموعه هاي فني در این خصوص.
- برگزاری كنفرانس، سمينار، همایش، کارگاه‌ها و دوره‌هاي آموزشي تخصصی (داخل و خارج از کشور) با همكاري سازمان‌هاي مربوط و با رعایت قوانین و مقررات.
- برگزاری دوره‌های آموزشی تخصصی بر اساس آخرین یافته‌های پژوهشی، به منظور ارتقاء سطح دانش فنی و اجرایی جامعه مهندسین و فعالان صنعت راه، ساختمان و مسکن و دست‌اندرکاران حوزه شهرسازی و معماری
- تجاری‌سازی نتایج و دستاوردهای حاصل از فعالیتهای پژوهشی مرکز و تبدیل این دستاوردها به محصولات تجاری و قابل استفاده در صنعت.
- بررسی و شناسایی نیازهای پژوهشی کشور در زمینه حمل و نقل، شهرسازی، ساختمان و مسکن.
- ایجاد بانک جامع اطلاعات و مدارک فنی در زمینه زلزله، ژئوتکنیک، مصالح، ساختمان و مسکن، شهرسازی و معماری و صنعت حمل و نقل.
- انجام آزمايش‌های فني و ارائه خدمات تحقيقاتي، صدور گواهينامه‌ها و تاییدیه‌هاي فني بر اساس بررسی‌ها و ارزیابی‌های انجام شده در مورد مصالح، روشها و فرآورده‌های ساختمانی و راه‌سازی و لوازم تاسیساتی جديد براي متقاضیان حقوقی و حقیقی در مقابل دريافت حق‌الزحمه.
- همكاري پژوهشی با دانشگاه‌ها و موسسات تحقيقاتي مشابه داخل و خارج از کشور به منظور ارتقای کیفیت فعالیتهای پژوهشی با رعايت قوانين و مقررات مربوط.
- اجرای طرح‌های پژوهشی، کاربردی و توسعه‌ای به منظور تحقق اهداف ذکر شده.
- تربیت نیروی متخصص از طریق برگزاری دوره‌های کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری در زمینه فعالیتهای مرکز.
- آموزش مدیران، مهندسان، تکنیسین‌ها و کارگران فنی و سایر دست‌اندرکاران صنعت حمل و نقل، ساختمان، شهرسازی و معماری.
- برگزاری نمايشگاه‌هاي صنعت ساختمان، شهرسازی و صنعت حمل‌و‌‌نقل در كشور با همكاری سازمان‌هاي مربوط.
- ارائه خدمات کارشناسی، مشاوره‌ای و مطالعاتی فنی و تخصصی به کلیه متقاضیان (اعم از حقیقی و حقوقی) در زمینه برنامه‌های راه‌سازی، شهرسازی، حمل و نقل، مصالح و تولیدات ساختمانی متناسب با نیازهای کشور.
- اجرای دوره‌های کوتاه مدت و پودمانی مرتبط با رعایت قوانین و مقررات.
- انجام هر گونه فعالیت و ارائه خدمات مرتبط با اهداف و وظایف مرکز از محل درآمدهای مرکز.
- اجرای نمونه‌های آزمایشی سیستم‌های نوین و بومی راه‌سازی و ساخت راه‌آهن و ساختمانی به منظور بررسی استانداردها، ضوابط، مقررات، دستورالعمل‌ها و... جهت کاربردی کردن آنها در صنعت ساختمان و حمل و نقل و شهرسازی.
- اجرای سیاست‌های متخذه و ابلاغی از سوی وزارت راه و شهرسازی در زمینه‌های راه، ساختمان، مسکن،شهرسازی،معماری.