به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، دکتر شاهین حیدری رئیس دانشکده معماری دانشگاه تهران درگفتگویی مشروح، نقطه نظرات خود را در رابطه با معماری پایدار عنوان کرد. وی معتقد است توسعه پایدار در معماری یعنی طراحی به گونه‌ای انجام شود که به فضا و محیط‌زیست صدمه نزده و به مصالح وفادار باشد و نیازهای افراد جامعه را برآورده کند. از نظر این معمار، در ۵۰ سال آینده ۸۰ درصد از انرژی الکتریسته شهرها از منبع تجدیدپذیر تامین خواهد شد که از ساختمان ها به شهر انتقال پیدا کرده و تنها ۲۰ درصد از انرژی فسیلی استفاده خواهد شد. گفتگوی مشروح ما را با این معمار و استاد دانشگاه می‌خوانید:
تعریف شما از توسعه پایدار چیست؟
بنده پیش از آن که این سوال را پاسخ دهم باید به نکته ای اشاره کنم؛ زمانی که صحبت از توسعه پایدار می کنیم باید در نظر داشته باشیم تا در ابعاد مختلف و متفاوت موضوع را مورد بررسی قرار دهیم و مجموع این موارد با هم حرکت رو به صعود داشته باشد تا پایداری در توسعه را به وجود بیاورند. برای مثال اگر تمام بنیان های معماری، بنیان های زیست محیطی و مسائل دیگر را مورد توجه قرار دهیم ولی به بنیان های اخلاقی و فرهنگی توجه نکنیم، توسعه پایدار نخواهیم داشت و توسعه پایدار اجزا و موارد مربوط به خود را شامل می شود؛ اما باید در کنار این موارد یک دید کلی وجود داشته باشد تا به توسعه پایدار دست پیدا کنیم زیرا توسعه پایدار در گرو یک دیدگاه کلی نیز است.
انسان به خودی خود و ذاتا در مسیر توسعه قرار می‌گیرد اما آیا پایداری در این مسیر وجود دارد یا خیر؟ موضوع بسیار مهمی است که باید به آن توجه شود.
اگر بخواهیم به توسعه پایدار در زمینه معماری اشاره‌ای داشته باشم باید بگویم که اگر ما به زمین، مصالح، نوع استفاده و کاربری ها و فضایی که انسان در آن زندگی می‌کند وفادار باشیم و بر اساس این وفاداری ها مشغول به طراحی شویم، مطمئنا طراحی خواهیم داشت که در مسیر آن به بنیان‌های محیط‌زیستی ضربه نزده و ساختمان‌ها نیز به گونه‌ای طراحی می‌شوند که نیازهای انسان را برآورده کنند و در نتیجه آن چه که تولید می‌شود، محصولی پایدار خواهد بود. همه موارد توسعه پایدار درمعماری و نکاتی که در رهبری ها مطرح شده‌اند در پیشینه معماری مورد توجه قرار گرفته است و در این رابطه یکی از مسائلی که مورد بحث قرار می‌گیرد "خود بسندگی" است و این معنی که چه چیزی را از کجا بیاوریم و به کار ببریم.
بحث انرژی در معماری چطور مطرح و توضیح داده می‌شود؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید دو دوره ی زمانی مورد تفکیک قرار گیرد؛ یکی دوره ای مربوط به سال های ۱۹۸۵-۹۰ و قبل از آن و دوره ی بعدی مربوط به سال های بعد از ۱۹۹۰ است. در دوره ی اول مصرف منابع انرژی برای بخش هایی مثل روشنایی، گرمایش و سرمایش در درون ساختمان به عنوان ابزاری برای تامین نیاز های انسان بود و این موضوع ما را به این فکر فرو برد که چه چیزی در عناصر معماری به ما کمک می کند تا مصرف منابع انرژی را چه به صورت فسیلی و چه به صورت تجدید پذیر تا حد ممکن به حداقل برسانیم بدون آنکه به آسایش افراد لطمه ای وارد شود و باید در مصرف انرژی آستانه ای تعریف شود که آن در ارتباط با فضاها و عناصر معماری تعریف می شوند.
برای مثال جداره، عنصری از معماری محسوب می شود که اگر درست طراحی شده باشد، از دست رفتن حرارت به صورت کنترل شده خواهد بود و مصرف انرژی نیز پایین می آید. در دوره ی زمانی اول، دیدگاه به این شکل بود، اما بعد از آن دیدگاه جدیدی مطرح شد که باز هم مجدد بعد از آن دیدگاه مکمل دیگری مورد بحث قرار گرفت؛ به این معنی که ما ساختمان ها را از منابع غیر بی نیاز کنیم زیرا بیشترین تمرکز در استفاده از منابع فسیلی بود. لذا استفاده از منابع تجدید پذیر مطرح شد تا ساختمان ها بتوانند انرژی "یک ساله"خود را از این منابع تجدید پذیر تامین کنند. به این دلیل موضوع استفاده از آب گرم کن های خورشیدی، توربین های بادی، پمپ ها و انرژی زمین گرمایی نیز مورد تاکید قرار گرفت و به ساختمان هایی که از این روش ها تامین انرژی می کردند "زیرو انرژی" گفته می شد.
