به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، نشست هماهنگی برای ثبت میراث‌صنعتی به ریاست پیروز حناچی دبیر شورای‌عالی معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی و با حضور محسن پورسیدآقایی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران، محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری و نمایندگانی از شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران در ساختمان دادمان وزارت راه و شهرسازی تشکیل شد.
پیروز حناچی دبیر شورای‌عالی معماری و شهرسازی در این نشست با تاکید بر اینکه بیش از یک دهه ثبت جهانی میراث فرهنگی کشور مدیون زحمات آقای طالبیان است گفت: اگر راه‌آهن قدیمی ایران به ثبت جهانی برسد شهرهای مختلفی که در مسیر راه‌آهن هستند ناخودآگاه مقصد گردشگران داخلی و بویژه بین‌المللی خواهد شد و این اقدام در صورتیکه درست رخ دهد به موتور توسعه کشور تبدیل خواهد شد.
دبیر شورای عالی معماری و شهرسازی افزود: موضوع ثبت راه آهن قدیمی ایران موضوعی فراتر از ثبت یک بناست و شامل تمامی ایستگاه‌ها، خطوط و بافت‌های تاریخی، فرهنگی و اجتماعی خواهد بود که در این مسیر از جنوب تا شمال کشور را شامل می‌شود. به همین دلیل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران باید در مقیاس جهانی به موضوع نگاه کند و در پرونده‌ای که با کمک سازمان میراث فرهنگی آماده می‌شود مشخص کند ارزش‌ها چیستند و چرا باید در لیست میراث جهانی قرار بگیرند؟
حناچی تاکید کرد: یونسکو باید بپذیرد که راه آهن ایران به واقع دارای ارزش‌های فراوانی برای ثبت در میراث جهانی است و باید در این زمینه گام‌های اساسی برداشته شود. این ارزش‌ها، منحصر بفرد هستند و در هیچ کجای دنیا نمونه آنها را نمی‌توان یافت.
این مقام مسئول در وزارت راه و شهرسازی ادامه داد: پس از پذیرش ارزش بالای راه‌آهن ایران از سوی یونسکو در گام بعدی راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران باید برنامه مدونی ارایه کند که حالا که راه‌آهن ایران ارزشمند است چگونه این ارزش‌ها حفظ می‌شوند؟ و چگونگی حفظ ارزش‌های راه‌آهن همان طرح مدیریتی است که آقای طالبیان نیز در این باره مفصل توضیح می‌دهد.
حناچی گفت: ثبت جهانی راه‌آهن ایران که باید به رای ۲۱ کشور عضو کمیته میراث جهانی برسد که این بخش، سخت‌ترین بخش خواهد بود. در حال حاضر، ما در مورد ثبت ابینه خاص تاریخی مشکلی نداریم اما در مورد میراث صنعتی تجربه‌ای نداریم.
خط آهن شمال تا جنوب ملقب به پل پیروزی پیشنهاد راه‌اهن برای قرار گرفتن در لیست ثبت جهانی
پورسیدآقایی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در ادامه گفت: خط آهن ایران قدیمی‌ترین خط آهن جهان نیست که بگوییم قدیمی‌ترین خط آهن است. بعضی از سازه‌ها و مسیرها بویژه در شمال کشور دارای مهندسی خاص، اصولی و البته زیبایی است (پل ورسک و سه خط طلا) یا در مسیر جنوب، این خط، خط پل پیروزی راه‌آهن ایران بود؛ از جنوب تا شمال متفقین از این خط استفاده کردند و آمریکایی‌ها در همان زمان؛ جنگ جهانی دوم، بیش از ۸۰ لوکوموتیو به ایران آورند. زیرا ایران توانایی خط را داشت یعنی خط راه آهن موجود بود اما توان حمل و نقلی را نداشت و جنگ که تمام شد همه را بردند.
مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران افزود: طبیعتا راه آهن شمال تا جنوب ماهیت تاریخی دارد. همچنین در شهرهایی مثل تبریز ایستگاه های راه آهن دارای ارزش فراوانی هستند که ضرورت دارد تا در صورت امکان و در صورتیکه مراحل ثبت ملی آنها به اتمام رسیده در لیست ثبت جهانی قرار گیرند.
