ساری شهری است با صبغه تاریخی کهن که تا پیش از کشف آثار مختلف و چند تپه باستانی نادر، عمر آن را دو هزار و ۵۰۰ سال ذکر کردند اما با کشف این آثار مشخص شد قدمت این شهر به حدود ۶ هزار سال پیش و به دوره مس سنگی یا مرحله گذار میان عصر سنگ و عصر مفرغ باز می گردد.
سامان سورتیجی عضو هیات علمی پژوهشکده باستان شناسی سازمان میراث فرهنگی کشور درباره یافت شدن آثاری در دودانگه ساری که قدمت آن را شش هزار ساله تخمین می زند، می گوید: تپه های باستانی در دودانگه ساری و وجود آثاری حین حفاری لوله های گاز در کیاسر، نشان دهنده تاریخی کهن از این شهرستان دارد. به گفته وی، تحقیق و پژوهش روی این آثار همچنان ادامه دارد.
سید حسن حجازی کناری در کتاب «نام های باستانی مازندران »، ساری را محل سکونت گروهی از آریایی های مهاجر می داند و معتقد است ساری باید کلمه ای به صورت سری آریه یا ( ساآریه) بوده باشد. این دو نام، در زبان فارسی به ترتیب سروری کردن، آسودن گاه، آسایشگاه، محل استقرار و آسودن معنی می دهد . به عبارت دیگر ساری محل استقرار و آسایش آریایی ها بوده و همین نام طی هزاران سال به صورت ساری در آمده است.
توسعه بنای شهرستان ساری را به اسپهبد طوس پور نوذر به دلیل به جا گذاردن یادگار پدرانش (منوچهر، ایرج، فریدون) نسبت می دهند. اما با توجه به شاهنامه که پایتخت پیشدادیان و کیانیان را تمیشه معرفی کرده است و گفته شده تمیشه شهری در نزدیکی های ساری بود، می توان نتیجه گرفت که ساری در دوران پیشدادیان و کیانیان معمورترین شهر روزگار خود بوده است.
مسجد بزرگ ساری اولین بنایی بود، که مسلمین توسط ابوالخطیب، نخستین حاکم عباسی تبرستان، در سده ۱۴۰ هجری قمری ساخته اند و سپس در همانجا مسجد جامع شهر را نیز بنا کردند. بنای این مسجد، در زمان هارون الرشید، به وسیله یحیی بن یحیی شروع و توسط مازیار بن قارون به پایان رسید.
ساری بعد از اسپهبدان نیز تقریبا تا به امروز مرکز مازندران بوده و فرمانروایان طاهری، زیدی و آل باوند تا سال ۶۳۵ هجری در آنجا حکومت کرده اند.
ساری، در سال ۲۹۸ هجری توسط اقوامی که از دریای خزر و سواحل آن هجوم آورده بودند به آتش کشیده شد و در اوایل قرن چهارم در اثر سیل صدمات بسیار دید و تخریب گشت.
در زمان شاه عباس اول، بناهای مهمی در ساری ایجاد کردند. هنگامی که زندیه، تبرستان را فتح کردند؛ مرکز تبرستان، از ساری به بارفروش(بابل کنونی)؛ انتقال یافت. در دوره آغامحمدخان قاجار (۱۲۰۰ – ۱۲۱۱ هـ.ق) مرکز مازندران مجددا از بارفروش به ساری، منتقل شد.
این شهر از شمال به دریای مازندران، از مشرق به شهرستان نکا، از جنوب به استان سمنان و از مغرب به شهرستان های جویبار، قائم شهر و سواد کوه محدود است.
آثار تاریخی ساری
** نوباغشاه ساری توسط محمد میرزا ملک آرا، در زمان فتح علی شاه بنا شد و عمارت هایی شبیه چهل ستون اصفهان در آن ساختند؛ که البته در زمان رضاشاه و به دستور وی به پادگان تبدیل گشت و درحال حاضر این پادگان در اختیار شهرداری ساری قرار گرفت و حرف و حدیث های فراوانی برای تبدیل شدن به فضای سبز یا تجاری به همراه دارد.
