به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، حیدر جهانبخش، دکترای معماری از دانشگاه علم و صنعت و عضو هیات علمی آن دانشگاه و رئیس دانشکده معماری دانشگاه پیام نور که دو دوره عضو هیات مدیره نظام مهندسی استان تهران و رئیس کمیسیون انرژی و محیط زیست سازمان نظام مهندسی استان تهران را برعهده دارد به بیان نقطه نظرات و دیدگاه های خود در رابطه با توسعه پایدار و رابطه آن با معماری پرداخته است.
این صاحبنظر معتقد است که ساختمان‌های ایران پایدار نیستند و توسعه پایدار توسعه‌ای است که به شکل متعادل و متوازن رخ دهد و دو اصل پاسخگویی به نیازهای کنونی انسان و به مخاطره نیانداختن نیازهای زندگی آیندگان جزو ویژگی‌های آن به شمار آید. از دیدگاه وی، ساختمان‌های کنونی ما چهار برابر دنیا در حال مصرف انرژی هستند و موضوع زباله‌های ساختمانی از اصلی‌ترین و جدی‌ترین معضلات زیست‌محیطی ما در کشور است. گفتگوی مشروح ما را با این صاحبنظر می‌خوانید:
توسعه پایدار چیست و چه رابطه ای با معماری دارد؟
توسعه پايدار، توسعه اي است كه به شکل متعادل و متوازن در زندگي بشر رخ می دهد و دارای دو اصل اساسي شامل: پاسخگویی به نیازهای کنونی انسان و ثانیا به مخاطره نیانداختن نیازهای زندگی آیندگان شود. حال این توسعه می تواند در تمامی رشته های اجتماعی، اقتصادی، سياسي، صنعتي و یا معماري و شهرسازي وجود داشته باشد. اما توسعه پایدار در معماري و شهرسازي، توسعه اي است كه بتواند ساختماني را بنا كند و به عنوان يك محصول ارتباط منطقي با محيط‌زيست خودش داشته و جزوي از آن حساب شود و از نظر تكنولوژي و فناوري ساخت و بهره برداري متناسب با نيازها و پيشرفت هاي زندگي بشر بوده و به ابعاد و ويژگي‌هاي انساني كه به عنوان بهره‌بردار و استفاده كننده از اين ساختمان است پاسخ داده و این تاثیری مثبت بر زندگی آيندگان و استفاده کنندگان داشته باشد.
ساختمان پایدار دارای چه ویژگی‌هایی است و آیا ساختمان‌های کنونی ما پایدار است؟
خیر، ساختمان های کنونی ما ناپایدار هستند. زیرا زمانی ساختمانی پایدار است که از نظر مصرف انرژی و کیفیت ساخت در شرایط مطلوب و منطقی قرار گرفته باشد. اصولا ساختمان ها از نظر میزان مصرف انرژی تحث تاثير ويژگي هاي طبيعي، جغرافيايي، كالبدي، عملكردي، تاسيساتي و تجهيزاتي كه درونش بكار گرفته شده قرار می گیرد. حال اگر ما مصرف انرژي ساختمان ها را به درستي تنظيم کرده بودیم؛ اکنون شاهد اتفاقاتی كه هر روزه در صنعت ساختمان سازي ما رخ ميدهد نبودیم. در حال حاضر، ساختمان‌هاي ما چيزي در حدود ميانگين ۸۰۰ كيلو وات ساعت بر متر مربع در سال انرژي مصرف مي‌كند در صورتيكه استاندارد جهاني میان ۱۶۰ تا ۲۰۰ كيلو وات ساعت بر متر مربع است. در واقع ساختمان‌های کنونی ما چهار برابر جهان در حال مصرف انرژی هستند. متاسفانه ساختمان‌سازی کشور منطبق بر ويژگي‌هاي طبيعي و اقلیمی هر منطقه نیست و دائما در آن از یک الگوی مشخص در همه جای ایران استفاده می‌شود و شما دائما شاهد تخريب و نوسازي مجدد بناها بوده و عمر ساختمان ها پایین است.
