به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، نشست چهارم از دفتر یازدهم با موضوع ناتوان‌ها و کم‌توان‌ها و حقوق شهروندی، تاملی بر وضعیت سالمندان و معلولان درمحدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری برگزار شد.
در ابتدای این برنامه، سعید معیدفر، دبیر علمی نشست در سخنانی به بیان هدف از برگزاری این دفتر و نشست‌ها پرداخت و گفت: امروز اگرچه بهسازی و عمران بافت‌های فرسوده و سکونتگاه‌های غیررسمی مورد توجه وزارت راه و شهرسازی است ولی تجارب چند دهه اخیر نشان داده بدون دید اجتماعی نمی‌توان انتظار ایجاد تحول در این محدوده‌ها را داشت و تنها با تغییراتی صوری مواجه می‌شویم. مشکلات اجتماعی این مناطق آن قدر زیاد است که بدون توجه به آنها تمام تحولات کالبدی باعث فرسودگی و بروز مسائل مضاعف می‌شوند. به همین دلیل وزارت راه و شهرسازی درنظر دارد مسئله سکونتگاه‌های غیررسمی را عمومی کند تا همه احساس مسئولیت کنند.
معیدفر ادامه داد: وزارت راه و شهرسازی نمی‌خواهد از مسئولیت‌ها عقب‌نشینی کند ولی وقتی سکونتگاه غیررسمی ایجاد میشود به این معناست که تمام شهر بیمار است و باید درمان شود.
وی عنوان کرد: بر اساس اعلام سازمان بهزیستی سالانه ۳۰ هزار کودک معلول در کشور متولد میشود که محصول ازدواج فامیلی و مشکلات ژنتیکی هستند. همچنین ۳۰۰هزار مجروح سوانح رانندگی داریم که ۲۰ هزار نفرشان معلول می‌شوند و سالانه بر اثر سوانح کار ۲۸ هزار نفر مصدوم و معلول می‌شوند.
وی با بیان اینکه خشونت‌های اجتماعی و نادرست بودن مبلمان شهری در ایجاد معلولیت‌ها دخالت دارند، گفت: سالانه ۷۰ هزار نفر معلول در کشور داریم که دلیل عمده معلولیت آنها فقر و ازدواج فامیلی همچنین سوء تغذیه، عدم آموزش، سبک زندگی پرخطر و مشاغل دشوار است؛ عواملی که سطح آنها در سکونتگاه‌های غیررسمی بیشتر است. درسکونتگاه‌های غیررسمی با خشونت اجتماعی و عدم استطاعت مالی برای نگهداری ناتوان‌ها و حتی فقر دوران سالمندی بیشتری نسبت به سایر مناطق مواجهیم.
معیدفر تاکید کرد: درسکونتگاه‌های غیررسمی با بالاتر بودن سهم ناتوان افزایی و پایین بودن ظرفیت برای مواجهه با بحران‌های کم‌توانی مواجه هستیم. در این مناطق سالمندان و معلولان با خشونت، به حاشیه رانده شدن، مشکلات روانی، احساس سربار بودن، خلاء اوقات فراغت و اختلالات روانی بیشتری مواجه هستند.
ضرورت واکاوی ریشه‌های اصلی مشکلات در سکونتگاه‌های غیررسمی
در این نشست آرش نصر اصفهانی، پژوهشگر و متخصص مسائل اجتماعی درسخنانی با تاکید بر ضرورت واکاوی ریشه‌های اصلی مشکلات در سکونتگاه‌غیر رسمی عنوان کرد: توجه به مسائل اجتماعی سکونتگاه‌های غیررسمی مفید است ولی نباید دیدی صرفا کالبدی به مساله و راه‌حل‌ها داشته باشیم. متاسفانه امروز بر اساس تعریف کالبدی محله‌های هدف را تعیین کرده‌اند و راه‌حل‌هایی چون خراب کردن خانه‌های این مناطق یا تجمیع آنها را بیان می‌کنند.
