به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی خیرالله خادمی با اشاره به اینکه در دولت گذشته بدون اینکه به بخش تأمین مالی پروژه‌ها توجهی می‌شد، کلنگ زنی می‌کردند تصریح کرد: امروز به دلیلان سیاست‌ها بیش از ۱۰۰ هزار میلیارد تومان پروژه تعهد شده است.
وی افزود: امروز مهم‌ترین مشکل ما در ساخت‌وساز پروژه‌های تعهد شده با توجه به وضعیت درامدهای نفتی، بحث تأمین منابع است اما باوجود این تنگنای مالی شدید در هیچ دوره‌ای مانند چهار سال گذشته، این حجم از ساخت و سازها در بخش‌های زیرساخت‌های حمل‌ونقلی به‌صورت هم‌زمان باهم در حال اجرا نبوده است و با تخصیص منابع در موعد مقرر می‌توانیم ۱۰۰۰ کیلومتر راه‌آهن، ۱۲۰ کیلومتر آزادراه و بیش از ۸۰۰ کیلومتر انواع راه را تا نیمه نخست سال آینده به بهره‌برداری برسانیم.
وی بیان اینکه هدف نهایی ساخت ۳۵ هزار کیلومتر بزرگراه و آزادراه است گفت: برنامه مطالعاتی ۵ هزار کیلومتر بزرگراه در شبکه اصلی کشور آغازشده که برای ۳ هزار کیلومتر آن طرح در ردیف بودجه قرار دارد.
معاون وزیر راه و شهرسازی افزود: امروز ۱۵ هزار و ۵۰۰ کیلومتر بزرگراه زیر بار ترافیک است و حدود ۷ هزار کیلومتر بزرگراه در حال عملیات اجرایی قرار دارد.
خادمی با اشاره به اینکه عملیات عمرانی و آبادانی در کشور قبل و بعد از انقلاب قابل قیاس نیست گفت: در بخش راه‌سازی عمرانی کشور این شاخص بالاتر است و درزمینهٔ راه‌های روستایی در قبل از انقلاب راه روستایی آسفالت مصوب وجود نداشت و هر چه بوده برای دسترسی اولیه بوده است.
وی افزود: حدود ۵ هزار کیلومتر راه روستایی پیش از انقلاب وجود داشت و هم‌اکنون ۱۴۰ هزار کیلومتر راه روستایی در کشور وجود دارد و ۱۰۰ هزار کیلومتر آن آسفالت شده است.
مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل درزمینهٔ بزرگراه‌ها و راه‌های اصلی هم گفت: حدود ۳۰۰ کیلومتر آزادراه قبل از انقلاب وجود داشت و امروز ۲۴۰۰ کیلومتر آزادراه وجود دارد و ۱۳۵۰ کیلومتر در حال اجرا داریم که در ۳ سال آینده به بهره‌برداری می‌رسد.
در ادامه مشروح گفت‌وگو با خادمی با الینا، مدیرعامل شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل آمده است
چه میزان پروژه زیرساختی در دست اجرا است؟ با توجه به محدودیت در تأمین منابع مالی در چه بازه زمانی به بهره‌برداری خواهند رسید؟
در هیچ دوره‌ای مانند دو - سه سال اخیر دولت با این مقدار تنگنای مالی مواجه نبود. بودجه‌ای که در اختیارداریم نسبت به تعهداتی که ایجادشده قابل قیاس نیست. از سوی دیگر تا پروژه‌ای شروع به کار نشود تقاضا برای ورود سرمایه‌گذاران به این پروژه‌ها شاید بین ۲ تا ۵ درصد باشد اما وقتی پروژه به پیشرفت فیزیکی قابل قبولی برسد، تقاضای سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد.
در حال حاضر ۱۴۰ هزار میلیارد تومان پروژه تنها در شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل تعریف‌شده و این رقم پروژه در حال اجرا است. البته تمام این پروژه‌ها انباشت از سال‌های گذشته است. در دولت یازدهم تقریباً هیچ تعهد جدیدی ایجاد نشده است و پروژه جدیدی را شروع به کارنکرده‌ایم.