تجربه های جهانی ثبت مسیرهای راه آهن وجود دارد
در این جلسه همچنین محمدحسن طالبیان معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به اهمیت راه‌آهن قدیمی ایران از جنوب تا شمال کشور و نقشی که ارسال پرونده آن به یونسکو برای ثبت در میراث جهانی دارد اشاره کرد و گفت: به جهت نقشی که میراث راه‌آهن قدیمی ایران به لحاظ اقتصادی، فرهنگی، تکنولوژیکی و صنعتی در گذشته برای کشور داشته و همچنین به دلیل ویژگی‌ها و ارزش‌هایی مکانی ثبت تاریخی مسیر راه آهن برای ما در اولویت قرار دارد.
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی با اشاره به اینکه نخستین‌بار، وزیر راه و شهرسازی با ارائه گزارشی بر ثبت راه‌آهن قدیمی ایران از جنوب تا شمال کشور تاکید کرد، افزود: میراث راه‌آهن فقط کریدور راه‌آهن نبوده و تمامی جزئیاتی که آن را شکل داده‌اند یعنی پل‌ها، ایستگاه‌ها، مهندسی، ابزارها و لوکوموتیوهای‌تاریخی و حتی اتفاقاتی که از زمان ایجاد تا به امروز رخ داده‌اند در میراث راه‌آهن مورد توجه ما هستند.
طالبیان با یادآوری اینکه سه مسیر ریلی باارزش همچون راه آهن سوئیس و هندوستان به عنوان تجربه جهانی وجود دارد که می‌توان از آنها بهره گرفت گفت: خوشبختانه تجربیات جهانی در این مورد وجود دارد که حتما از آنها استفاده می‌کنیم. همچنین زمانیکه در شورای‌عالی بحث ثبت جهانی میراث راه آهن مطرح شد آقای دکتر آخوندی تاکید داشت تا راه‌آهن توسط دستگاه‌های مختلف بیشتر شناخته شود. وقتی این پیشنهاد مطرح شد بسیار مورد استقبال قرار گرفت. در جلساتی که بین ما و دکتر آخوندی تشکیل شد نظر ما این بود که پرونده بخشی از تهران تا بندر ترکمن برای ثبت در میراث جهانی آماده شود اما نظر آقای آخوندی این بود که از خرمشهر تا بندر ترکمن باشد و گزارشی را نیز بر همین اساس ارائه کردند.
وی با اشاره به اینکه ثبت راه آهن ایران در میراث جهانی یونسکو به چند سال زمان و مطالعات و جمع آوری فراوانی نیازمند است افزود: اگر راه آهن ایران به عنوان میراث‌جهانی به ثبت برسد حتما به یک مقصد گردشگری تبدیل خواهد شد. بدین‌معنا که گردشگران بخشی از برنامه‌شان این خواهد بود تا با راه‌آهن سفر کنند. این نکته هم به توسعه شهرها و هم به توسعه راه‌آهن کمک می‌کند و راه آهن با این اقدام خود به یک مقصد گردشگری برای گردشگران داخلی و بویژه بین‌المللی تبدیل می‌شود.
طالبیان گفت: در هندوستان یکی از جاذبه‌های گردشگری، راه‌آهن است. شما به هرکشور دنیا که بروید میراث راه‌آهن آن کشور را در موزه می‌توانید مشاهده کنید. به عنوان نمونه در آلمان یک موزه‌ای به نام موزه راه آهن وجود دارد که فصل‌های مختلف راه‌آهن را به تصویر می‌کشد. اگر ما نیز می‌خواهیم اینکار را انجام دهیم باید کلیه کسانیکه در این امر دخیل هستند همکاری کنند تا این کار بزرگ اتفاق بیفتند. این اقدام مستلزم این است تا شهرهایی که راه آهن آنها را به هم متصل کرده است در فهرست آثار جهانی قرار بگیرد.
ترجمه نقشه‌ها و اطلاعات راه‌آهن ایران به ۳۵ زبان ملی و محلی دنیا در صورت ثبت جهانی
این مقام مسئول در سازمان میراث‌فرهنگی کشور ادامه داد: این مجموعه وقتی در آثار جهانی یونسکو قرار گیرد نقشه‌ها و اطلاعاتش حداقل به ۳۵ زبان مختلف ملی و محلی در کشورها و همچنین یونسکو ترجمه خواهد شد و به نقاط مختلف فرستاده می‌شود و همچنین این اقدام خود به خود این مسیر ریلی ایران را به مقصد گردشگری برای گردشگران بین‌المللی تبدیل خواهد کرد.