نصر اصفهانی با تاکید بر اینکه نباید واژه بافت فرسوده گفتمان غالب شود، گفت: بر اساس آمار ۲۰ درصد جمعیت شهری ایران ساکن سکونتگاه‌های غیررسمی و بافت فرسوده هستند که اغلب افرادی شرافتمند ولی با درآمد کم و خدمات دردسترس اندکی هستند که این مسئله را نباید نادیده گرفت. متاسفانه دربرخورد با این مناطق «هرندی نمایی» میشود و به ساکنان، برچسب معتاد و کارتن‌خواب زده میشود؛ در حالی که فقط چون کرامت انسانی دارند به آنها خدماتی ارائه میشود و خدمات نیز از کم‌هزینه‌ترین اشکال چون سودبخشی در احیا و نوسازی خانه‌هایشان است.
این پژوهشگر به مفهوم طرد اجتماعی به عنوان فرایندهایی که فرد را از مشارکت بازمی‌دارد اشاره کرد و افزود: سالمندی و معلولیت وقتی با فقر و زن بودن همراه شود شدت بیشتری پیدا می‌کند و باعث عدم حضور فرد درجامعه میشود.
این متخصص مسائل اجتماعی تاکید کرد: وقتی از حقوق شهروندی سخن می‌گوییم سالمند و معلولی دارای این حقوق است که فعال باشد و اگر فرصت کافی برای سلامتی و امنیت و مشارکت باشد و سالمند و معلول به اشتغال، مشارکت اجتماعی، زندگی مستقل و متناسب سازی مسکن و خدمات دسترسی داشته باشد می‌توان گفت وی فعال است.
وی گفت: بر اساس آمار در سال ۹۰ حدود شش میلیون و ۱۵۰ هزار سالمند درکشور داشتیم که تنها دو و نیم میلیون نفرشان (۲۶ درصد) بیمه بوده‌اند. در مناطق هدف بازآفرینی شهری با اقتصاد غیررسمی افراد بیمه نیستند و مشاغل دشوار دارند و هیچ نظام حمایتی از آنها پشتیبانی نمی‌کند. از سوی دیگر یکی از بحران‌ها دربرنامه ششم صندوق بازنشستگی است.
مشکلات زنان سالمند بیشتر است
همچنین سام آرام، مددکار اجتماعی و عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی دراین نشست درسخنانی با بیان اینکه مشکلات زنان سالمند بیشتر است و با فقر بیشتری مواجه هستند و تنها ۳۰ درصد زنان پس از طلاق یا فوت همسر دوباره ازدواج می‌کنند، بر ضرورت اجتماعی شدن و آموزش سالمندان تاکید کرد و گفت: امروز متاسفانه با مسئله پیران سرراهی که اغلب زنان سالمند هستند مواجهیم و به دلیل مسائلی چون سرعت بالای تغییرات و رخ دادن سریع فاصله بین نسلی جایگاه اجتماعی سالمندان و معلولان تنزل می‌کند.
آرام بر ضرورت مطابقت بومی ارائه خدمات بهزیستی به معلولان و سالمندان بر اساس جایگاه اجتماعی آنها تاکید کرد و افزود: موافق شهرک‌سازی در سکونتگاه‌های عیررسمی نیستم چون باعث بروز فساد بیشتر میشود و بهتر است برای هر استان به صورت مجزا به مطالعه و بومی‌سازی بپردازیم.
این مددکار اجتماعی با تاکید بر اینکه سالمند خوشبخت، فعال است، گفت: باید فضاهای مسکونی را طوری بسازند که سالمندان درتعامل با دیگران باشند تا سلامت اجتماعی آنها تداوم یابد.
