شناسهٔ خبر: 43288 - سرویس جاده‌ای

عملکرد راهبردی وزارت راه و شهرسازی در حمل‌ونقل بین المللی جاد‌ه‌ای:

تعریف کریدورهای حمل‌ونقلی جاده‌ای و توسعه کریدور محور/ تلاش برای فعال‌سازی کریدورهای چندوجهی/ توسعه و احداث پایانه‌های مرزی منطقه‌ای

انتظار کامیون‌ها در پایانه مرزی یکی از رویکردهای اصلی برنامه راهبردی وزارت راه و شهرسازی که طی سال‌های ۹۲ تا ۹۶ مورد توجه قرار گرفته، توسعه بين المللی حمل‌ونقل است و در این راستا تلاش شده، علاوه بر تعریف کریدورهای جدید برای توسعه حمل‌ونقل بین المللی و ترانزیت‌ کالا و مسافر، زیرساخت‌های مورد نیاز آن در داخل کشور نیز تامین شود.

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی برای درک صحیح اقدامات این وزارتخانه در راستای توسعه حمل‌ونقل بین‌المللی و ترانزیت جاد‌ه‌ای ابتدا باید از جایگاه و نقش ایران در عرصه ترانزیت بین‌المللی تصویر صحیحی در ذهن داشت. بر همین اساس ابتدا باید دانست که نقش ایران در شبکه‌های بزرگراهی بین‌المللی مانند شبکه‌های بزرگراهی آسیا چیست؟

نقش ایران در شبکه بزرگراهی آسیا

بزرگراه ۱ AH در ایران از بزرگراه اسلام قلعـه ـ تایبـاد (۳۶) شـروع می‌شود و سپس­، وارد بزرگراه تایبــاد ـ سنگ بست (۹۷) می‌شود. ایـن مسیـر، پس از عبـور از بزرگراه سنگ بست-تهران (۴۴) وارد آزادراه تهـران-تبریز (۲) شده و در پایان بزرگراه تبریز ـ بازرگان (۳۲) را پیش رو دارد تا وارد کشور ترکیه شود.  لازم به ذکر است هــدف اصلی از ایجاد شبکه بزرگراهی آسیا، استفاده حداکثری از ظـرفیت بزرگراهی دو قاره اروپـا و آسیا و جلوگیری از افزایش ساخت بزرگراه‌های جـدید است. همچنین ایجاد پایانه ­های حمل‌ونقلی و توسعه توریسم میان کشورها، از مزایای بزرگراه آسیا به شمار می­‌رود.

بزرگراه ۸ AH به طول ۴.۸۱۷ کیلومتر از مرز بین روسیه و فنلاند شروع‌شده و به بندر امام در ایران منتهی می­شود که هشتمین بزرگراه مهم از کل شبکه بزرگراهی آسیا به شمار می­رود. همچنین بزرگراه ۷۰ AH، به طول ۴.۸۳۲ کیلومتر از مرز روسیه و اوکراین آغاز و به بندرعباس ختم می‌شود. بزرگراه ۷۱ AH نیز به طول ۴۲۶ کیلومتر از منطقه دلارام در افغانستان واقع در بزرگراه ۱ AH آغاز می­شود و در منطقه دشتک استان قزوین واقع در بزرگراه ۷۵ AH به پایان می­رسد.

بزرگراه ۷۲ AH به طول ۱.۱۴۷ کیلومتر تهران را به بوشهر متصل می­نمايد که با بزرگراه­های ۱ AH، ۲ AH و ۸ AH نیز هم مسیـر است. همچنین ۷۵ AH بزرگراه دیگری است که تجـان در ترکمنستان را به منطقه آزاد چابهار واقع در بزرگراه ۵ AH به طول ۱.۸۷۱ کیلومتر متصل می‌کند. عشق‌آباد در ترکمنستان واقع در بزرگراه ۵ AH نیز با پیمایش مسیری به طول ۱.۰۷۶ کیلومتر به شهر کرمان واقع در بزرگراه ۲ AH در ایران می­رسد و بزرگراه ۷۸ AH را تشکیل می­دهند.