**شاهزاده حسین که در محله ای با همین نام قرار دارد، در بخش شرقی ساری واقع شده و بنای آن به سال ۸۹۰ برمی گردد.
**حمام وزیری ساری نیز در مرکز شهر ساری و در کنار خانه کلبادی واقع است و از لحاظ نوع معماری، مصالح و ویژگیهای ساختمانی، از ابنیه دیدنی و مشهور مازندران محسوب می شود. این بنا نیز متعلق به دوران قاجاریه می باشد.
**آب انبارهای ساری دارای پنج آب انبار مشهور بوده که در زمان حاضر، بنای آب انبار میرزا مهدی در مرکز شهر و آب انبار نو در خیابان قارن کنونی، وجود دارد.
دروازه های ساری
دروازه بارفروش (دروازه بابل)؛ دروازه گرگان؛ دروازه فرح آباد؛ دروازه نوباغشاه از جمله دروازه های این شهر محسوب می شوند.
مجموعه تاریخی فرح آباد
مجموعه تاریخی فرح آباد در ۲۸ کیلومتری شمال شهر ساری و در ورودی خزر آباد و در ۳ کیلومتری ساحل دریای مازندران واقع است. این مجموعه شامل: مسجد، پل، دیوارهای بر جای مانده از یک کاخ سلطنتی میباشد؛ که به دستور شاه عباس صفوی بنا شده و تفرجگاه ساحلی صفوی بوده است.
مسجد، با ایوانهای بلند، شبستان ها؛ حجره ها و مناره ها؛ از مهم ترین بناهای تاریخی استان مازندران محسوب می شود.
برج رسکت
در چهل کیلومتری جنوب باختری شهر ساری، برج رسکت قرار دارد و مسیر دسترسی به آن از ساری آغاز و پس از گذر از دو راهی کیاسر و سد سلیمان تنگه، به سوی شرق منحرف می شود که بیشتر بخشهای آن آسفالته است.
امامزاده عباس
امامزاده عباس در حاشیه شمالی ورودی شرقی شهر ساری، قرار گرفته و از نظر شیوه معماری، گنبد هرمی شکل و صندوق چوبی نفیس، یکی از بناهای معروف استان مازندران می باشد. تاریخ ساخت آن به۸۹۷ هجری قمری برمی گردد و چهارامامزاده به نامهای عباس و زید و محمد و حسن در آن مدفون هستند. این بنا در بلوار امام رضا در منطقه ای به نام آزادگله ساری، قرار گرفته است.
برج سلطان زین العابدین
برج سلطان زین العابدین با گنبد مخروطی هشت ترک، از لحاظ نوع معماری و تزئینات کاشی کاری و درب و صندوق چوبی نفیس، جزو مهم ترین بناهای تاریخی ساری، محسوب می شود. کتیبه ها و کاشی کاری های آن زیبا بوده و یک مرقد دیگر در داخل، بنام سلطان امیر شمس الدین است.
دریاچه چورت ساری
وسعت این دریاچه حدود ۲٫۵ هکتار است و محلی ها به آن، دریاچه میانشه هم می گویند؛ اما به دلیل نزدیکی آن به روستای چورت به این نام خوانده می شود.
پناهگاه حیات وحش ساری
ان محوطه زیبا، ۵۵ هکتار در ۳۵ کیلومتری شمال خاور ساری واقع است. فضای جنگل جلگه ای آن، از سال ۱۳۴۶ بصورت محل تکثیر گوزن زرد خالدار ایرانی تبدیل شده است. دشت ناز برای دوستداران طبیعت و حیات وحش تنها با مجوز سازمان محیط زیست می توانند به تماشای گوزن و پرندگان زیبا همانند قرقاول و کبوتران بپردازند.
پناهگاه حیات وحش سمسکنده ساری
این منطقه با یکهزار هکتار مساحت در ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی ساری قرار گرفته و پوشش گیاهی آن گونه های جنگلی و جلگه ای بوده و قسمتی از آن مانند دشت ناز، به عنوان زیستگاه گوزن زرد ایرانی مورد بهره برداری واقع شده است.
سد سلیمان تنگه ساری
در ۴۵ کیلومتری جنوب شرقی ساری، در نزدیکی روستای افراچال، در منطقه ای کوهستانی و سر سبز سد سلیمان تنگه قرار گرفته است. این سد، در سال ۱۳۷۹ برای بازدید مسافرین و گردشگران آماده شده و از نظر اقامتی مخصوصاً برای افراد تور بسیار مناسب است.
