اتفاقا یك جرم كیفری است كه مجازات دارد. این تصریح البته به آن معنا نیست كه چون قانون مجازات اقدامات مجرمانه را مشخص كرده است دیگر هرگز جرم اتفاق نمی‌افتد. قتل، كلاهبرداری، دزدی و تخریب آثار تاریخی همگی اقدامات مجرمانه هستند كه در قانون برایشان به صراحت مجازات درنظر گرفته شده است. اما مشاهده می‌شود كه برخی افراد به‌رغم تعیین مجازات برای ارتكاب به جرایم، مرتكب جرم می‌شوند.
نكته مهم در تخریب خانه تاریخی نایل آن است كه سازمان میراث فرهنگی به سرعت وارد عمل شد و علیه مرتكبین اعلام شكایت كرد. دیگر وظیفه قوه قضاییه است كه به جرم و مجازات عاملان تخریب این اثر تاریخی بپردازد. رسیدگی و مجازات مجرمان درحوزه میراث فرهنگی كشور از سوی قوه قضاییه، نقش مهم و پیشگیرانه‌ای در كاهش انگیزه ارتكاب به جرایم در این زمینه دارد. جرم واقع شده در تخریب خانه تاریخی نایل نیز تنها محدود به تخریب اثر نیست. بخش زیادی از خانه تاریخی نایل در مالكیت سازمان میراث فرهنگی است و افرادی كه بنا را تخریب كردند به حق مالكیت سازمان میراث فرهنگی نیز تعدی كردند.
دو اقدام مجرمانه در تخریب خانه تاریخی نایل واقع شد. یكی تخریب بنای تاریخی ثبت ملی شده و دیگر، تعدی به مالكیت سازمان میراث فرهنگی كه قوه قضاییه باید به این موضوع نیز رسیدگی كند. تأسفبار آن است كه شهرداری منطقه‌ای كه خانه نایل اصفهان در آن قرار داشت، در همراهی با تعدادی از اهالی منطقه اقدام به تخریب این بنای ثبت ملی شده كرد. بهانه آن هم باز كردن معبر برای تردد بود كه در مقایسه با ارزش تاریخی اثر، موضوعی بسیار پیش پا افتاده است.
پیش‌تر در ماجرای تخریب حمام تاریخی خسروآقا در اصفهان نیز شهرداری اصفهان به بهانه ایجاد دسترسی به خیابان اقدام به تخریب این اثر ثبت ملی شده كرد. امروز اما شاهد هستیم كه شهرداری اصفهان در حال بازسازی همان حمام است و تلاش دارد اقدام نادرست و ضدفرهنگی خود را در تخریب آن اثر تاریخی جبران كند. درست در همین شرایط، بار دیگر شهرداری یكی دیگر از مناطق اصفهان در اقدامی عجیب، دست به تخریب یك بنای ارزشمند و ملی دیگر یعنی خانه نایل می‌زند و مشخص نیست مرتكبین اقدام مجرمانه علیه میراث فرهنگی چگونه می‌خواهند پاسخگوی افكار عمومی باشند. باید از آنها پرسید كه نفع‌شان در ماجرای تخریب خانه نایل تا چه اندازه ارزش ارتكاب جرم علیه این میراث تاریخی و ملی كشور را داشته است؟
مهم‌ترین عامل تخریب آثار تاریخی چه در اصفهان، چه در دیگر نقاط كشور نادانی و جهل است. ممكن است منفعت افرادی در تخریب آثار تاریخی باشد. اما آنها نمی‌دانند از چه منفعت بزرگ‌تری برای رسیدن به نفع بسیار اندك خود گذشته‌اند. تخریب آثار تاریخی نشانه جهل و ناآگاهی است. باطل السحر این جهل نیز آگاهی‌رسانی است. نقش رسانه‌ها در این میان بسیار مهم است. رسانه‌ها باید نسبت به ارزش‌های تاریخی میراث فرهنگی در سطح كشور اطلاع‌رسانی كنند. حتی مجرمان علیه میراث فرهنگی نیز باید به جامعه معرفی شوند تا برای آنها كه مستعد تخریب آثار تاریخی هستند درس عبرت شوند.
نه‌تنها خانه نایل كه هر اثر تاریخی دیگر كه در كشور تخریب شود، حكم آن‌را دارد كه تمامی آثار تاریخی ایران از بین رفته است. در این دیدگاه تخریب خانه تاریخی نایل نه فقط مردم اصفهان را كه تمامی ایرانی‌ها را به‌دلیل ملی بودن اثر دچار خسران كرده است.
در پاسداری از مواریث فرهنگی خلأ قانونی وجود ندارد. قانون در این زمینه كاملا شفاف است. در بسیاری موارد نیز به استناد قانون مجازات‌های سنگین برای مجرمین علیه میراث فرهنگی اعمال شده است. با اعمال همان مجازات‌ها اكنون شاهد تخریب كمتر آثار تاریخی نسبت به سالیان گذشته هستیم. قوه قضاییه در برخورد با متخلفان و مجرمان علیه میراث فرهنگی كشور همراه است. دستگاه‌های مسئول نیز در برخورد با جرایم میراث فرهنگی بی‌تفاوت و منفعلانه عمل نمی‌كنند.
ولی در همین شرایط هم افرادی هستند كه از قانون عدول می‌كنند یا وظیفه مدیریتی را به خوبی انجام نمی‌دهند. عدول از قانون نیز تنها مشمول جرایم مرتبط با میراث فرهنگی نیست كه در تمام حوزه‌های دیگر جامعه قابل مشاهده است. تنها تفاوت آن است كه در حوزه‌های دیگر خسارت‌های وارد شده قابل جبران است. اما جرایم علیه میراث فرهنگی و تاریخی كشور جبران پذیر نیست.
رئیس پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
منبع: همشهری