بزرگراه ۸۲ AH به طول ۱.۲۶۱ کیلومتر از مـرز بین روسیـه و گرجستان آغاز می­شود و در شمال شهر خوی واقع در آذربایجان غربی در منطقه­ای بنام ایواوغلی در بزرگراه ۱ AH خاتمه می­یابد. بزرگراه ۱ AH از توکیو ژاپن آغاز می­شود و پس از عبور از کشورهای چین، کـره، کشورهای جنوب شرق آسیـا، هندوستان، پاکستان، افغانستان و ایران تا غـرب ترکیه و شهرهای استانبول و ادیرنه ادامــه می­یابد و از مرز بلغارستان وارد بزرگراه E۸۰ در شبکه بزرگراهی اروپا می­شود.

پس از آشنایی با نقش ایران در شبکه بزرگراهی آسیا و نقاط اتصال آن با سایر کشورها اقدام دیگری در راستای تعریف کریدورهای حمل‌ونقلی جاده‌اي و توسعه کریدور محور صورت گرفت عبارت است از پیگیری اصلاح حقوقی موافقت‌نامه عشق‌آباد و برگزاري اولين اجلاس شوراي هماهنگي موافقت‌نامه در تهران، همکار‌ی­های گسترده با سازمان همکار‌‌‌‌ی­های اقتصادی، تلاش در جهت فعا‌ل­سازی­ كريدور جاد‌ه‌­اي اسلام­آباد- تهران- استانبول (ITI) و كريدور جاده­‌اي قرقيزستان- تاجيكستان- افغانستان- ايران (KTAI)، پیگیری انعقاد موافقت‌نامه حمل‌ونقلی کشورهای حوزه دریای خزر،  انجام هماهنگی­‌های لازم جهت برگزاری ششمین اجلاس شورای هماهنگی و هفتمین اجلاس گروه­‌های کارشناسی کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال- جنوب در دهلی‌نو.

افزایش همکاری‌های بین‌المللی

یکی از رویکرد‌های اصلی وزارت راه و شهرسازی توسعه بین‌المللی حمل‌ونقل با راهبرد افزایش همکاری‌های بین‌المللی بود که می‌توان به امضا یادداشت تفاهم سه‌جانبه ‌سازمان راهداري و حمل‌ونقل جاده‌اي، اتاق بازرگاني، صنايع و معادن و كشاورزي ايران، اتحاديه IRU در خصوص توسعه روابط حمل‌ونقل جاده‌اي با اتحاديه اروپا نام برد.

همه طرف­‌هاي اين يادداشت تفاهم، برای فعال­سازی و توسعه کریدورهای حمل‌ونقلی شامل: جاده تاریخی ابریشم، کریدورهای چندوجهی تازه همچون موافقت‌نامه چابهار، موافقت‌نامه عشق‌آباد، کریدور حمل‌ونقل بین‌المللی شمال-جنوب و کریدورهای بین ج. ا.ایران و دیگر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، همکاری می­کنند. اتحادیه ایرو با استقبال از پیگیری تصویب الحاق به موافقت‌نامه اروپایی حمل مواد خطرناک ADR از سوی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده­ای تأکید کرد تا آن زمان همه طرف­ها باهدف ظرفیت­سازی و آماده­سازی برای اجرای ADR مانند ایجاد یک کمیته ملی شامل نهادهای ذی‌ربط همکاری کنند.

همچنین همه طرف­ها درباره پروژه توقفگاه­های امن ایرو به‌منظور ارائه اطلاعات مربوط به موقعیت توقفگاه­های امن همکاری می­کنند بدین منظور، سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده­ای، اطـلاعـات مربوط به توقفگاه­های امن جـاده­ای خود را با ایـرو تبـادل می­کند و ایـرو نيـز اطـلاعات دریافتی را به رایگان در تـارنمای توقفـگاه­های امن ایرو (Transpark Application ) برای استفاده رانندگان ناوگان بین‌المللی قرار می­دهد.

