شناسهٔ خبر: 33545 - سرویس شرکت‌ها

موبایل به دستان؛ پیامدهای پدیده شهروند-خبرنگار

پلاسكو مریم مسعود*: تلاش افراد «موبایل به دست» برای ثبت رویدادهای ویژه مانند حادثه ساختمان پلاسکو تهران با واکنش منفی مسوولان، گروه های مرجع مانند هنرمندان و سیاستمداران در شبکه های اجتماعی و خبری همراه شده اما یکی از دلایل بروز این ولع، تهییج برآمده از فضای نوین رسانه ای است.

بحران های اجتماعی و رویدادهای ویژه با جلب توجه افکار عمومی، جایگاه و ارزش خبری بالایی دارند.

دربرگیری و دامنه گسترده این گونه رخدادها اگر با ارزش های خبری دیگر مانند تازگی، مجاورت، شهرت، فراوانی و... همنشین شود اهمیت بیشتری می یابد.

در چنین مواردی است که رسانه ها می توانند دو کارکرد پیدا کنند؛ یا با آگاهی رسانی شفاف، دقیق و سریع سبب از میان رفتن نگرانی ها و ابهام ها شوند و حتی امیدآفرینی کنند یا با دامن زدن به شایعه ها و اختلاف ها، پریشانی و بدبینی افکار عمومی را رقم بزنند.

نقش دیگر رسانه ها که البته به طور غیرمستقیم در حال تبدیل شدن به یک رفتار اجتماعی و نهادینه شدن میان برخی افراد است، به ویژگی «تعامل پذیری» آنها بازمی گردد.

در عصر اطلاعات و پیشرفت فناوری های نوین ارتباطی، رسانه هایی شکل گرفته اند که از ماهیتی تعاملی و دوسویه با مخاطبان برخوردارند و رسانه های سنتی مانند روزنامه ها و شبکه های رادیویی و تلویزیونی نیز می کوشند از این فضای تازه عقب نمانند و هرگونه خلاء اطلاعاتی خود را جبران کنند.

نتیجه گسترش فضای رسانه ای به خصوصی ترین ابعاد زندگی افراد، به آنجا می انجامد که رسانه های وابسته به ارتباطات برخط مانند تارنماهای خبری اینترنتی، خبرگزاری ها و حتی برنامه های گوناگون در شبکه های ماهواره ای، رادیو و تلویزیون بستری می شوند که به نمایش تصاویر و اخبار رسیده از مردم عادی بپردازند.

پیامدهای پدیده «شهروند-خبرنگار»

پدیده «شهروند-خبرنگار» که در عصر نوین رسانه های مجازی به عنوان راهکاری برای همنشینی بیشتر با افکار عمومی و دریافت تازه ترین خبرها و سوژه یابی ها تلقی می شود، دلیلی می شود برای تقلای هر یک از کاربران این شبکه ها برای ضبط و ثبت مهمترین رویدادها که ارزش های خبری گسترده ای دارند.

فارغ از عقب افتادگی های خبری یا انعکاس ناقص اخبار در رسانه های رسمی که حس کنجکاوی مردم را ارضا نمی کند، هنگامی که از مخاطب خواسته می شود فیلم ها و عکس های خود را برای یک شبکه خبری یا صفحه مجازی بفرستد تا با نام وی روی خروجی قرار گیرد، انگیزه ای نیرومند در وی برای گرفتن اطلاعات «از هر راه ممکن» پدید می آید.

البته رسانه های مجازی می توانند در نقش های آگاهی رسانی، ایجاد همدردی، هشداردهی و بسیج افکار عمومی برای امدادرسانی- مانند اهدای خون برای کمک به آسیب دیدگان حادثه سی ام دی ماه ساختمان پلاسکو- ظاهر شوند اما گاهی برخی فعالان شبکه های مجازی تصور می کنند با بارگذاری تصاویر اختصاصی دوربین تلفن های همراه خود در این شبکه ها، امکان بازنشر گسترده ای می یابند که در شرایط عادی از آن بی بهره اند.

این زمان است که تاثیر مخفی رسانه ها در تهییج مردم برای ثبت برخی صحنه ها آن هم در شرایط نامناسب پدیدار می شود؛ بویژه آنکه در این زمینه و جوانب آن فرهنگ سازی چندانی از سوی نهادهای دخیل صورت نگرفته است؛ جالب اینکه رسانه ها یکی از مهمترین نهادهای فرهنگ ساز نیز به شمار می روند!

تلاش فراوان افرادی که نگاه عقلانی، انسانی و دلسوزانه به رویدادهای اجتماعی را کنار می گذارند و بدون اولویت دهی به مسائل، با وجود همه اخطارها و حتی خطرهای جانی، تلفن همراه خود را به سوی صحنه های دلخراش یک تصادف، نزاع خیابانی، شلیک ضدهوایی، آتش سوزی یا ریزش ساختمان پلاسکو نشانه می روند، می تواند به عملکرد گروه های خدمت رسان خدشه وارد کند و چه بسا سبب آسیب های جبران ناپذیر جانی و مالی شود.

بروز چنین کژکارکردی های رفتاری برای استفاده از وسایل ارتباطی و تبدیل فرصت ها به تهدیدها، شاید بیش از همه به کوتاهی نهادهای فرهنگ ساز و همچنین گسترش فناوری های نوین موبایلی و تهییج دیگر رسانه ها برای دریافت اطلاعات از همه شهروندان بازمی گردد.

بنابراین هنگام برخورد با چنین صحنه هایی، پیش از انزجار از رفتار این افراد و شماتت آنان باید اندکی فراتر را نگریست و با ریشه یابی دلایل بروز این واکنش ها، در پی رفع عوامل آن و فرهنگ سازی مناسب برای استفاده از ابزارهای نوین ارتباطی بویژه آموزش بایسته های شهروند- خبرنگاری برآمد.

*خبرنگار