به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی از شرکت بازآفرینی شهری ایران در این نشست، عبدالرضا گلپایگانی، معاون وزیر و مدیرعامل شرکت بازآفرینی شهری ایران با بیان خاطرهای از مسابقه طراحی آرامگاه سلمان فارسی، به نگاه حبیبی در پیوند هویت با طراحی شهری اشاره کرد. او تحول در رویکرد بازآفرینی را مرهون اندیشههای این استاد دانست و از پروژههایی چون احیای ساختار اجتماعی خیابان ولیعصر و کتابهای «گونهشناسی مسکن» بهعنوان آثار مرجع دکتر حبیبی یاد کرد.
اسکندر مختاری، دکترای پژوهش هنر نیز با ادای احترام به محسن حبیبی به مرور اندیشههای او پرداخت و گفت: شهر در نظر حبیبی موجودی زنده و معنادار است و هویت، نخ تسبیح تمام تلاشهای علمی او در طول نیمقرن فعالیت بود. حبیبی تاریخ شهرسازی ایران را تئوریزه کرده و خاستگاه شهر را در پیوند با تحولات تاریخی، اجتماعی و فرهنگی بررسی کرده بود؛ رویکردی که در کتاب ماندگار «شار تا شهر» به اوج رسید. نقد توسعه آمرانه، توجه به پیوند شهر با هنر، موسیقی و ادبیات و تأکید بر نقش فضاهای عمومی بهعنوان نماد توسعه، از نقاط عطف اندیشه اوست.
جواد عرفانی، پژوهشگر حوزه شهری، سپس گزارشی از پژوهش خود درباره «فضای عمومی در سکونتگاههای خودانگیخته پیرامونی کلانشهر تهران» ارائه داد؛ طرحی که با هدایت حبیبی پیش رفته بود. به باور حبیبی، نمیتوان از شکلگیری این سکونتگاهها جلوگیری کرد؛ بلکه باید آنها را شناخت و بر اساس نیاز و ویژگیهایشان سامان داد. عرفانی با اشاره به نمونههایی از ورامین، قرچک و اسلامشهر، تفاوت الگوهای فضای عمومی را توضیح داد: در اسلامشهر، خرید مردم عمدتاً در خیابانها و مسیرهای خطی انجام میشود و پاساژها نقش پررنگی ندارند؛ همچنین هیاتهای مذهبی در کنار نقش معنوی، به تکمیل ساختار شهری و ایجاد حس تعلق کمک کردهاند.
در ادامه، زهره دودانگه، دانشجوی دکترای جامعهشناسی دانشگاه الزهرا، یادآور شد که حبیبی واژه «سکونتگاه خودانگیخته» را به جای «غیررسمی» برمیگزید، زیرا تحت تأثیر نظریههای هانری لوفور و مفهوم «حق به شهر» بود. از نگاه او، شهر محصول خلاقیت ساکنان است؛ جایی که زنان و کودکان نقش مهمی در شکلدهی به فضاهای عمومی دارند و تناقضات اجتماعی سکونتگاهها باید با مشاهدات میدانی و دقت علمی بررسی شود.
مهرناز عطاران نیز از مستندسازی تمامی نشستها خبر داد و اشاره کرد: موضوع نشست پیشین، نقش حرفه معماری و شهرسازی در ارتقای کیفیت زیست سکونتگاههای غیررسمی بوده است. سپس پیام تصویری منوچهر طبیبیان، استاد دانشگاه تهران، پخش شد که طی آن بر لزوم توجه به نیازهای حاشیهنشینان بهعنوان یکی از اصول بنیادین شهرسازی تاکید شد؛ وی وضعیت کنونی شهرسازی تهران را غیرانسانمحور و نگرانکننده دانست.
در پایان، ناصر فکوهی استاد انسانشناسی، تفکر میانرشتهای حبیبی را برجسته ساخت؛ رویکردی که معماری را با زیباییشناسی، نشانهشناسی، ادبیات، موسیقی و فرهنگ پیوند میدهد. او تاکید کرد که دیدگاه حبیبی ما را با «شهر ایرانی» بهعنوان یک امر سیاسی و فرهنگی آشنا میکند و خوانش شاعرانه او از شهر، نشاندهنده عمق و پیچیدگی اندیشهاش است.
این نشست، افزون بر بزرگداشت یکی از نامدارترین اندیشمندان شهرسازی ایران، بستری برای بازاندیشی در جایگاه هویت شهری و نقش فضاهای عمومی در ساماندهی سکونتگاههای خودانگیخته فراهم آورد؛ دغدغهای که مرحوم حبیبی تا واپسین روزهای عمر علمی خود پیگیرانه دنبال کرد.