کریدور چابهار

موافقت‌نامه كريدور ترانزيتي و حمل‌ونقل بين‌المللي چابهار در دی‌ماه سال ۱۳۸۱ برابر با ژانويه سال ۲۰۰۳ ميلادي در خصوص توسعه زيرساخت­هاي حمل‌ونقل ترانزيتي در قلمرو جمهوري اسلامي ايران، افغانستان و هند، موافقت‌نامه تأسیس كريدور حمل­ونقل و ترانزیت بین‌المللی (موافقت‌نامه چابهار) بين اين سه كشور (طرف­هاي مؤسس) در تاريخ ۰۳/۰۳/۱۳۹۵ در تهران و با حضور سران، به امضاء رسيد. اين كريدور با توجه به نياز افغانستان به‌عنوان كشور محصور در خشكي، براي دسترسي به درياهاي آزاد و باهدف بهره­گيري از امكانات حمل­‌ونقل زميني و هوايي و امكانات گمركي بندر و منطقه آزاد و صنعتي چابهار به‌عنوان كانون (ها) توسعه همكاري­‌هاي حمل‌ونقلی و ترانزيتي ميان سه كشور، نسبت به توسعه و بهبود توانمندي‌­ها جهت تسهيل حمل­‌و­نقل و ترانزيت كالا و مسافر و بهره­‌برداري از زيرساخت­‌هاي موجود و آتي مورد تأكيد قرارگرفته است.

کریدور خلیج فارس-دریای سیاه

كريدور حمل­ونقل بین‌المللی و ترانزيتي خلیج‌فارس– درياي سياه با ابتكار جمهوري اسلامي ايران به‌عنوان كريدور حمل‌­ونقل چندوجهي از بنادر جنوبي كشور آغاز و پس از عبور از مرزهاي شمال كشور وارد كشورهاي ارمنستان و آذربايجان مي­گردد و سپس از اين كشورها به بنادر پوتي و باتومي در گرجستان اتصال پيدا مي­كند.

اين موافقت‌نامه كه براي اولین بار بين چهار كشور منطقه در آسيا و قفقاز با دو كشور از اتحاديه اروپا (بلغارستان و يونان) منعقد خواهد شد به تسهيل حمل­ونقل و افزايش تجارت در منطقه و توسعه روابط بازرگاني و اقتصادي كشورهاي عضو منجر و مسير خلیج‌فارس– درياي سياه به اروپا را به‌عنوان مسير آلترناتيو و مناسب در مقايسه با مسيرهاي سنتي فعلي ايجاد خواهد كرد. نخستین نشست کارشناسی در تهران (۳۱-۳۰ فروردین‌ماه سال ۱۳۹۵) با حضور نمايندگان كشورهاي گرجستان، بلغارستان، ارمنستان و يونان و نيز نمايندگان سازمان­هاي داخلي ج. ا.ا برگزار شد مقرر است آخرين دور از مذاكرات كارشناسي براي نهايي شدن متن موافقت‌نامه در پايان مردادماه سال ۱۳۹۶ در تفليس- گرجستان تشكيل شود.

 روماني تقاضاي خود را براي پيوستن به اين كريدور به جمهوري اسلامي ايران ارسال كرده و برخي كشورها ازجمله هند و عمان نيز علاقه نشان داده­اند. موضوع گسترش حوزه جغرافيايي اين كريدور در نشست­هاي متعاقب در سطوح مختلف مورد مذاكره و بررسي قرار خواهد گرفت.

افتتاح و بهره‌برداری از پایانه‌های مرزی

پس از توسعه روابط و امضا موافقت‌نامه‌های ترانزیتی بین‌المللی یکی از اقداماتی که باید به‌صورت سامانمند از سوی بخش حمل‌ونقل انجام شود؛ ایجاد و توسعه پایانه‌های مرزی به‌عنوان محلی برای تخلیه و بارگیری و انجام امور مربوط به حمل‌ونقل بین‌المللی کالا و ترانزیت است. با تأکید بر ساماندهی وضعیت مسافران در مرزهای زمینی کشور و همچنين تسهیل تجارت، بايد به خدمات پشتیانی قابل‌ارائه در مرزها و پایانه‌های مرزی مانند پارکینگ، پمپ‌بنزین، بازارچه‌های مرزی و انبارداری توجه شود و با توجه به حجم تبادلات اقتصادی و تجاری و وجود محدوده‌های متعدد درواقع لجستیک پارک حمل‌ونقل در بخش ایست اختیاری پایانه‌های مرزی گسترش یابد.