۱۴۰ هزار میلیارد تومان تعهد ایجادشده عموماً طرح‌هایی هستند که در دوره‌های قبل به‌ویژه در هشت سال دولت نهم و دهم شروع به کارشده‌اند. در آن دوره درآمدهای نفتی بیشتر بود و با توجه به درآمدهایی که دولت داشت نسبت به اجرای پروژه‌های جدید اقدام می‌شد. البته در ان زمآن‌هم توجهی به نحوه تأمین مالی پروژه‌ها نمی‌شد.
باید توجه داشته باشیم که پروژه‌های زیرساختی ازجمله پروژه‌های حمل‌ونقلی برای توسعه و آبادانی یک کشور بسیار حیاتی هستند به‌طوری‌که در اکثر کشورها مانند آمریکا پس از جنگ جهانی دوم اولین اقدام دولت ساخت و تکمیل پروژه‌های زیرساختی بود تا اشتغال‌زایی زود بازدهی هم داشته باشند.
مهم‌ترین مشکل در ساخت پروژه‌های زیرساختی تأمین منابع است. اگر با احتساب اسناد خزانه اسلامی و اوراق مشارکت بودجه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل به پنج هزار میلیارد تومان برسد برای تکمیل ۱۴۰ هزار میلیارد پروژه ۳۰ سال زمان می‌برد البته منوط به اینکه در این مدت پروژه جدیدی هم شروع به کار نشود؛ بنابراین در این شرایط تنگنای مالی راه دیگری جز اولویت‌بندی پروژه‌ها برای ساخت نداریم و با همین سیاست توانسته‌ایم چندین پروژه را به‌صورت هم‌زمان فعال نگه‌داریم که این شرایط در چند دوره گذشته بی‌سابقه بوده است.
این حجم از پروژه‌ها برای چه تعداد نیروی انسانی اشتغال‌زایی داشته است؟
در حال حاضر در آزادراه‌های کشورمان حدود ۱۵ هزار نفر به‌صورت مستقیم مشغول به کار هستند که به ازای هر یک نفر برای سه نفر اشتغال‌زایی غیرمستقیم ایجاد می‌شود. همان‌طور که گفته شد در هیچ دوره‌ای مانند دولت یازدهم این حجم از پروژه‌های عمرانی به‌صورت هم‌زمان باهم در حال اجرا نبودند و مصداق بارز آن‌هم ساخت آزادراه تهران – شمال است.
درحالی‌که این پروژه چند دهه است که شروع‌شده اما تاکنون به نتیجه نرسیده بود اما در دولت یازدهم قطعه یک آن پیشرفت فیزیکی قابل‌توجهی داشته است و بهار سال آینده هم به بهره‌برداری می‌رسد.
هم‌زمان با ساخت پروژه آزادراه تهران – شمال، در استان تهران پروژه آزادراه کنارگذر جنوبی تهران در حال ساخت است که تنها در این پروژه ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌آلات راه‌سازی مشغول به کار هستند و فنّاوری‌های جدیدی وارد پروژه‌های راه‌سازی شده است.
از سوی دیگر در پروژه آزادراه اصفهان به شیراز هم چیزی حدود ۱۰۰۰ دستگاه ماشین‌آلات راه‌سازی در ۲۱۰ کیلومتر راه مشغول به کار هستند و این پروژه امروز حدود ۵۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد. همچنین آزادراه خرم‌آباد – بروجرد به اراک هم که قطعه‌ای از آزادراه سراسری خرم‌آباد به بندر امام است پیشرفت فیزیکی قابل‌توجهی دارد و آزادراه منجیل هم در حال ساخت است و بهار سال آینده بخشی از آن به افتتاح می‌رسد. در تمام این پروژه‌ها نیروی انسانی قابل‌توجهی مشغول به کار هستند و یک فرصت شغلی بی‌سابقه‌ای برای فعالان این حوزه ایجادشده است.
وضعیت پروژه‌های ریلی چگونه است و چه تعداد پروژه ریلی در دست‌ساخت داریم؟ هرکدام از پروژه‌های ریلی تا چه میزان پیشرفت فیزیکی دارند؟
در حال حاضر در بخش راه‌آهن حدود ۱۰۰۰ کیلومتر پروژه ریلی در دست احداث داریم که ۴۰۰ کیلومتر آن ریل‌گذاری شده است و ۶۰۰ کیلومتر دیگر هم آماده ریل‌گذاری است.
