به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، این عمارت در زمان حکومت زندیه و به دستور سید ابوالحسن خان بیگلری حاکم مقتدر کرمان، ساخته شد.
ساخت این عمارت که در یکی از بهترین نقاط شهر کرمان قرار گرفته ۱۱ سال به طول انجامیده است. به گفته کارشناسان میراث فرهنگی منطقه «زریسف» یکی از خوش آب و هواترین مناطق کرمان است. تا جایی که در فصل تابستان که گرما در کرمان بیداد می‌کند اینجا خنکای مطبوعی دارد. این عمارت با وجود وسعت یافتن شهر و بلندمرتبه سازی‌های بی‌رویه یکی دو دهه گذشته در راستای تهرانیزه شدن شهر‌های ایران، هنوز از منظره کوه‌ها و انبوه درختان چند صد ساله، بی‌بهره نشده است.
دالانی به کرمان قدیم
در عمارت باز می‌شود و پیاده راهی ما را می‌برد بسوی عمارت. آنچه در عکس‌ها از وضعیت چند سال پیش آن دیده‌ایم با آنچه اکنون می‌بینیم کاملاً متفاوت است. سنگفرش‌ها ترمیم شده، درختان سر به فلک کشیده هرس شده‌اند، پرنده‌ها به باغ برگشته‌اند و سرمستانه، چهچهه می‌زنند. ترمیم عمارت هنوز به پایان نرسیده و استادکاران همچنان در حال فعالیت هستند. در ضلع شمالی داربست زده‌اند و آن طور که می‌گویند پیش از فرا رسیدن زمستان کار تمام خواهد شد. قرار است در این عمارت به روی گردشگران گشوده شود.
مجری ترمیم این مجموعه، محمد عبدالعلی پور است که ریاست اداره موزه‌های کشور را هم در پرونده کاری خود دارد. او درباره این بنای تاریخی می‌گوید: «این عمارت با سر در زیبا و کوشکی که در میانه آن قرار گرفته، به دلیل غفلت و تأثیر مخرب شرایط اقلیمی و جوی، تقریباً به یک ویرانه تبدیل شده بود. برای احیای این بنای ارزشمند با همکاری شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و مرکز موزه‌ها و اسناد شرکت نفت کار بازسازی آن در دستور کار قرار گرفت. ابتدا از استادکاران بنام کرمان خواستیم با توجه به نوع معماری عمارت که مختص همین منطقه است، یعنی گنبد‌های «گردپوش» یا «کرمانی» سقف را ترمیم کنند. چون بخشی از سقف به طور کامل ریخته بود.»
معماری عمارت با ایوان و طاق و قوس‌ها و دیوار‌های گچبری شده و ستون‌های سنگی که استحکام و البته زیبایی فوق‌العاده‌ای به کوشک بخشیده است هر نظاره‌گری را شیفته خود می‌کند. حتماً همین زیبایی «ژنرال سایکس» انگلیسی را در سال ۱۸۹۴ وسوسه کرد تا آن را بخرد و تبدیل کند به کنسولگری انگلیس در شرق ایران.
او در سفرنامه «ژنرال سایکس سرپرسی یا ۱۰ هزار مایل در ایران» چنین می‌نویسد: «در اکتبر ۱۸۹۴ من مأمور تأسیس کنسولخانه کرمان و بلوچستان شدم. این مأموریت افتخاری بدون حقوق و اعتبار مخارج اولیه آن نیز خیلی کم و معدود بود، ولی چون بدین وسیله به مسافرت و سیر و سیاحت می‌پرداختم، لذا مأموریت جدید را قبول و خوشبختانه خواهر خود، آنا سایکس را نیز راضی کردم و او را با خود به همراه بردم.»
