زهره داودپور در گفتگو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی درباره برنامههای سال ۹۵ دفتر طرحهای کالبدی وزارت راه و شهرسازی گفت: بخشی از برنامههای آینده ما مربوط است به برنامههایی که پیش از این آغاز شده و هماکنون نیز ادامه دارد که از آن جمله میتوان به ارزیابی طرح کالبدی ملی و طرح مجموع شهری تهران و طرح مکران اشاره کرد. در نظر داریم کارهایی را که شروع کردهایم به اتمام رسانده و نتایج را به اطلاع عموم برسانیم. همچنین، پیگیری طرحهای مهم ما از جمله مجموعه طرحهای کلانشهر تهران و مکران است که پیگیری میکنیم تا به نتیجه برسند.
مدیرکل دفتر طرحهای کالبدی وزارت راه و شهرسازی افزود: مباحث زیستمحیطی بر اساس آخرین کنوانسیونهایی که ایران در مساله زیستمحیطی به آنها پیوسته از دیگر برنامههایی است که در دستور کار قرار دارد. همچنین بحث SDGs یا اهداف زیست محیطی که برای هزاره سوم مدنظر هستند که تحقق بخشی از آنها در ایران، تا سال ۲۰۲۵ به وزارت راه و شهرسازی سپرده شده است و تجهیز برای تحقق آن نیز که بخش عمدهای به مباحث شهرسازی مربوط است در دستور کار قرار دارد.
این مدیرکل حوزه معاونت معماری و شهرسازی با اشاره به اینکه رویکرد جدید وزارت راه و شهرسازی توجه به مسائل شهری بیش از موارد کالبدی است، گفت: رویکرد جدید در تهیه طرحهای جامع، بویژه برای طرحهایی که برای دفعات دوم یا سوم تهیه میشود از دیگر اقدامات ما است که در اینباره جلسات متعددی داشتیم و به زودی در شورای عالی معماری و شهرسازی مطرح و به اطلاع عموم خواهد رسید.
این شهرساز تاکید کرد: رویکر آگاهیبخشی و حل مسایل (Problem Oriented یا Problem Solving) را وارد طرحها کردهایم که با این کار یک قدم به طرحهای استراتژیک نزدیکتر میشویم.
داودپور با بیان اینکه اصلاح شرح خدمات و تکمیل و اصلاح آنها برای شهرهایی که طرح جامع قبلی نداشتند از دیگر برنامههای ما است افزود: تلاش کردیم تا اصلاح و تکمیل شرح خدمات را با توجه به ظرفیتهایی که در شرح خدمات تیپ ۱۲ موجود است و با توجه به سیاستهایی که در ۱۰ سال اخیر مدنظر بوده همچون پدافند غیرعامل، بحثهای زیستمحیطی، شهرسازی ریلپایه و مباحث بازآفرینی که در دوره اخیر، دکتر آخوندی هم بسیار بر آن تاکید دارند در شرح خدمات وارد و در خروجی طرحها لحاظ کنیم.
این مدیرکل افزود: کار شرح خدمات در حال نهاییشدن است و جلسات متعددی در این رابطه برگزار شده است. اگرچه اصلاح و تکمیل شرح خدمات کار دشواری است اما فکر میکنم نگاه جدیدی به شهرسازی باشد.
وی یادآور شد: معتقدم در اقدامی مانند تهیه طرحهای شهری که در دفتر طرحهای کالبدی وزارت راه و شهرسازی انجام میشود و با عامه مردم و همچنین با تهیهکنندگان طرحها در ارتباط است، اجرای ضربتی در کنارگذاشتن یک طرح و جایگزین کردن طرح جدید پاسخگو نیست و باید این کار به صورت پیوسته اما مستمر انجام شود. شروع تحول در تهیه طرحها اقدامی است که در دستور کار قرار دارد و بر اساس پیشبینیها زمان اجرای آنها بعد از تصویب و ابلاغ، سال آینده خواهد بود.
تاکید بر اعتبار ۱۰ ساله طرحهای جامع
مدیرکل دفتر طرحهای کالبدی وزارت راه و شهرسازی درباره چالشهایی که منجر به بازنگری در طرحهای شهری شده به مدت اعتبار طرحها اشاره کرد و گفت: بر اساس قانون، مدتزمان اعتبار طرحهای جامع ۱۰ سال است. بنابراین وقتی افق طرحی از ۱۰ سال میگذرد ضرورت دارد تا طرح جدیدی برای آن تهیه شود زیرا ناخودآگاه باطل شده است.
داودپور ادامه داد: بخش عمدهای از شرح خدمات به جایگاه شهر در طرحهای فرادست میپردازد. از آنجاییکه بررسیهای جغرافیایی، اقلیمی و تاریخی در طرحهای جامع قبلی عنوان شده ضرورتی ندارد تا دوباره تکرار شود.
