یکی از مهم‌ترین چیزهایی که بیشتر ما از سیزده بدر به یاد می‌آوریم و در حافظه تصویری جمعی‌مان حک شده انبوه زباله‌هایی است که پس از پایان «روز طبیعت» در گوشه و کنار پارک‌ها، بوستان‌های شهری و تفرجگاه‌های مختلف رها شده است. غروب سیزده بدر، دیدن حجم انبوهی از ظروف یک بار مصرف و کیسه‌های پلاستیکی، قوطی‌های نوشابه و کنسرو، باقیمانده مواد غذایی که مردم برای صرف ناهار در دل طبیعت با خود آورده بودند و همینطور بقایای زغال‌هایی که برای کباب درست‌کردن از آنها استفاده کرده بودند منظره‌های آشنایی برای همه ایرانیان است.

چه کنیم تا طی سال‌های آینده این تصاویر را کمتر ببینیم؟ چه کنیم تا فرزندان ما و نسل‌های بعدی بتوانند از موهبت‌های خدادادی طبیعی کشورمان استفاده کنند و ما همه آنها را هدر نداده باشیم و با بیخردی از بین نبرده باشیم؟

گزارش شده است که در هر دقیقه در ایران، حدود ۵ تن زباله پلاستیکی دور ریخته می‌شود که تا پایان هر روز مجموع پلاستیک‌های دور ریخته شده رقمی معادل ۷۲۰۰ تن می‌شود. از این میزان حدود ۱۰۰۰ تن فقط در تهران دورریز می‌شود و مابقی متعلق به سایر شهرهای کشور است بدین ترتیب در هرسال رقمی معادل دو میلیون و ۶۰۰ هزار تن زباله پلاستیکی دور ریخته می‌شود که سهم سرانه هر نفر به ازای پلاستیک تولیدی در کشور معادل ۳۲ کیلوگرم در سال است. یعنی هر خانواده چهارنفری دربهترین حالت ممکن در هر سال معادل ۱۳۰ کیلوگرم زباله پلاستیکی دور می‌ریزد که کمتر از ۱۰ درصد آن بازیافت شده و به چرخه مصرف برمی‌گردد و مابقی یا در محل‌های دفع زباله دفن یا تلنبار شده یا در طبیعت رهاسازی می‌شود. گفته‌اند که مردم ایران در روزسیزده بدر تا ۱۰ برابر روزهای معمولی به طبیعت خسارت وارد می‌کنند و زباله غیر قابل بازیافت از خود به جا می‌گذارند.

هنگامی که کیسه‌های پلاستیکی به‌عنوان زباله دور ریخته می‌شوند، تا ۲۵۰ الی ۵۰۰ سال در محیط، می‌مانند و تجزیه نمی‌شوند. این کیسه‌ها به همراه باد جابه جا شده و وارد رودخانه‌ها و کانال‌های آب می‌شوند؛ در نتیجه موجب گرفتگی آبراهه‌ها شده و در بسیاری موارد به علت ساکن ماندن آب، زاد و ولد انواع حشرات افزایش می‌یابد. کیسه‌های پلاستیکی درصورت ورود به محیط زیست دریایی، وارد زنجیره غذایی جانوران دریایی شده و سالانه هزاران گونه از جانوران آبزی از قبیل وال، دلفین، فک و لاک پشت و نیز پرندگان دریایی اشتباهاً بر اثر خوردن این کیسه‌ها و خفگی ناشی از آن می‌میرند. متأسفانه ایران یکی از ۵ کشور اصلی در زمینه مصرف مواد پلاستیکی است.

پویش «نه به زباله»

خوشبختانه به یمن آگاهی‌های زیست‌محیطی و فعالیت NGO ها در این حوزه مردم کم‌کم و به آهستگی روند توجه و نگهداری از طبیعت و محیط زیست را آغاز کرده‌اند. در آخرین روزهای سال گذشته خبرگزاری ایرنا با همکاری روزنامه ایران «پویش نه به زباله» را راه انداختند تا ضمن توجه بیشتر مردم به حفظ محیط زیست از ظرفیت‌های رسانه‌ای نیز برای نیل به این هدف استفاده شود.

