با اين اعتقاد كه تهران در بسياري از ساز وكارهاي شهري به يك دگرديسي اصولي و يك دگرگوني اساسي نياز دارد و با اين باور كه اين كلان‌شهر رنجور و نحيف با وجود همه آسيب‌هايي كه در اين سال‌ها ديده و همه بحران‌هايي كه با آنها دست و پنجه نرم كرده، هنوز آنقدر ظرفيت و فرصت دارد كه از جاده ناهموار و غيرايمن كنونی با تدبير و درايت حاصل خرد جمعي به ريل ايمن و هموار باز گردد و با اين بازگشت، در مسيري قرار گيرد كه مقصد نهايي آن به شهري با توسعه پايدار منتهی شود، شهری كه شهروندان آن از زندگي در شهر خود احساس آرامش، امنيت و شادي كنند، به شهر خود تعلق خاطر داشته باشند و به آن افتخار کنند.
تهران به‌عنوان پايتخت ايران، از قدمتي بيش از ٢٣٠ سال برخوردار است. نگاهي گذرا به گستره جغرافيايي و جمعيتي تهران، ضمن نشان دادن گستردگی اين كلان‌شهر مهم، از اين جهت می‌تواند برای افرادي كه به نمايندگی از شهروندان در پارلمان محلی انتخاب شده‌اند، موثر باشد كه با آگاهی از ابعاد و زوايای آشكار و پنهان اين پيكره عظيم و در عين حال ضعيف، به عظمت مسووليت خطيري كه شهروندان به آنها سپرده‌اند، بيش از پيش واقف شوند.
تهران امروز؛ بدون احتساب حريم آن كه بالغ بر ١٠ برابر وسعت آن است، حدود ۶۰۰ كيلومتر مربع مساحت دارد. تهران از شمالي‌ترين نقطه آن با ارتفاع حدود دو هزار متر در دامنه جنوبي رشته كوه البرز و شميران تا جنوبي‌ترين نقطه آن با ارتفاع حدود يك هزار متر در شهر ري و دشت‌هاي شهريار و ورامين به طول تقريبي ٥٠ كيلومتر، در ٣٤ درجه طول جغرافيايي قرار دارد و از غربي‌ترين نقاط آن در مناطق تازه تاسيس ٢١ و ٢٢ تا شرقي‌ترين نقاط آن كه به شهرهاي شرقي تهران منتهي مي‌شود، به عرض تقريبي ٣٠ كيلومتر، در ١٦ درجه عرض جغرافيايي قرار گرفته و اختلاف ارتفاع شمال و جنوب آن، بالغ بر يك هزار متر است.
تهران امروز؛ بدون احتساب جمعيت شناور آن، حدود ٩ ميليون نفر جمعيت ثابت دارد كه با محاسبه انبوه افرادي كه هر روز از نقاط دور و نزديك وارد اين كلان‌شهر مي‌شوند، حدود ۱۲ ميليون نفر جمعيت شناور دارد و به عبارتي، تهران شب‌ها پذيراي ٩ ميليون نفر جمعيت است كه اين جمعيت در ساعات روز به ۱۲ ميليون نفر مي‌رسد و متوسط تراكم جمعيت در اين كلان‌شهر، بيش از ١١ هزار نفر بر هر كيلومتر مربع است.
مي‌گويند تهران سه، چهار ميليون دستگاه وسيله نقليه شخصی و دو، سه ميليون دستگاه موتورسيكلت دارد كه البته به نظر می‌رسد اين آمار بيشتر برای بزرگ نشان دادن مسائل و مشكلات تهران باشد، چرا كه اگر هر خانواده چهار تا پنج نفره به‌طور متوسط يك دستگاه خودرو داشته باشد، در تهران حدود ۲ ميليون دستگاه وسيله نقليه شخصي وجود دارد. البته آمار تعداد موتورسيكلت‌ها به مراتب از آنچه می‌گويند، كمتر است و حداكثر به يك ميليون دستگاه می‌رسد، چرا كه نيمی از جمعيت تهران را بانوان و دختران تشكيل مي‌دهند كه حتي امكان دوچرخه‌سواری هم ندارند.
دو نكته اصلي در این مطلب مستتر است كه يكي نبود آمار دقيقی از وضعيت تهران و ديگری بزرگ‌نمايی مسائل و مشكلات برای توجيه ناتوانی در حل آنهاست. /
* كارشناس برنامه‌ريزی شهری