به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، در دنیایی که زنجیره‌های تأمین جهانی به سرعت در حال بازتعریف هستند، راهگذر (کریدور) حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب (INSTC) نقشی فراتر از یک مسیر ترانزیتی ساده ایفا می‌کند؛ این راهگذر (کریدور) ابزاری استراتژیک برای بازآرایی معادلات ژئوپلتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک در منطقه غرب و جنوب آسیا و اوراسیا است. INSTC با اتصال مستقیم اقتصادهای در حال رشد جنوب آسیا، به ویژه هند، به بازارهای روسیه و شمال اروپا از طریق ایران، این کریدور را به صورت بالقوه به یک جایگزین رقابتی و یک اهرم قدرتمند برای کشورهایی بدل کرده است که در مسیر آن قرار دارند. برای ایران، ایجاد و رونق یافتن این راهگذر (کریدور) فرصتی تاریخی برای ارتقاء از بازیگر منطقه‌ای به یک هاب لجستیکی و ترانزیتی بین‌قاره‌ای است و می‌تواند منافع اقتصادی و امنیت ملی پایداری را به ارمغان آورد.
دیپلماسی ریلی وزارت راه
اراده سیاسی دولت برای تکمیل هرچه سریع‌تر این ابرپروژه، اخیراً با سفر کاری فرزانه صادق، وزیر راه و شهرسازی به جمهوری آذربایجان و بازدید از پروژه‌های مشترک مرزی، به شکل موثری پیگیری شده است. این سفر، که با تمرکز بر پیگیری توافقات قبلی مربوط به فعال کردن این راهگذر (کریدور) و برنامه‌ریزی برای افزایش فعالیت آن تا ۱۵ میلیون تن در سال برای افق ۲۰۳۰ و ارتقاء خطوط ریلی داخل جمهوری آذربایجان و جمهوری اسلامی ایران از جمله خط آهن رشت-آستارا و پل آستاراچای برنامه‌ریزی شد، نشان‌دهنده اولویت بالای این پروژه‌ها برای ر دولت است. دیپلماسی فعال حمل‌ونقلی و نظارت میدانی مدیریت ارشد وزارت راه، این پیام روشن را ارسال می‌کند که فعالیت چندوجهی (ترکیبی) این راهگذر و همچنین تکمیل «حلقه مفقوده» شاخه غربی راهگذر (کریدور) ریلی شمال-جنوب یک الزام ملی است و دولت مصمم است موانع فنی، مالی و اجرایی را با سرعت بیشتری برطرف سازد. این اقدامات، اراده سیاسی را از سطح توافقات به فاز اجرایی و عملیاتی نفوذ می دهد و طبق یک برنامه مشترک میان هر سه کشور ایران، روسیه و آذربایجان، امور زیربنایی، لجستیکی، مدیریتی و مقرراتی لازم برای فعال‌سازی کامل این شریان حیاتی با همکاری نزدیک و توأم در هر سه کشور صورت می‌پذیرد.
استانداردهایی که رعایت می‌شوند
موفقیت نهایی راهگذر(کریدور) شمال- جنوب به یکپارچگی فنی و عملیاتی شبکه ریلی و جادهای و دریایی ایران با کشورهای همسایه، به ویژه در مرز با جمهوری آذربایجان، وابسته است. در خصوص شبکه‌های ریلی که قرار است نقش اصلی را در حمل‌ونقل بین المللی ایفا کنند، سه استاندارد کلیدی و چندین عامل فنی در این زمینه بسیار موثر است.
شبکه ریلی ایران و اکثر نقاط جهان از عرض استاندارد ۱۴۳۵ میلی‌متر استفاده می‌کند، در حالی که شبکه ریلی کشورهای CIS (روسیه، آذربایجان و…) بر مبنای عرض عریض ۱۵۲۰ میلی‌متر بنا شده است. این اختلاف فنی، حل شدنی است.