به عمر ساختمان اشاره داشتید، چه ارتباطی بین عمر مفید ساختمان با توسعه پایدار وجود دارد؟
یکی از مشکلات امروز ما در صنعت ساختمان موضوع زباله های ساختمانی است که حاصل تخریب زود هنگام ساختمان ها با طول عمر پایین است. تصور کنید که قرار است ساختمانی را به گونه اي بسازيم كه در آن اجزا و مصالحي به كار برده و مصرف شود که هر كدام از نظر طول عمر ده ها یا صدها سال است مانند آجركه هفتصد سال عمر کرده تا به طبيعت برگردد و یا يك يونوليت سقفي كه دو هزار سال عمر مي كند و یا دیگر انواع و اقسام مصالح كه هركدام جز به جز دارای عمری طولاني هستند و بعد ما متاسفانه شاهد هستیم که ساختمانی را مثلا با عمر ده سال تخریب می کنند. در این شرایط نسبت بين هزينه بكار رفته شده در ساخت اين ساختمان با عمر اين ساختمان نسبتی غلطي را ایجاد کرده و ما در واقع سرمايه مان را هدر داده و به محیط زیست آسیب وارد کرده ایم.
راهکار شما برای اجراء و رسیدن به اهداف توسعه پایدار در بخش صنعت ساختمان چیست؟
ما در این بخش باید سه كار انجام دهيم:
۱. برنامه ريزي عملياتي
۲. اصلاح روش
۳. ارائه الگو
برای نهادینه شدن اهداف توسعه پایدار حتما باید الگویی ارائه داد و دائما باید به دنبال روش هایی بود که موجب کاهش مصرف انرژی در ساختمان ها شود و روش های گذشته را اصلاح و بهبود بخشید. اما در راس همه ی اینها لازم است در اولین قدم برنامه ریزی عملیاتی مناسب با سیاست های صرفه جویی در مصرف انرژی و متناسب با اهداف توسعه پایدار را مورد توجه قرار داد.
تا کنون در کشور کدام یک از مراحل فوق محقق شده؟
متاسفانی در هیچکدام از مراحل موفق نبوده ایم یعنی ما نه اصلاح روش، نه ارائه الگو و نه برنامه ريزي صحیح داشته ایم.
به نظر شما دلیل عدم انجام مراحل فوق چه بوده است؟
برنامه ريزي هاي ما به دلیل کلان بودن نمی تواند به نتیجه مطلوب برسد. در واقع برنامه ریزی ها خيلي با بستر تحقق پذيري كه برايش قائليم بي تناسب بوده و نسبت میان "داشته ها با خواسته ها" بسيار متفاوت است. برای مثال با توجه به اینکه قانون اصلاح الگوي مصرف سال ۸۸ به تصويب مجلس شورای اسلامی رسید؛ باید پرسید که اکنون نتیجه اجرایی این قانون چه بوده؟ چه کسی این قانون را ارزیابی کرد؟ کدام ماده قانونی آن اجراء شده است؟ آیا واقعا يك بند ماده قانوني آن درست اجرا شده است؟ اين امر نشان می‌دهد كه نه برنامه‌ريزي هايمان پايدار است و نه به سمت اصلاح روش ها و الگوهاي پايداري هدف گیری شده است. .
برای سوال آخر به نظر شما برای جلوگیری اتلاف انرژی در ساختمان چه باید کرد؟
ما در جهان سه گونه ساختمان داریم كه تمام دولت‌ها وقتی می‌خواهند در زمینه صرفه‌جویی در انرژی برنامه‌ريزي و اقدام کنند روی این سه گروه ساختمان ها؛ یعنی ساختمان های اداری، آموزشی و درمانی یعنی بیمارستانها، مدارس و ادارات کار می کنند. لذا موفقیتشان در برنامه ریزی و اجراء تضمین شده است. بنابراین هرگز نباید در ابتدا از خانه مردم شروع كنيم؛ ضمن اینکه باید به سياست هاي تشويقي و تنبيهي نیز توجه داشته باشیم.
بنابر اين تحقق پذيريش یک برنامه همواره باید در بستر جامعه و شرايط فرهنگي و اقتصادي مردم ارزيابي شود و تضمين هاي لازم براي تحقق صرفه جویی در مصرف انرژی در ساختمان ها نیز بايد وجود داشته باشد. /
*گفتگو: دنیا عباسی کسبی