شناسهٔ خبر: 3523 - سرویس پربحث‌ترین اخبار

فراموشی هسته تاریخی شهر تهران

بافت تاريخي «اودلاجان» از محله‌های قدیمی و هسته تاریخی شهر تهران است که قرار بود با طرح مشترک سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری و شهرداری تهران به شهر موزه تبدیل شود، اما این روزها غبار فراموشی این هویت تاریخی شهر را فرا گرفته است.

تهران امروزه یکی از کلانشهرهای مشهور جهان است که هر روز به لحاظ سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در رسانه های داخلی و خارجی مورد توجه قرار می گیرد.

شهر تهران بی تردید دارای هویتی ویژه است که علاوه بر داشتن موقعیتی ویژه در جهان، هنوز ریشه های تاریخی در شکل گیری کالبدی و کارکردی این شهر دخالت دارد.

روستای تهران در گذشته شامل 12 محله بوده که به عنوان استراحتگاه برای مسافران ری و حرم حضرت عبدالعظیم حسنی(ع) مورد استفاده قرار می گرفت، سپس این روستا به مرور زمان بزرگ و تبدیل به شهر شد.

شهر تهران سال 961 هجری قمری به دستور شاه طهماسب صفوی با چهار دروازه شمیران، شاه عبدالعظیم، قزوین و دولاب بنا شد، به مرور زمان و به دلایل اجتماعی و اقتصادی، 12 محله این روستا در هم ادغام و به پنج محله چاله میدان، بازار، سنگلج، اودلاجان و ارگ تبدیل شد.

پژوهشگران نام محله «اودلاجان» یکی از محله های اصلی تهران را تغییر یافته «آو- دراجین» که در زبان تاتی بومی تهران به معنای «جای تقسیم آب» است، می دانند، برخی نیز نام این محله را تلفظ «عبدالله جان» به لهجه کلیمیان دانسته اند.

این محله شامل خیابان جلیل آباد(خیام)، کاخ گلستان تا ناصریه(ناصر خسرو) و حدود مسجد شاه و شمال بوذرجمهری شرقی و پامنار و جنوب خیابان چراغ برق(امیرکبیر) و میدان توپخانه؛ محله کلیمیان و زرتشتیان مقیم تهران بوده است.

اودلاجان با دو هزار و 619 خانه، یک هزار و 146 دکان و باغات از مناطق اعیان نشین تهران در دوره قاجار بوده، خانه آیت الله مدرس، باغ ملک الشعرا و کاخ گلستان و بنای مسعودیه نیز در این منطقه قرار دارند.

این محله قدیمی تهران به مرور زمان با تغییرات گسترده شهری مواجه و بسیاری از بناهای تاریخی و قدیمی این محله به دلیل احداث ساختمان های بلند مرتبه تخریب شده، اکنون این بناها به خصوص بازارچه قدیمی اودلاجان که مرمت و بازسازی آن به دلیل کمبود بودجه متوقف شده، شب ها میزبان بزهکاران و معتادان است.

مسوولان سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان تهران و شهرداری تهران در سال 90 طرح ساماندهی محله اودلاجان و بازسازی بازارچه 440 متری را با هدف مرمت و احیای بافت تاریخی این محله مطرح کردند تا این منطقه تبدیل به شهر موزه پایتخت شدود.

فاز نخست این پروژه (احیای بافت تاریخی عودلاجان از ابتدای بازارچه تا سه راه جواهری) در دهه فجر سال گذشته به بهره برداری رسید و اجرای مراحل بعدی این طرح به گفته مدیران سازمان میراث فرهنگی استان تهران به دلیل کمبود اعتبارات و منابع مالی، متوقف شد.

'ناصر تکمیل همایون' پژوهشگر و جامع شناس، با بیان اینکه محله اودلاجان هسته اصلی شهر تهران است، گفت: اکنون تنها 10 درصد از آن باقیمانده است.

وی که در یکصد و چهل و هشتمین گفتمان هنر و معماری باغ موزه قصر سخن می گفت، اظهار کرد: اودلاجان ترکیبی از «اُو» به معنای آب، «دلا» به معنای پخش کردن و «جان» به معنای مکان و محلی برای پخش آب است.

تکمیل همایون افزود: سرچشمه ای در منطقه اودلاجان بوده که به وسیله آن آب به مناطق مختلف شهر تهران منتقل می شده است.

وی ادامه داد: در گذر زمان زمین های بایر محله اودلاجان توسط تجار و بازاریان خریداری و به ساختمان های برای سکونت افراد تبدیل شده است.

این پژوهشگر بیان کرد: در زمان قاجار بسیاری از یهودیان به شهرهای مختلف ایران از جمله تهران مهاجرت کردند، برخی نیز در محله اودلاجان ساکن شده و مراکز مذهبی خود را در این محل بنا کردند.

تکمیل همایون گفت: در بسیاری از شهرهای جهان یهودیان در قلعه هایی به نام گتو زندگی می کردند که در ساعاتی مقرر می توانستند از این قلعه خارج شوند اما در منطقه اودلاجان یهودیان به صورت مسالمت آمیز در کنار مسلمانان زندگی می کردند.

وی که به تازگی کتاب «اودلاجان» را منتشر کرده، هدف از انتشار این کتاب را بررسی جایگاه شهرنشینی محله اودلاجان از لحاظ مردم شناسی، روان شناسی، تاریخی، اجتماعی دانست و اظهار کرد: محله اودلاجان، هویت شهر تهران را تشکیل می دهد و این محله و سایر محله های قدیمی تهران باید با حفظ هویت گذشته خود مرمت شوند و آثاری از تهران قدیم را در خود داشته باشد.

تکمیل همایون با بیان اینکه اکنون برخی از بخش های محله اودلاجان تخریب شده و ساختمان های بلند مرتبه جای خانه ها و بناهای قدیمی این محله را گرفتند، افزود: اگر محله اودلاجان بر اساس هویت گذشته خود مرمت و بازسازی شود، علاوه بر بازگشت هویت تاریخی به این محله، روح زندگی نیز به این محله تاریخی باز می گردد.

ايرنا