از آنجا که تغییر عرض خطوط ریلی در پهنه یک کشور بسیار دشوار است، راهکار بر مدیریت این تفاوت در نقاط مرزی است. در مرز آستارا، احداث پایانه‌های لجستیکی پیشرفته در حال اجراست. این پایانه‌ها مجهز به دو فناوری کلیدی خواهند بود: سیستم‌های تعویض بوژی (محور چرخ واگن) که امکان ادامه سیر واگنها را در دو سوی مرز فراهم می کند و جرثقیل‌های غول‌پیکر دروازه‌ای (Gantry Cranes) برای جابجایی سریع کانتینرها بین قطارهای دو شبکه. این دو فنآوری زمان توقف فنی در مرز را به حداقل میرساند.
استاندارد بار محوری (Axle Load): کلید حمل‌ونقل اقتصادی هدف‌گذاری برای رقابت‌پذیری: برای آنکه حمل‌ونقل ریلی بتواند با هزینه حمل دریایی رقابت کند، باید امکان جابجایی بارهای سنگین و حجیم را داشته باشد. استاندارد بار محوری، حداکثر وزن مجاز بر هر محور واگن را تعیین می‌کند.
استاندارد ۲۵ تن: تمامی پروژه‌های ریلی ایران (از سال ۱۳۵۰)، با استاندارد ۲۵ تن بار محوری طراحی و ساخته می‌شوند، این استاندارد با ظرفیت شبکه‌های ریلی روسیه و آذربایجان همخوانی دارد و به قطارهای باری اجازه می‌دهد با حداکثر ظرفیت و بهره‌وری اقتصادی در این مسیر تردد کنند.
استاندارد علائم و کنترل (Signaling & Control): سرعت، ایمنی و تعداد قطارهایی که می‌توانند در یک خط تردد کنند (ظرفیت)، مستقیماً به سامانه علائم و کنترل آن بستگی دارد.
از دیگر عوامل برای یکپارچگی شبکه های ترابری ریلی، هماهنگ کردن مقررات برای امکان تردد واگن‌های تحت مالکیت هر کشور در کشورهای همسایه و همچنین تنظیم تعرفه های مشابه برای تردد قطارها در مسیرهای عبوری از چند کشور و هماهنگی های امور گمرکی و کنترل‌های مرزی برای کاهش زمان توقف در مرز و کاهش هزینه های امور مرزی است که همه این امور نیز در این سفر مهم مطرح و مقرر شده که کارگروه های کارشناسی سه جانبه برای اتخاذ راهکارهای افزایش فعالیت این راهگذر تشکیل و ظرف مدت سه ماه نتایج کار خود را برای تصمیم گیری به وزرای سه کشور ارائه کنند.
سفری با دستاوردهایی بیشتر از یک بازدید
سفر اخیر وزیر راه و شهرسازی به جمهوری آذربایجان نقطه عطفی بسیار مثبت و به‌موقع بود. این اقدام فراتر از یک بازدید تشریفاتی، به مثابه یک عامل محرک عمل کرد و توجهات را در سطح ملی و بین‌المللی به اهمیت استراتژیک راهگذر شمال-جنوب و به ویژه حمل‌ونقل ریلی و لزوم گسترش سریع آن جلب کرد.
این سفر به خوبی نشان داد که مدیریت جدید وزارت راه با جدیت تمام، پیگیر رفع موانع و تسریع پروژه‌هایی است که آینده ترانزیتی ایران را رقم می‌زنند. حضور میدانی در مرز و مذاکرات مستقیم با طرفهای آذربایجانی و روسی، نه تنها به تقویت اعتماد و همکاری‌های دوجانبه و سه جانبه کمک کرد، بلکه باعث شد ضرورت سرمایه‌گذاری و تمرکز بر زیرساخت‌های ریلی بیش از پیش مشهود شود. این دیپلماسی فعال ریلی، نشانگر اهتمام و پویایی در اجرای پروژه‌های کلان حمل‌ونقل است.