این پویش با استقبال خوبی از سوی فعالان حوزه محیط زیست، هنرمندان و مردم عادی مواجه شد. «جهانگیر الماسی» پیشکسوت سینما و تلویزیون گفت: در جامعه معمولاً مقابل «نه» جبهه گرفته می‌شود برهمین اساس پیشنهاد می‌کنم که بهتر است به جای نگاه سلبی نگاه ایجابی داشته باشیم و این پویش را به «آری به پاکی و طبیعت» تغییر دهیم. وی گفت: نسل‌های آینده نیز نسبت به این زمین و پاکی آن حق دارند همان‌طور که ما نیز انتظاراتی از گذشتگان داشتیم و اگر برآورده نمی‌شد جفا در حق ما بود.

مسئول و نماینده فعال انجمن یاوران سبزاندیش طبیعت گناوه هم گفت: این تشکل مردم نهاد از راه‌اندازی برنامه خلاقانه زیست محیطی پویش نه به زباله سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) که نتایج ارزشمند و اثربخشی دارد، استقبال شایانی کرده است.

 حسن ایزدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نکا نیز در گفت‌و‌گو با ایرنا با بیان اینکه پویش «نه به زباله» راهی برای افزایش سلامت جامعه است افزود: شهرستان نکا از جمله شهرستان‌های دارای طبیعت بکر در کنار آثار میراثی و تاریخی است که نگهداری و حفظ این طبیعت امری لازم و ضروری است. وی با اعلام اینکه آیندگان هم همچون ما نیازمند این طبیعت بکر و زندگی سالم هستند، ادامه داد: ما برای یک بار زندگی می‌کنیم و در طول عمر خود باید با نگهداری درست طبیعت و محیط اطراف خود، جامعه‌ای سالم برای فرزندان و بازماندگان خود فراهم کنیم. معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان بوشهر گفت: پویش «نه به زباله» آموزش و تمرینی برای احترام به طبیعت است.

امین بینش‌پژوه افزود: حفظ طبیعت همانند حفظ میراث فرهنگی و صنایع دستی برای آیندگان ضرورتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.

نخستین قدم تغییر خودمان است

مدیر انجمن حافظان محیط زیست و گردشگری آران و بیدگل با اشاره به اینکه نخستین گام برای تحقق شعار نه به زباله تغییر رفتار خودمان است و باید سهمی در کاهش تولید زباله داشته باشیم افزود: کمترین نقش ما در حفظ طبیعت کم کردن زباله‌های خانه‌های خودمان است که باید این کار ابتدا در منازل مدیریت شود و بعد این فرهنگ به جامعه سرایت کند.

 علی دارچینی ادامه داد: ریختن زباله در فضای عمومی نوعی خیانت به سلامت عموم مردم و توهین به آنها محسوب‌ می‌‌شود و همه ما مسئول هستیم که محیط خود را پاکیزه نگاه داریم. ما در مقابل فرزندان و کودکان این سرزمین، برای حق داشتن محیط زیست پاکیزه مسئول هستیم و باید، این مسئولیت را با توجه و دلسوزی هر چه تمام‌تر به یکدیگر گوشزد کنیم.

فرماندار اردکان نیز به پویش «نه به زباله» پیوست و از همگان خواست تا با پیوستن به این پویش ارزشمند شاهد محیط زیست پاک و سالم باشند.

هادی مقیمی بابیان اینکه اخیراً در فضای مجازی کاربران فعالیت زیادی در این خصوص دارند و احساس وظیفه جمعی را در تک تک شهروندان به وجود آورده‌اند افزود: با وجود این باید فکر اساسی برای پاک نگه داشتن زمین و محیط زیست کرد. حجت‌الاسلام عبدالحمید خدری نماینده مردم بوشهر، گناوه و دیلم نیز در مجلس شورای اسلامی گفت: راه‌اندازی پویش نه به زباله ریختن، توسط سازمان خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا) اقدامی ارزشمند برای حفظ و پاکیزگی محیط زیست و طبیعت است که باید این مهم در بین اقشار مختلف جامعه به فرهنگ تبدیل و نهادینه شود.

