متاسفانه برخورد ما با سرزمین مان درست نیست و ثروت های آن را هدر می دهیم. باید این نحوه ارتباط را تغییر دهیم و به سرمایه گذاری و قانون گذاری هدفمند و مسئولانه بپردازیم و برای موفقیت در این امر باید همکاری بین نهادهای مختلف متقابلانه و سودمند باشد.
در گذشته زمین محل زیستن و زندگی بود، ولی امروز مساحتی است برای خرید و فروش و کالایی است برای کسب سرمایه. به اصطلاح رایج، شهرهای ما بی در و بی پیکر هستند، یعنی نمی دانیم از کجا شروع شده و به کجا ختم می شوند. باید مشخص شود کجا می توان ساخت وساز کرد و کجا خیر. باید توجه کنیم که وقتی در فضاهای سبز و دیگر فضاهای ممنوعه ساخت وساز می کنیم، مشکلاتی ایجاد می کنیم که برای برطرف کردن آنها هزینه های هنگفتی باید پرداخت شود.
ریشه وضعیت فعلی، وارونه شدن اولویت های جامعه است. جامعه سنتی و فضاهای مقدس در اولویت و مرکزیت بودند، بعد فضاهای طبیعی، سپس فضاهای مدنی و در نهایت فضاهایی برای مصنوعات ولی در جامعه مدرن امروزی وضع وارونه شده و اولویت نخست با مصنوعات است، سپس فضاهای مدنی، بعد فضاهای طبیعی و در نهایت فضاهای مقدس. در این وضعیت خودروها، ماشین آلات و دیگر مصنوعات در معماری و شهرسازی ما دخالت می کنند و فضاهای طبیعی و مقدس روز به روز کمرنگ تر می شوند.
باید پرسید آیا واقعا جایگاه و ارزش مناسبی برای طراحی معماری در جامعه ما تعریف شده و آیا طراحی معماری دارای ارزش افزوده است؟ آموزش معماری به تنهایی نمی تواند ضامن بهبود کیفیت فضاهای ما شود، چراکه ساختارهای ارزش گذاری جامعه بیشتر کمی هستند تا کیفی. متاسفانه در این وضعیت بحث کیفیت کمرنگ شده و معماری به ساخت وساز و خانه به مسکن تبدیل شده است.
به همین دلیل است که بسیاری از راه حل ها مشکل ساز شده اند که در این زمینه می توان به طرح مسکن مهر اشاره کرد. باید رویکرد ما به سرزمین مان عوض شود. از طبیعت که وارد شهر می شویم، نباید با پدیده ای مخرب مواجه باشیم که همه چیز را نابود می کند، بلکه شهر باید کمک کند درختان بهتر رشد کنند، آب زلال تر و هوا خنک تر شود.
معماری و شهرسازی نمادی از شیوه تفکر است که از مقیاس کلان به خرد می آید و امروز معمار در وسط این طیف مقیاسی قرار گرفته و نمی تواند به تنهایی نگرش و اندیشه جامعه ای را با طراحی یک بنا عوض کند.
امروز یک ساختمان، دیگر یک خانه نیست بلکه سرمایه ای است که ارزش هر سانتی متر آن با بازار روز بالا و پایین می رود. در مقیاس معماری داخلی نیز الگوها و معیارها تغییر کرده اند و بسیاری از طرح ها و تزئینات برای ارائه سرمایه تنظیم شده اند.
* استادیار معماری دانشگاه تهران