طالبیان با اشاره به اینکه ۱۹۱ کشور عضو کنوانسیون میراث‌طبیعی و فرهنگی هستند یکی از مواد این حقوق بین‌المللی را مبنی بر اینکه نباید به آثار میراثی که ثبت جهانی شده‌اند در زمان جنگ آسیب وارد شود تاکید کرد و گفت: یکی از نکاتی که در این کنوانسیون وجود دارد این است که نباید به آثار میراث فرهنگی و ثبتی جهان در زمان جنگ آسیبی وارد آید و این مساله از جهت امنیتی هم برای ما مهم است.
وی تاکید کرد: بر اساس مصوبه‌ای که شورای‌عالی معماری و شهرسازی مصوب کرد ما در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فهرست موقت را آماده کردیم و فرستادیم و در این رابطه نیز یونسکو اعلام رسید کرد.
امکان ثبت آثار در یونسکو هر ۱۰ سال یکبار
در ادامه این نشست، پیروز حناچی نیز به فرصتی که هم اکنون در اختیار ایران برای ثبت راه آهن در یونسکو وجود دارد تاکید کرد و گفت: هر ۱۰ سال یکبار لیست ثبت آثار جهانی در یونسکو مصوب می‌شود و این فرصت مغتنمی است که ما می‌توانیم از آن بهره ببریم.
طالبیان در ادامه این نشست گفت: از آنجاییکه ما فرصت زیادی نداشتیم ۳۰ اثر را فرستادیم. در حال حاضر، راه‌آهن در میراث موقت است و احتمالا تا تابستان سال آتی در سایت یونسکو خواهد آمد. همچنین ارزش‌هایی را که راه‌آهن به لحاظ تکنولوژیکی، فرهنگی، خلاقیت‌های مهندسی دارد اعلام کردیم و ضروری است اقدامات اجرایی را در مورد آن به سرانجام برسانیم.
معاون میراث‌فرهنگی سازمان میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری درباره انتظار سازمان میراث فرهنگی از شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران برای تسریع در به جریان انداختن جمع آوری اطلاعات راه آهن گفت: درخواست ما هماهنگی تنگاتنگ با شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران است. در حال حاضر تیمی برای ثبت میراث ایران در میراث جهانی یونسکو فعال است که همکاری تنگاتنگ با آنها موثر و راهگشا است. همچنین ضرورت دارد این گروه با دفتر فنی و مهندسی راه آهن ارتباط مستقیم داشته باشند. در واقع اگر مستنداتی راجع به راه آهن وجود دارد از جمله برنامه‌های فرهنگی، نقشه ایستگاه‌ها، نقشه‌های خطوط، تصاویر در حال ساخت، در حال بهره‌برداری و سیر تحول راه‌آهن به لحاظ فنی و مدیریتی در اختیار تیم ثبت میراث راه‌آهن قرار گیرد.
تاکید بر داشتن برنامه مدیریتی و نقشه راه برای جمع‌آوری اطلاعات مربوط به راه‌آهن قدیمی ایران
وی تاکید کرد: داشتن برنامه مدیریتی، تکلیف میراث دارای ارزش را مشخص می‌کند. اینکه چه کارهایی برای پایش باید انجام داد و طرحی که وجود دارد نیز برای ما بسیار مهم خواهد بود. بخش ریل قدیمی راه آهن که دارای سابقه تاریخی است برای ما مهم است و روی همان بخش‌ها نیز سرمایه گذاری‌ها انجام گرفته است.
طالبیان با اشاره به اینکه سه کارگاه در یونسکو داشته‌اند گفت: از چند نفر از کارشناسان بین المللی برای جلسات دعوت کرده‌ایم. به این دلیل که، پرونده ایستگاه‌های راه‌آهن پرونده پیچیده‌ای است و ما در این پرونده نه با یک بنا که با تاریخی بیش از نیم قرن مواجهیم.