اقامت شبانه در کنار رودخانه زلال، اوقات خوشی را بوجود می آورد. بازدید از تاج سد، با گرفتن بلیط در روزها ممکن بوده و در این سد امکانات قایقرانی و اسکی روی آب برای گردشگران ایجاد شده است.
دهکده آرامش، تاج سد، اسکله شیرون رود و قهوه خانه تلاونگ، از جمله مکان های تفریحی سد سلیمان تنگه ساری است.
پارک جنگلی شهید زارع ساری
پارک جنگلی شهید زارع، در ۳ کیلومتری شرق شهر ساری و سمت جاده ساری به بهشهر واقع است و به علت مجاورت با تپه های جنگلی کم ارتفاع در دامنه البرز، بسیار زیبا و چشمگیر می باشد. برای استفاده گردشگران نیز دارای امکاناتی برای ماندن کوتاه مدت بویژه برای اقامت شب است.
مسجد جامع ساری
مسجد جامع ساری، از بناهای زیبای ساری است. قدمت این مسجد را به بیش از هزار سال گفته اند. این مسجد، در مرکز شهر و در مجاورت بازار نرگسیه واقع شده است.
خانه قدیمی کلبادی ساری
این مکان زیبا و قدیمی، در مرکز شهر ساری و در مجاورت خیابان انقلاب قرار گرفته و اکنون به عنوان موزه مورد بهره برداری واقع شده و قدمت آن به ۲۰۰ سال قبل می رسد.
ویژگی های اجزای معماری آن مانند اتاق ها، حجره ها، شاه نشین، حمام اصطبل، حیاط و هنر بکار رفته بر روی پنجره ها و ارسی ها و تزئین آنها با شیشه رنگی در نوع خود بی نظیر است.
چشمه های باداب سورت
مجموعه زیبا و دیدنی چشمه های آب معدنی باداب سورت اروست، دومین اثر طبیعی ملی ایران پس از قله دماوند است که از شگفت انگیزترین شاهکارهای طبیعت و به عنوان زیباترین چشمه جهان به شمار می رود. این چشمه در جنوب شهر ساری٬ در ارتفاع ۱۸۴۱ متری از سطح دریا و طبق جغرافیای سیاسی در محدوده روستای اروست واقع شده است.
چشمه های اسرار آمیز باداب سورت اروست مشتمل بر سه چشمه با آب های کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ بو مزه می باشند. آب های رسوبی چشمه های باداب سورت در مسیر جریان خود از بالای کوه به پائین طی هزاران سال مانند آبشاری پلکانی با هنرنمایی خود دهها حوضچه کوچک بسیار زیبا در رنگ های نارنجی، زرد، قرمز و طلایی در اندازه های مختلف ایجاد کرده است که اسراری از دنیای مستور و پوشیده طبیعت بکر و دل انگیز را به نمایش گذاشته است.
**ساحل خزرآباد (فرح آباد) در ۳۵ کیلومتری شمال شهر ساری، در ساحل دریای خزر قرار گرفته؛ که بوسیله بلوار و جاده زیبای فرح آباد؛ که زیبایی ویژه ای دارد؛ به ساحل ارتباط پیدا می کند و مکان مناسب و امن برای شنا، بالاخص برای استفاده خانم ها از دریا است.
این مکان زیبا و قدیمی در مرکز شهر ساری و در مجاورت خیابان انقلاب واقع شده است.
شهر ساری با برپایی نوروز بازار در پارک ملل ساری به صورت بازارهای سنتی و آیین نوروز خوانی به استقبال از مهمانان نوروزی می رود.
به گفته معاون خدمات شهری شهرداری ساری، نوروز بازار از سوم تا دوازدهم فروردین برپا می شود و نوروزخوانی هم در بازار و میدان ساعت اجرا می شود.
حسن کلانتری در گفت وگو با ایرنا همچنین از دایر شدن سه کمپ نوروزی با شکل و شمایل بومی و محلی در ورودی های شرقی، غربی و جنوبی خبر داد و گفت: ۲۲ نیروی آموزش دیده با لباس های محلی در آنجا مستقر می شوند تا ضمن خیر مقدم به مسافران ، ۵۰ هزار بسته فرهنگی را بین آنان توزیع کنند.
ساری از بزرگترین شهرهای استان مازندران است که بیش از ۵۰۰ هزار نفر جمعیت دارد.
منبع: ايرنا