این در حالی است که از دیدگاه زمین‌شناسی زمین‌لرزه، این گستره به وسیله چندین گسل فعال و لرزه‌زا احاطه شده است که در صورت وقوع زمین‌لرزه احتمالی می‌تواند سبب شرایط ناگواری در کشور شود.
از نمونه گسل‌های فعال در بخش‌های شمالی، گسل مشا و شاخه گسل شمال تهران، در بخش جنوبی گسل‌های شمال و جنوب ری، گسل کهریزک و در بخش جنوب شرقی گسل‌های پارچین، پیشوا و گرمسار را می‌توان نام برد. ضمن اینکه در داخل شهر تهران نیز تعدادی گسل کمترشناخته‌شده و بسيار مهم وجود دارند که مطالعات تکمیلی روی آنها در حال انجام است.
با توجه به موقعیت خاص زمین‌شناسی ایران و قرارگیری آن بین صفحات تکتونیکی عربی و اوراسیا و فشار ناشی از برخورد این دو صفحه، کشورمان ایران، سرزمینی لرزه‌خیز است و شرایط لرزه‌خیزی موجود در تهران در چندین شهر بزرگ کشور نظیر مشهد مقدس و تبریز نیز بسیار مشابه است. اما این لرزه‌خیزبودن به آن معنی نیست که ایران سرزمین مناسبی برای زیستن نیست، بلکه سرمایه‌های ملی کشور نظیر نفت، گاز، معادن طلا، مس، آهن و... که ایران را تبدیل به کشوری ثروتمند و تأثیرگذار در خاورمیانه و جهان کرده، همگی حاصل موقعیت زمین‌شناسی و تکتونیکی ویژه این سرزمین است.
ایرانی‌ها تنها مردمانی نیستند که در یک سرزمین لرزه‌خیز زندگی می‌کنند، بلکه کشورهای متعددی در جهان با زلزله‌ها و آثار مخرب آنها، دست‌وپنجه نرم می‌کنند که از جمله این کشورها می‌توان از آمریکا، ژاپن، چین، ایتالیا، ترکیه، اندونزی، فیلیپین، هندوستان، نپال و... نام برد.
بنابراین ماهیت وجود گسل‌های فعال و وقوع زلزله در ایران و در شهر تهران، امری اجتناب‌ناپذیر است. ازاین‌رو، ما نمی‌توانیم ماهیت وقوع زلزله را تغییر دهیم، در عوض تصمیم‌گیری‌ها و عملکرد ما می‌تواند ریسک حاصل از رخداد زمين‌لرزه را کاهش یا آن را چندین برابر افزایش داده و موجب به‌بارآمدن فجایع انسانی شود. از جمله مواردی که در مناطق لرزه‌خیز جهان مدنظر قرار داده می‌شود، شناسایی دقیق موقعیت گسل‌های فعال، تعیین حریم گسل‌ها، برآورد بزرگی زلزله احتمالی حاصل از فعالیت آنها و درنهایت رعایت اصول مهندسی در مقاوم‌سازی سازه‌ها در برابر زلزله‌های احتمالی است.
با وجودی که در دهه‌های اخیر مطالعات زیادی روی گسل‌های فعال و لرزه‌خیز تهران صورت گرفته، اما هنوز ناشناخته‌های زیادی درباره این گسل‌ها وجود دارد و بسیاری از ساختمان‌های مهم کشور، نظیر مرکز اسناد ملی، بانک مرکزی، برج میلاد و... روی گسل‌های فعال یا با فاصله بسیار کمی از آنها ساخته شده‌اند. این در حالی است که با وجود قوانین مناسب براي مقاوم‌سازی سازه‌ها، بسیاری از ساختمان‌های تهران ممکن است از استانداردهای واقعی برخوردار نباشند. به‌همین‌دلیل در بررسی‌های سازمان جهانی شفافیت بین‌الملل (Transparency International) براساس شاخص ارزیابی تباهی (CPI) که در سال ٢٠١٢ درباره همه کشورهای جهان صورت گرفته است، کشورمان ایران، از صد امتیاز، امتیاز ٢٧ را کسب کرده و از بین ١٦٨ کشور جهان در جایگاه صدوسی‌ام قرار گرفته که گواهی بر وجود درصد بالایی از مسئله اجتماعی است.
درهمین‌حال هجوم بیش از حد جمعیت جویای کار به سمت تهران و رشد بی‌رویه آن، همچنین ساخت‌وساز روی خاک‌های سست و آبرفتی تهران که خود مي‌تواند عامل تشدید امواج زلزله باشد و نیز فرونشست زمینهای تهران، به‌ویژه در بخش‌های جنوبی شهر و بنابراین ترك‌خوردگي بطئي سازه‌هاي روي آن، از عواملی هستند که در صورت وقوع زمين‌لرزه، مي‌توانند آسيب‌پذيري را افزايش داده و موجب بروز فاجعه‌ای انسانی نه‌فقط در سطح كشور، بلکه در سطح بين‌المللي شوند.
ازهمین‌روست که محققان برجسته ایرانی سال‌هاست که درباره مخاطرات زلزله در تهران هشدار می‌دهند و به‌تازگی پرفسور «رابرت ییتس»، که استاد بازنشسته زمین‌شناسی زمين‌لرزه و تکتونیک فعال در دانشگاه ایالت ارگان آمریکا و از پیشگامان این علم در سطح دنیاست و پیش از وقوع زلزله مرگ‌بار هائیتی که در سال ٢٠١٠ به وقوع پیوست و منجر به کشته‌شدن صد هزار نفر شد، درباره رخداد احتمالي آن هشدار داده بود، در کتاب جدید خود با عنوان بمب‌های ساعتی لرزه‌ای، که در ژانویه ٢٠١٦ منتشر شده است، از زمين‌لرزه‌ها با عنوان بمب‌های ساعتی نام برده و درباره بمب‌های ساعتی موجود در چندین شهر بزرگ دنیا و از جمله تهران هشدار داده است.
بر پايه آنچه طرح شد، خطر وقوع زمين‌لرزه، در پایتخت را باید جدی گرفت و هرچه سریع‌تر برای انجام اقدامات لازم به‌هنگام رخداد آن دست‌به‌کار شد. از این‌دست اقدامات می‌توان به تصویب و الزام در اجراي قوانین سخت‌گیرانه‌تر درباره رعایت فاصله مناسب برای ساخت‌وساز در نزدیکی گسل‌های فعال شناخته‌شده، نظارت قوی بر ساختن سازه‌هایی با استانداردهای لازم و مقاوم در برابر زلزله‌های بزرگ پیش‌بینی‌شده، ایجاد موقعیت‌های شغلی در سایر شهرها برای جلوگیری از مهاجرت بی‌رویه جمعیت به تهران و همچنین تصویب سیاست‌های تشویقی برای میسرکردن انتقال تعدادی از کارمندان ساکن در تهران به زادگاه‌هایشان اشاره کرد. از سوی دیگر، باید زمینهای فراهم شود محققان لرزه زمین‌ساخت بتوانند در راه انجام پژوهش‌هاي خود با مشکلات کمتری مواجه شوند تا روند مطالعات كاربردي در شهر تهران جان دوباره‌ای گیرد و كسب آمادگي لازم با سرعت بیشتری محقق شود.
* دانشجوی مقطع دکترای رشته زمین‌شناسی دانشگاه ملی «پوکیانگ» کره‌جنوبی