پخش ۵ تن کیسه جمع آوری پسماند در بوستان‌های پایتخت

قائم مقام معاونت خدمات شهری شهرداری تهران، از توزیع ۵ تن کیسه جمع‌آوری پسماند در بوستان‌های تهران در روز طبیعت خبر داد. به گزارش مهر، منصور باقرصاد با اشاره به جمع‌آوری پسماند خشک و تر در روز ۱۳ فروردین ماه گفت: طبق برنامه‌ریزی‌ها امسال در این روز ۵ تن کیسه زباله در بوستان‌های شهرتهران بین مردم توزیع می‌شود. وی با اشاره به حضور آموزشگران سازمان پسماند در این روز ادامه داد: سعی کرده‌ایم در این روز در تمامی بوستان‌های بزرگ پایتخت آموزشگران و مدیران ادارات پسماند با حضور در بوستان‌ها با مردم چهره به چهره صحبت می‌کنند تا آموزش‌های لازم درباره عدم رهاسازی پسماندها در طبیعت به آنها ارائه شود.

وی با بیان اینکه امسال رنگ خاصی را برای کیسه‌های پسماند در نظر نگرفته ایم، تصریح کرد: غالباً کیسه‌ها آبی رنگ هستند، چراکه در این روز معتقدیم که اکثر زباله‌های تولیدی، پسماندهای خشک هستند تا پسماندهای تر. باقرصاد در پایان با تأکید بر اینکه هماهنگی تمامی کارها برای روز ۱۳ فروردین انجام شده است، خاطرنشان کرد: در پایان روز این کیسه‌ها جمع‌آوری می‌شوند و بعد از دپو از محیط خارج خواهند شد.

فعالان محیط زیست اغلب از رهاسازی حجم عظیمی از زباله در روز سیزده به در که «روز طبیعت» نام‌گذاری شده گلایه می‌کنند اما فراخوان «طبیعت پاک» برای این روز ۲۵۰ هزار کیسه زباله در نظر گرفته است.

عضو هیأت مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در گفت‌و‌گو با مهر، درباره فراخوان طبیعت پاک که با همکاری اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران و حمایت تعدادی از تولیدکنندگان صنعت پلاستیک برگزار شده است، گفت: روز ۱۳ فروردین از جمله روزهای مهم و خاطره‌انگیز هر ایرانی است و هر ساله ایرانی‌ها برای تفریح به بوستان‌ها یا طبیعت خارج از شهرها می‌روند. طبیعتاً، حضور هر خانواده، مساوی با تولید زباله و در عمده موارد، رهاسازی آنها در طبیعت است. این فراخوان که به همت یکی از واحدهای تولیدی و همکاری اداره کل حفاظت محیط زیست استان تهران و سازمان محیط زیست و حمایت تعدادی از تولیدکنندگان صنعت پلاستیک شکل گرفت و مورد حمایت انجمن ملی پلاستیک است تلاش دارد تا با توزیع ۲۵۰ هزار کیسه زباله بین مردم، در جمع‌آوری زباله‌ها از طبیعت، کمک کرده و با در دسترس گذاشتن کیسه‌ها، ضمن ایجاد فرهنگ جمع‌آوری زباله، احتمال همراه نداشتن کیسه برای جمع‌آوری زباله را پایین‌تر بیاورد.

آرین قصری در خصوص نقش فرهنگ‌سازی در جلوگیری از تخریب محیط زیست افزود: بسیاری از مواردی که به فرهنگ شهروندی تبدیل می‌شود، با خلاقیت‌های خود شهروندان است که نهادینه می‌شود. اگر دقت کنیم با نزدیک شدن به عید، روز زمین پاک یا تعطیلات، فراخوان‌های زیادی شکل می‌گیرند که هر چه قدر این فراخوان‌ها، مردمی‌تر باشند با موفقیت بیشتری مواجه می‌شوند.

وی تأکید کرد: موضوعات زیست محیطی در سال‌های اخیر به دغدغه مردم تبدیل شده و استقبال از فراخوان‌ها، روز به روز بیشتر می‌شود که البته نقش شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های موبایلی را در فراگیرتر شدن این فراخوان‌ها، نمی‌توان از نظر دور نگه داشت. فراخوان‌هایی مثل طبیعت پاک قطعاً با ایجاد موج مثبت، روند نهادینه کردن یک رفتار اجتماعی، یعنی احترام به محیط زیست و لزوم پاک نگاه داشتن آن را، تسریع می‌کنند و مردم نیز با مشاهده کردن فعالیت داوطلبانه جمعی از خودشان در این فراخوان‌ها، تأثیر جدی‌تری می‌گیرند چرا که تذکرات شهروندی و فعالیت‌های داوطلبانه، اثر بیشتری از تبلیغات یک سویه دارد.