این مدیر کل وزارت راه و شهرسازی با اشاره به اینکه طرحهای شهرسازی تقریبا تمامی شهرها را تحت پوشش قرار داده است گفت: وقتی شهری دو یا سه طرح جامع دارد یعنی از یک پوشش کامل برای ضوابط و مقررات و همچنین برای کارهای روزمره شهر برخوردار است. حال اگر طرحی میخواهد تهیه شود نباید از ابتدا تمام مراحل را طی کند بلکه باید چالشهای اصلی که برای آن وجود دارد و مسائل اصلی را مدنظر قرار دهد؛ به بیان دیگر، علاوه بر توجه به کالبد، طرح مسایل شهر نیز در دستور کار است.
داودپور با اشاره به اینکه برخی چالشها و مسائل شهرهای امروزه، مشکلاتی همچون کمآبی، زلزله خیز بودن، آلودگی هوا یا تخریب واحدهای تاریخی است افزود: در حال حاضر، اینکه خشکشدن دریاچه ارومیه بر کشاورزی و دامداری تبریز و کشاورزی آن منطقه با وزش بادهای تند تاثیر داشته یا تهران دچار آلودگی هواست و بسیاری از بخشهای تاریخی شهرها در معرض نابودی هستند، مسائلی است که در طرحهای جدید شهرسازی مورد توجه جدی قرار گرفته است.
وی تاکید کرد: رویکرد جدید شهرسازی و طرحهای شهری تکرار مسائل قبلی نیست بلکه قرار است مسائل اصلی شهر مطرح شود. به بیان دیگر، رویکرد جدید طرحهای شهرسازی، علاوه بر مسائل کالبدی، مسائل اصلی شهر را نیز در نظر دارد و در نظر دارد تا در پاسخ به مسائل، طرحها را هدفمند ارایه، تصویب و ابلاغ کند.
داودپور با بیان اینکه طرحهای جامع پیشین از نگاه کلاسیک شهرسازی که در اوایل قرن بیستم مطرح شدند تبعیت میکرد و نگاهی راسیونالیستی یا خردگرایانه صرف داشت گفت: از اواسط قرن بیستم، نگاه استراتژیک شهرسازی بر پایه جوامع دموکراتیک، نهادهای مدنی، قانونمداری و قوانین حقمدار در جوامع تعریف شد که این نگاه استراتژیک اگرچه نیازمند بستر اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی است اما بهرحال باید از جایی شروع و در یک رفت و برگشت نقاط ضعف و قوت آن شناخته شود که در نظر داریم این شیوه را در طرحهای جدید پیاده کنیم.
تهیه طرح بخش کوچکی از سیستم شهرسازی است
مدیرکل حوزه معاونت معماری و شهرسازی وزارت راه و شهرسازی با تاکید بر اینکه تهیه طرح، بخش کوچکی از سیستم شهرسازی است افزود: ما تهیهکنندگان طرح در فرایند تهیه طرحها بررسی، تصویب، اجرا و کنترل را بر عهده داریم. ممکن است طرحهای ما طرحهای ۱۰۰ درصد مطلوب نباشند اما اگر اینها اجرا میشدند شاید پاسخ بهتری میگرفتیم. عموما، طرحهای جامع در مرحله اجرا دچار مشکلات جدی میشوند. به عنوان نمونه، تراکمفروشیها و تغییر مداوم کاربریها اثر منفی بر طرحهای ما بود که توسط مدیریت شهری به گونهای نامناسب به اجرا درآمد.
داودپور ادامه داد: نمیخواهیم بگوییم طرحهای ما غیرقابل تغییر و بدون اشکال هستند اما طرحها، بخش کوچکی از مجموعه شهرسازی را تشکیل میدهند و در این راستا باید مدیریت شهری وارد شود و ضوابط اجرایی و مقررات مورد توجه قرار بگیرد. سعی ما این است که حقوق کالبدی شهروندی را به منصه ظهور برسانیم و در همین رابطه نیز حقوق شهروندی را به کالبد ترجمه کرده و وسایل تحقق آن را در شهر فراهم میکنیم. به عنوان نمونه، اگر میگوییم باید تعداد مشخصی مدرسه ساخته شود درصدد هستیم وسایل تحقق اصول قانون اساسی را که بر آموزش رایگان تاکید دارد فراهم کنیم.
وی در پایان تاکید کرد: طرحهای کلان شهری و شهرسازی به صورت اتفاقی مصوب نمیشوند بلکه در پی تحقق اصول قانون اساسی هستند که حقوق شهروندی در آنها تعریف شده است. تا زمانیکه حقوق شهروندی جایی برای تحقق نداشته باشند و فضایی به آنها اختصاص داده نشود امکان تحقق نخواهند یافت. بنابراین باید همکاری بین نهادهای مختلف و مشارکت مردمی قوی وجود داشته باشد تا طرحها قابلیت تحقق بیابند. /