اگر تجهیزات و اعتبارات لازم را در اختیار داشته باشیم این پروژه ریلی در یک سال آینده به افتتاح می‌رسد. درحالی‌که در چند سال گذشته متوسط ساخت راه‌آهن در سال ۲۰۰ کیلومتر بوده امروز به نقطه‌ای رسیده‌ایم که توانایی اجرای هزار کیلومتر راه‌آهن در طول یک سال راداریم و اتمام چند پروژه ریلی، آزادراهی و بزرگراهی به‌صورت هم‌زمان یک اقدام بسیار بزرگی است.
در بخش بزرگراهی هم وضعیت پروژه‌ها رو به رشد است و سیاست ما این است که پروژه‌ها بر اساس اولویت‌بندی انتخاب و تکمیل شوند. اولویت ما در ساخت بزرگراه‌ها با پروژه‌هایی است که کاربرد ترانزیتی دارند و یا اولویت ملی هستند. ساخت حلقه‌های ناپیوسته ترانزیتی در بخش جاده‌ای در صدر اولویت‌ها قرار داده‌ایم.
با توجه به محدودیت منابع مالی، برآوردی شده مبنی بر اینکه چه تعداد از این پروژه‌ها تا پایان دولت یازدهم به بهره‌برداری برسد؟
پروژه‌های سنگین متعددی در حال اجرا است که تمام این پروژه‌ها به نقاط انتهایی خود رسیدهاند و به زمان بهره‌برداری آن نزدیک هستیم اما ممکن است برخی از این پروژه‌ها دو ماه یا سه ماه پس از پایان عمر دولت یازدهم به افتتاح برسد.
در بخش ریلی ۲۰۰ کیلومتر راه‌آهن طبق زمان‌بندی‌ها در تابستان ۹۶ به افتتاح می‌رسد البته وزیر راه و شهرسازی در مورد افتتاح پروژه‌ها بسیار سخت‌گیر است و این تأکید وجود دارد که پروژه‌ای زمانی به افتتاح برسند که بتوانند تمام تجهیزات و امکانات در اختیار مصرف‌کنندگان و مردم قرار بدهند این در حالی است که در دولت‌های قبل پروژه‌ها زودتر از موعد به افتتاح می‌رسیدند.
در حال حاضر وضعیت بودجه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل برای تکمیل و اجرای پروژه‌ها چقدر است و چند درصد ان پرداخت‌شده است؟
در هیچ سالی مانند این دوره به این شدت با تنگنای مالی مواجه نبودیم و امسال از ۳۲۰۰ میلیارد تومان بودجه شرکت ساخت تنها ۵۰ میلیارد تومان به‌صورت نقد پرداخت شد و ۱۲۰۰ میلیارد تومآن‌هم اسناد خزانه اسلامی در اختیار شرکت ساخت گذاشتند اما به‌طورقطع با پول نقد می‌توان مدیریت بهتری انجام داد.
اولویت ما با این شرایط مالی، به بهره‌برداری رساندن پروژه‌های اقتصاد مقاومتی تا پایان دولت است و در این راستا ۵۹۰ کیلومتر راه‌آهن به بهره‌برداری می‌رسانیم که امروز ۴۰۰ کیلومتر آن آماده ریل‌گذاری است.
موضوع مهم در ساخت پروژه‌ها این است که پروژه‌ها با توجیه اقتصادی به بهره‌برداری برسند. برای مثال در پروژه ریلی ملایر تا کرمانشاه زمانی این پروژه توجیه اقتصادی دارد که ریل به ایستگاه کرمانشاه برسد. امروز توانسته‌ایم این پروژه را به ایستگاه فیروزان برسانیم و باید برای ادامه آن تا اتصال به کرمانشاه اعتبارات تزریق شود.