پورسیدآقایی: پل ورسک و سه خط طلا نمادهای قابل‌توجه راه‌آهن قدیمی کشور
محسن پورسیدآقایی معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران نیز در این نشست حاضر شد و گفت: ما موضوعات خاصی در راه‌آهن داریم که مورد توجه هستند. بطور موردی ایستگاه راه‌آهن تبریز یکی از ایستگاه‌هایی است که دارای معماری با ارزش مدرن است. همچنین در خط آهن سازه‌هایی داریم که بسیار باارزش هستند که این سازه‌ها در راه آهن شمال کشور همچون پل ورسک و سه خط طلایی نمود فراوانی دارند.
معاون وزیر راه و شهرسازی گفت: ابرای ینکه بخواهیم پرونده ثبت راه جهانی راه آهن ایران را دنبال کنیم می‌توانیم از راه‌آهن اولیه شروع کنیم که طرحی فراتر، بزرگتر و زمانبرتر خواهد بود.
طالبیان: دنیا در ثبت جهانی آثار از تک بنا فاصله گرفته و بر مناظر طبیعی و فرهنگ تمرکز دارد
طالبیان در ادامه نشست گفت: اخیرا دیدگاه دنیا در ثبت جهانی به این نتیجه رسیده که از تک بناها فاصله گرفته و روی مناظر فرهنگی و طبیعی متمرکز شده است. عناوینی همچون کریدورهای فرهنگی در ادبیات جهانی بدین معناست که هرچیزی که در کریدور ساخته دست انسان است دارای ارزش هستند و نمونه‌ای از میراث‌فرهنگی به شمار می‌روند. اتفاقا همین که گفته می‌شود مسیر راه آهن جنوب به شمال در تاریخ ایران و در مجامع بین‌المللی تحت عنوان پل پیروزی شناخته و معرفی می‌شود محوری می‌شود برای اینکه بتوان در پرونده‌ای که قرار است برای ثبت میراث راه‌آهن به یونسکو ارسال شود گنجانده خواهد شد. چون داستان و سناریوی شکل‌گیری و ایجاد و ادامه حیات راه‌آهن ایران برای کسی که می‌خواهد به این کشور سفر کند مهم است تا بتواند بحث گردشگری آن نیز فعال شود.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی گفت: به عنوان نمونه سه پل طلا در راه آهن شمال کشور اگر به تنهایی بخواهد در لیست آثار ثبتی جهان قرار گیرد ممکن است نتواند رای بیاورد چون با طرح این موضوع، بلافاصله پل‌های ارزشمند سوئیس که فراوان هم هستند مطرح خواهند شد و سه پل طلای ایران شانس جهانی شدن را از دست خواهد داد. به همین خاطر نیز نمی‌توان موردی مطرح کرد. اما اگر بگویم در یک مسیر راه آهن، سه پل ارزشمند (سه پل طلا)، ایستگاه، خط، موزه و طبیعت را دارم این مجموعه در کنار یکدیگر شانس بیشتری خواهد داشت.
فرزانه صادق مالواجرد مدیرکل دفتر معماری، طراحی و بافت‌های واجد ارزش نیز در این نشست با یادآوری تک بناها و ایستگاه‌های راه آهن که دارای ارزش‌های فراوانی برای ثبت در آثار ملی و حتی جهانی هستند به راه آهن تبریز اشاره کرد و گفت: ایستگاه راه آهن تبریز یکی از آثار باارزشی است که هم سایت و هم خود ایستگاه از نظر معماری بی‌نظیر است. به همین خاطر نیز اگر نمی‌توان برای ثبت جهانی آن قدمی برداشت پیشنهاد می‌دهیم که در لیست آثار ملی قرار بگیرد.
پورسید آقایی در پایان این نشست گفت: آقای قارداشی مدیر بخش مهندسی و فنی راه آهن به عنوان نماینده ما به سازمان میراث فرهنگی معرفی می‌شود تا کلیه اطلاعاتی را که لازم است در اختیار تیمی که پرونده ثبت جهانی راه آهن قدیمی ایران را دنبال می کنند قرار دهد.
گفتنی است نتایج بررسی‌ها به صورت مصوبه‌ای از سوی شورای عالی به اطلاع عموم خواهد رسید. /