بعد از آن نگرش تکمیل شدهتر دیگری به نام "انرژی پلاس" مطرح شد. در این نگرش ساختمان نه تنها باید انرژی خود را تامین کند بلکه باید به عنوان منبع برای تولید انرژی هم بکار برده شود و بتواند انرژی را تولید کند که بیش از اندازه ی مصرف آن باشد و این انرژی را به شبکه و شهر انتقال دهد. بنا بر این ما ابتدا باید ساختمان را به مصرف حداقل انرژی برسانیم، سپس بنیان های تولید انرژی از طریق منابع تجدید پذیر را به آن اضافه کنیم و نهایتا انرژی را از ساختمان ها به سطح شهر انتقال دهیم.
این موضوع نشان می دهد که در آینده ای نه چندان دور و شاید حدود ۵۰ سال آینده قسمت بسیار زیادی از انرژی الکتریکی شهر (۸۰ درصد انرژی از منابع تجدید پذیر) از طریق ساختمان ها تامین می شود و زمانی که این امر محقق شود ما تنها به ۲ درصد انرژی های فسیلی نیازمند می شویم.
بنا بر این بنده بر این باور هستم که ما باید سریعا نفت را فروخته و گذر سریعی از نفت داشته باشیم و در آن زمان تنها نفت می تواند در صنایع شیمیایی کاربرد داشته باشد؛ همچنین در ادامه تاکید می کنم علاوه بر کنترل کردن ساختمان ها در خصوص صرفه جویی در مصرف انرژی باید به تجهیز آنها نیز بپردازیم.
وضعیت کشور را در زمینه استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر چگونه ارزیابی می‌کنید؟
به دو جهت از منابع انرژی تجدید پذیر استفاده می‌کنیم. اولا باید منابع فسیلی را مورد تهدید قرار ندهیم و و اصولا مصرف منابع انرژی فسیلی را به حداقل استفاده برسانیم، و دوما موضوع آلودگی محیط‌زیست مطرح است که بسیار جدی‌تر از موضوع اولی محسوب می‌شود.
متاسفانه کشور ما هنوز به بلوغ لازم در خصوص تولید انرژی از منابع تجدید نرسیده است؛ چراکه قیمت مناسبی را برای عرضه و مصرف انرژی های فسیلی مثل نفت و گاز داریم و هر مقدار هم که مصرف کنیم آخر ماه بنا بر آنچه که مصرف کردیم میزان کمتری پرداخت می‌شود! حالا اگر بخواهیم از منابع تجدیدپذیر استفاده کنیم باید در ابتدا از تجهیزات و امکانات آن را در ساختمان ایجاد کنیم و این تجهیزات دوره ی عمر مختص به خود را دارند و اگر آخر هر ماه حساب کنیم متوجه می شویم که مبلغ زیادتری نسبت به کاربرد انرژی های فسیلی پرداخت کرده ایم. اما اگر کنار همه ی این موارد گفته شود که مصرف انرژی های فسیلی باعث آلودگی محیط زیست و ایجاد انواع بیماری ها می شود که میلیون‌ها تومان باید برای درمان صرف کرد، جامعه و متوجه می شود که استفاده از این منابع باعث کاهش طول عمر خودش می‌شود. نگاه به این موضوع و از این دریچه مطمئنا مردم را در به کاربردن انرژی‌های سوق خواهد داد زیرا از خطرات به کاربردن انرژی‌های فسیلی آگاه هستند.
البته در کنار همه این موارد باید توجه داشته باشیم اگر دولت بخواهد همه کشور از انرژی های تجدیدپذیر استفاده کند در کنار تبلیغ و فرهنگ سازی باید از سازمان ها و مراکز دولتی و غیر دولتی و تولیدکنندگانی که در خصوص انرژی های تجدید پذیر کار می کنند مانند سازمان انرژی های نو و دیگر سازمان ها حمایت کنند.
آیا با بلند مرتبه‌سازی در کشور موافق هستید؟ و آیا این موضوع در جهت توسعه پایداری است؟
من با بلند متربه سازی خیلی مخالف نیستم اما اینکه در کجا و چه موقیعت شهری انجام شود، مسئله مهمی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. اگر بلند مرتبه سازی از لحاظ مصرف انرژی هم تحت کنترل قرار بگیرد می تواند موضوع خوبی برای مطرح شدن باشد، اما اگر بلند مرتبه سازی در هر جایی توسعه پیدا کند که ضرورتی برای ایجاد آن نباشد مشکل ساز است./
گفت و گو: دنیا عباسی کسبی