از سوی دیگر ۱۲۰ کیلومتر پروژه آزادراهی آماده افتتاح تا پایان دولت یازدهم داریم همچنین ۸۲۷ کیلومتر بزرگراه و راه اصلی هم تا این بازه زمانی به بهره‌برداری خواهد رسید. اگر دولت بتواند اعتبارات نقدی در اختیار ما بگذارد به‌طورقطع این پروژه‌ها در بازه زمانی کوتاه‌تر و با حجم بیشتری به افتتاح می‌رسد. البته در این فصل از سال عامل دیگری که باعث کندی اجرای پروژه‌ها می‌شود شرایط جوی است که عموماً هم پروژه‌های سنگین وزارت راه و شهرسازی در مناطق سردسیر در حال اجرا هستند.
درمجموع می‌توانیم ۱۰۰۰ کیلومتر راه‌آهن که نیمی از آن آماده ریل‌گذاری است را تا شهریورماه تحویل دولت دهیم البته در بخش ریلی یکی از سیاست‌ها و برنامه‌های مهم ما اتصال پنج مرکز استان به شبکه ریلی است. در این پروژه‌ها ایستگاه همدان، کرمانشاه، رشت به شبکه ریلی متصل می‌شوند همچنین خط جدید راه‌آهن تبریز و محور اتصال ارومیه به تبریز ساخته خواهد شد.
یکی از مشکلات در اجرای پروژه‌های زیرساختی بحث تملک اراضی است و گفته می‌شود هزینه تملک برخی از پروژه‌ها از احداث آن گران‌تر هستند، برآوردی شده است درباره میزان نیاز مالی شرکت برای بحث تملک اراضی پروژه‌ها؟
یکی از چالش‌ها و دلایل عقب‌ماندگی از پیشرفت فیزیکی پروژه‌ها بر اساس برنامه زمان‌بندی‌شده بحث تملک اراضی است که تملک اراضی در تمام پروژه‌ها ازجمله ریلی، آزادراهی و بزرگراهی بر عهده کارفرما است که نمی‌توانیم تملک اراضی را با اسناد اوراق خزانه و اوراق مشارکت انجام دهیم و برای این بخش نیاز به پول نقد داریم چراکه صاحب‌ملک اسناد خزانه نمی‌پذیرد و اساساً آگاهی از کارکرد این اوراق ندارد.
البته در برخی از پروژه‌ها مانند پروژه ریلی کرمانشاه زمین را به تملک درآورده‌ایم و بخش خاک‌ریز هم انجام‌شده است اما تا زمانی که هزینه اراضی را نپردازیم مردم اجازه ریل‌گذاری نمی‌دهند؛ بنابراین نیاز به پول نقد در این بخش از کار ضروری است البته آقای نوبخت هم در بازدید از پروژه‌ها در جریان این مشکل قرارگرفته و قرار بر این شد که بودجه‌ای برای تملک اراضی در اختیار ما قرار دهند که خوشبختانه بخشی از این نیاز مالی برای تملک اراضی پرداخت شد. البته برخی از پیمانکاران بخش تملک اراضی را هم بر عهده می‌گیرند تا کارها سریع‌تر انجام شود و پروژه به افتتاح برسد.
یکی از انتقاداتی که شرکت‌های پیمانکاری دارند این است که حضور قرارگاه خاتم‌الانبیا در پروژه‌های زیرساختی بسیار پررنگ شده و شرایط رقابتی نیست. در حال حاضر قرارگاه خاتم‌الانبیا در چند پروژه شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌ونقل حضور دارد؟
در دولت یازدهم تمام قراردادها از طریق مناقصه به اجرا رسیدهاند و تمام پروژه‌ها در شرایط رقابتی به پیمانکاران واگذارشده‌اند مگر در بخش‌های سرمایه‌گذاری که خود سرمایه‌گذاران پیشنهاد ورود به پروژه را دادند. البته قرارگاه خاتم‌الانبیا هم اهرم‌های قوی مانند تجهیزات و ماشین‌آلات متعدد برای ورود به پروژه‌ها دارد اما تمام قراردادها به‌صورت فراخوان عمومی بوده و هیچ پروژه‌ای با ترک تشریفات به پیمانکاران واگذار نشده به‌غیراز پروژه‌های مشارکتی مانند ساخت آزادراه‌ها.