عضو هیأت مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران توصیه کرد: مردم فارغ از هر نوع فراخوان، حتماً هنگام مراجعه به بوستان‌ها و طبیعت، کیسه زباله به همراه داشته باشند.

قصری تأکید کرد: زباله‌های جمع‌آوری شده را در طبیعت رها نکنیم، سعی کنیم آن را از طبیعت خارج کنیم و در سطل‌های زباله بندازیم. این رفتار را به فرزندان‌مان محول کنیم تا ضمن آموزش، آنها هم این رفتار را بیاموزند و در نگهداری و مراقبت از طبیعت، کوشا باشند. خوب است علاوه بر این به کسانی که در اطراف‌مان هستند کیسه بدهیم، قبل از اینکه آنها زباله‌هایشان را در طبیعت رها کنند. وی با تأکید بر اینکه مردم باید در این قبیل فراخوان‌ها، مشارکت فعالانه داشته باشند گفت: بیش از ۲۰ استان با این فراخوان ارتباط گرفته و درخواست کیسه داشته‌اند و بیش از ۱۰۰ هزار از ۲۵۰ هزار کیسه در نظر گرفته شده برای این فراخوان، در اختیار استان‌ها قرار گرفته است.

به گفته قصری استان‌های گیلان، خوزستان، قزوین، گلستان، خراسان‌های شمالی، رضوی و جنوبی، همدان، لرستان، آذربایجان غربی و شرقی، مرکزی، کردستان، فارس، ایلام، اصفهان، سمنان، سیستان و بلوچستان، کرمانشاه و مرکزی، ۲۰ استانی بودند که برای آن‌ها، کیسه‌های مخصوص جمع‌آوری زباله‌های روز ۱۳ فروردین ارسال شده است.

عضو هیأت‌مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران تصریح کرد: متأسفانه آمارهایی که در مورد رهاسازی زباله در طبیعت گفته می‌شود چندان مبنای دقیقی ندارند اما مناظر جاده‌های کشور و طبیعتی که هر ایرانی در آن قدم می‌گذارد گویای فاجعه‌ای است که طبیعت کشورمان را به ویرانی کشیده است.

قصری با بیان اینکه اغلب گفته می‌شود پلاستیک تهدید طبیعت است گفت: بر اساس آمار و اطلاعات کشورهای توسعه یافته، سرانه مصرف پلاستیک در این کشورها ۱۳۵ کیلوگرم به ازای هر شهروند است و در ایران ۳۵ کیلوگرم در خوش بینانه‌ترین شکل. اما آیا طبیعت کشورهای توسعه یافته ۴ برابر ایران، زشت و آلوده است.

وی تأکید کرد: باید رفتار با طبیعت بازنگری شود و به جای متهم کردن پلاستیک یا هر نوع زباله، به شهروندان‌مان بیاموزیم که طبیعت را پاکیزه نگه دارند، حالا این زباله هر چه می‌خواهد باشد.

عضو هیأت مدیره انجمن ملی صنایع پلاستیک ایران در پایان گفت: تلاشی که ما می‌توانیم در این زمینه با تولیدکنندگان محصولات پلاستیکی (هر نوع محصولی) داشته باشیم، تأکید بر افزایش آموزش و بهبود استفاده از محصولات پلاستیکی است. یعنی سرفصل خاصی تحت عنوان فرهنگ‌سازی و حمایت از فعالیت‌های فرهنگی و زیست محیطی برای انجمن‌های فعال ایجاد کرده و با ترغیب تولیدکنندگان، این قبیل فراخوان‌ها را حمایت کنیم. چرا که تولیدکنندگان هم عضوی از اقشار مردم هستند که عمیقاً خواستار طبیعتی پاک برای خود و خانواده و هم میهنانشان هستند./