ضرورت مناسب‌سازی محله‌های هدف بازآفرینی شهری برای سالمندان و کم‌توانان
محبوبه خلوق، پژوهشگر و مدیر عامل انجمن برنا درسخنانی با تاکید بر ضرورت مناسب‌سازی محله های هدف بازآفرینی شهری برای سالمندان و کم‌توانان عنوان کرد: معلولان شرایط ویژه‌ای دارند و کم‌توان و ناتوان نیستند زیرا اگر جسم ظاهری هم حرکت نکند یک معلول می تواند با فکر خود دنیا را تغییر دهد و اگر معلولان و سالمندان را درکنار خود داشته باشیم می‌توانند دنیایی از کارآمدی را به ما ارائه دهند.
خلوق با بیان اینکه عمده‌ترین مسئله ما دردفرهنگی جامعه است، گفت: این فقر فرهنگی باعث شده سالمندان ما احساس پوچی و سرخوردگی داشته باشند. درآمریکا پاتوق‌هایی برای تعامل این افراد وجود دارد ولی درایران اصلا سالمندان و معلولان دربرنامه‌ریزی‌های مدیریت شهری حضور ندارند.
این پژوهشگر بر ضوررت مناسب‌سازی کالبد شهری برای حضور سالمندان و معلولان تاکید کرد و افزود: باید مسائل را درشهر به صورت مجموعه ببینیم و محله‌ها را برای این افراد مناسب‌سازی کنیم.
مدیر عامل انجمن برنا با بیان اینکه سالمندی درکشور ما روبه رشد است ولی زیرساخت‌های این رشد فراهم نشده و آن را به آسیب تبدیل کرده است، گفت: بسیاری از سالمندان و معلولان ما خصوصا در سکونتگاه‌های غیررسمی درخانه می‌مانند و با کسی تعامل ندارند وحتی سراهای محله معلولان و سالمندان مناسب‌سازی نشده‌اند که این مشکلات به دلیل فقر فرهنگی مجریان و برنامه‌ریزان مدیریت شهری است.
بازنشستگی درسالمندان بحران هویت ایجاد می‌کند
همچنین دراین نشست، احمدعلی جبارزاده، مددکار اجتماعی و مدیر پنج مرکز خدمات فرهنگی در مناطق بافت فرسوده البرز درسخنانی گفت: بر اساس آمارها درکشورمان ۴۲ درصد سالمندان دارای بیماری عضلانی و ۸۰ درصد افسرده همچنین ۸۲ درصد دارای اختلالات شناختی هستند. سالمندان و معلولان آسیب‌های مشترکی دارند که ازجمله آنها می توان به اضطراب، خشم، محدودیت روابط اجتماعی، بیماری‌های جسمی و دسترسی محدود به امکانات درمانی اشاره کرد.
جبارزاده افزود: بازنشستگی که مرگ کار است درسالمندان بحران هویت ایجاد می‌کند که درجریان آن نقش‌های اجتماعی خود را از دست می‌دهند و دچار فقر اقتصادی می‌شوند.
این مددکار اجتماعی همچنین به مشکلات جنسی معلولان و کهنسالان اشاره کرد و گفت: بی‌توجهی به این مشکلات باعث بروز سقوط اخلاقی میشود. ۱۴ میلیون سالمند و معلول درکشور داریم که ۱۷ درصد جمعیت کشور ما را شامل می‌شوند.
وی با بیان اینکه معلولیت و سالمندی به شرط داشتن پشتوانه بیماری نیست، افزود: باید دست به تدوین نظام جامع حقوق شهری این گروه بزنیم و حتی می‌توان یک رشته دانشگاه خاص دراین حوزه راه اندازی کرد.
نشست ناتوان‌ها و کم‌توان‌ها و حقوق شهروندی، تاملی بر وضعیت سالمندان و معلولان درمحدوده‌ها و محله‌های هدف بازآفرینی شهری ۱۷آبان ساعت ۱۴ تا ۱۶ در شرکت عمران و بهسازی شهری ایران برگزار شد.