آلودگی هوا در شهرهای بزرگ، یكی از نقص‌های زیست محیطی است كه عوارض غیرقابل انكاری بر سلامت و زندگی شهروندان شهرها دارد. به عنوان مثال، آلودگی هوا در كلانشهری مانند تهران باعث می‌شود تا سن مبتلایان به آسم در شهروندان به حدود سن ٣٠ سالگی كاهش پیدا كند گرچه این رویه تنها مختص تهران نیست.
هر جایی كه آلودگی هوا افزایش داشته باشد، می‌تواند صدمات جبران‌ناپذیری را به بار بیاورد. كمااینكه در مورد همین مثال اخیر شاید بد نباشد كه بدانید در هند هم اكثر راننده‌های سه‌چرخه‌هایی كه در خیابان‌ها مردم را جابه‌جا می‌كنند، در سن ٣٠ سالگی به بیماری‌های ریوی مبتلا می‌شوند. چرا؟ چون به زبان ساده، هرچقدر موجود زنده‌ای جوان‌تر باشد، به هوای پاك بیشتری نیازمند است.
درست مثل گلی نوشكفته. در اهمیت لزوم پاك بودن هوایی كه استنشاق می‌كنیم همین بس كه، ما انسان‌ها بدون غذا می‌توانیم تا دو ماه و بدون آب یا در صورت كمبود آب تا یك‌ماه زنده بمانیم ولی بدون هوا، بیش از ٢ تا ٣ دقیقه نیز نمی‌توانیم به زندگی‌مان ادامه دهیم. بنابراین هم كیفیت هوا برای انسان مهم و حیاتی است و هم كمیت آن. دقیقا به همین دلیل هم هست كه در شهرهای عاری از آلودگی هوا، شاهد هستیم كه مردم نه تنها شادترند كه عمری طولانی‌تر دارند.
من شخصا سال‌هاست كه تحقیقاتی میدانی و مقدماتی را در مورد تاثیر آلودگی هوا برموجودات زنده تهران انجام می‌دهم. نتیجه این تحقیقات تا امروز، حكایت از آن دارد كه به جز انسان‌ها كه به زندگی در شرایط كنونی تهران خو گرفته‌اند، اكثر حیوانات بومی تهران از این كلانشهر كوچ كرده‌اند. مثال عینی آن گنجشك‌ها، مرغ‌های مینا و... هستند. خوب به خاطرم هست كه در طول دوران كودكی و نوجوانی و جوانی و میانسالی، پرندگان در چه وسعتی روی درختان بازی می‌كردند و چطور میوه‌ها را نوك می‌زدند و آنها را خراب می‌كردند. اما الان دیگر هیچ آثاری از جای نوك‌های پرندگان روی درختان میوه داخل حیاط‌ها و باغ‌ها و پارك‌ها نیست. یكی از مهم‌ترین دلیل قهر پرندگان نیز همین آلودگی هواست. چون همان‌طور كه آلودگی هوا ما را زجر می‌دهد و بیمارمان می‌كند، آنها را نیز زجر می‌دهد و بیمارشان می‌كند.
اینها مثال‌هایی عینی از تاثیر آلودگی هوا روی حیوانات و پرندگان است كه نشان می‌دهد محیط‌زیست كلانشهرهای ما حال خوبی ندارند. با این وجود نباید ناامید بود. به شخصه براین باورم كه با راهكارهایی واقعی و اجرایی می‌توان این مشكل كلانشهرهای كشور را حل كرد. با راهكارهایی چون: توسعه مترو، افزایش سرانه فضاهای سبز و البته بالابردن كیفیت خودروهای تولیدی. راهكارهایی كه با دست به دست دادن نهادهای متولی و مرتبط دولت و شهری امكان‌پذیر است و شدنی. به امید روزی كه شاهد بهبود كیفیت هوای شهرهای بزرگ به گونه‌ای باشیم كه آرامش در این شهرها معنا پیدا كند و زندگی در آنها لذتبخش شود.
*كارشناس محيط زيست