 به‌طور مثال طرح‌های جامع پایانه‌‌های مـرزی پرویزخـان، پلدشت و طرح توسعه سالن مسافری پایانه شلمچه و طرح جامع پایانه مرزی میل ۷۸ ماهیرود در شورای ساماندهی پایانه‌های مرزی مورد تصویب نهایی قرار گرفت.

توسعه پایانه‌های مرزی منطقه‌ای 

پايانه‌­هاي مرزي ایران شامل: بازرگان- سرو- مهران- پلدشت- تمرچين- كيله سردشت- رازي-جلفا- نوردوز- بيله سوار- اصلاندوز- آستارا - اينچه برون- باجگيران- لطف­آباد- سرخس- دوغارون- ميرجاوه- ميلك- باشماق- سيران‌بند- خسروي-پرويزخان- مهران- شلمچه- چزابه- ميل ۷۸ (ماهيرود) و يزدان است.

پايانه مرزي ميل ۷۸ در استان خراسان جنوبي و همسایگی افغانستان، فاصله آن با مركز استان شهر بيرجند حدود ۲۰۰ كيلومتر است. اين پايانه در زميني به مساحت حدود ۱۰ هكتار احداث گرديده و مرز طرف مقابل شيخ ابوالنصر است. پايانه مرزي پلدشت در استان آذربایجان غربی و همسایگی جمهوري خودمختار نخجوان، فاصله آن با مركز استان شهر اروميه حدود ۲۷۵ كيلومتر است. اين پايانه در زميني به مساحت حدود ۱۷ هكتار احداث گرديده و مرز طرف مقابل شاه‌تختي است.

پايانه مرزي چـزابه در استان خوزستان و همسایگی کشور عراق، فاصله آن با مركز استان شهر اهـواز حدود ۱۱۰ كيلومتر است. اين پايانه در زميني به مساحت حدود ۱۲ هكتار احداث گرديده و مرز طرف مقابل شيب است. پايانه مرزي شلمچه در استان خوزستان و همسایگی عراق، فاصله آن با مركز استان شهر اهواز حدود ۱۴۰ كيلومتر است. اين پايانه در زميني به مساحت حدود ۱۲ هكتار احداث گرديده و مرز طرف مقابل تنومه است. پايانه مرزي پرویز خان در استان كرمانشاه و همسایگی عراق فاصله آن با مركز استان شهر كرمانشاه حدود ۲۰۰ كيلومتر است. اين پايانه در زميني به مساحت حدود ۱۳ هكتار احداث گرديده و مرز طرف مقابل پرويزخان است.

وزارت راه و شهرسازی طی اقدامات آتی در نظر دارد عملیات ساختمانی باقیمانده را تکمیل کند. البته مسئله صدور ویزا در پایانه‌های مرزي زميني نیز همواره موردبحث و پیگیری بوده است. ازآنجایی‌که وظيفه صدور ويزا در مبادي ورودي كشور بر عهده نمايندگان وزارت امور خارجه است، در سال­هاي گذشته و بر اساس درخواست این وزارتخانه در پایانه مرزي نوردوز و آستارا محل­هايي را براي استقرار نمايندگان كنسولي، امور خارجه مشخص و تحویل داده شد که حدود یک ماه نمايندگان در محل­هاي مذكور مستقر و به ارائه خدمات مبادرت نموده و سپس بدون ذكر دليل نسبت به ترك محل اقدام نمودند. لذا در حال حاضر در هیچ‌یک از مبادي زميني جاده­اي درخواستي از سوی وزارت امور خارجه براي استقرار و ارائه خدمات مربوط به ويزا وجود ندارد.