کرمان در آن دوران دروازه ورود به هند محسوب می‌شد و برای ارتش انگلیس از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بود. سایکس، مأمور تأسیس کنسولگری انگلیس شد. ژنرال کهنه‌کار انگلیسی که زبان فارسی را در دوران خدمتش در ارتش هندوستان آموخته بود، برای تأسیس این کنسولخانه، منزل سید‌ابوالحسن‌خان بیگلربیگی، والی کرمان را خرید تا از فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی و تجاری کشور‌های شرقی آسیا با خبر شود. با پایان یافتن مأموریت ژنرال سایکس او بنای کنسولگری را در کرمان ترک کرد و این بنا در اختیار شرکت نفت ایران و انگلیس قرار گرفت و تبدیل شد به محل اقامت کارکنان و مدیران شرکت نفت تا روزی که نفت ملی شد و بنا واگذار شد به شرکت ملی نفت ایران. اما بنای کنسولگری بعد از انقلاب بدون استفاده به حال خود رها شد و هر روز گوشه‌ای از آن فروریخت تا اینکه یکسره به مخروبه تبدیل شد.
اما مسأله‌ای که مرمت این بنا را با تأخیر روبه‌رو ساخته، تغییر کاربری تالار‌ها و شکل ساختمان است.
بنابر گفته عبدالعلی‌پور، در چند دوره استفاده از این مجموعه، بخش‌هایی به آن اضافه شده که با به دست آمدن نقشه اصلی، الحاقات حذف و به شکل سابق خود بازگشته است.
مجری طرح مرمت باغ آقا در ادامه می‌گوید: «تالار ستوندار، طاق و قوس‌ها و نبشی‌ها و سقف‌ها، گچ شور، نما‌های بیرونی و ایوان‌ها بازسازی شده و با توجه به آسیب‌هایی که به در و پنجره‌ها آمده بود نیز همه آن‌ها برای ترمیم جمع‌آوری شد و تا چند روز آینده سر جایشان نصب خواهند شد.»
تالار اصلی کوشک ۲ شومینه دارد با ۱۰ طاقچه متحدالشکل و یک اندازه، آن قدر دقیق ساخته شده‌اند که هر تماشاچی را شگفت‌زده می‌کند. ضلع جنوبی کوشک مشرف است به درختان سرسبزی که زنجیروار کنار هم ردیف شده‌اند و ضلع شمالی مشرف است به سرو‌های ۵۰۰ ساله سر به فلک کشیده «نعمت‌اللهی.» این درختان شاهدان تاریخ پر فراز و نشیب منطقه زریسف هستند و اگر می‌توانستند زبان باز کنند حکایت‌های جالبی برای تعریف کردن در آستین داشتند؛ شاید ماجرای بهت آور حمله آقا محمدخان به کرمان و در آوردن ۲۰ هزار چشم را می‌توانستیم از آن‌ها بشنویم.
رواق شرقی عمارت باز می‌شود به چشم اندازی بی‌بدیل از درختان و کوه‌هایی که هر بیننده‌ای را میخکوب می‌کند. انگار نه انگار در عمارتی در مرکز شهر ایستاده‌ایم. اینجا آدم را می‌برد به قلب تاریخ. جایی که ایستاده‌ایم درست همان جایی است که ابوالحسن خان بیگلربیگی، حاکم کرمان مناطق تحت حکومتش را می‌نگریست و زیر نظر می‌گرفت. چه تصمیماتی در این عمارت که گرفته نشده است.
موزه‌های صنعت نفت افزایش می‌یابند
اکبر نعمت‌اللهی، مدیر موزه‌ها و اسناد شرکت نفت، در خصوص اقدامات مرکز موزه‌ها و اسناد شرکت نفت در مجموعه باغ آقا می‌گوید: «مرحله اول طرح ترمیم استحکام بخشی اولیه بود که مانع ادامه تخریب شد و در مرحله دوم بازسازی صورت گرفت. در حال حاضر نیز این طرح در مراحل پایانی است و در نظر داریم تا آخر آذر ماه به عنوان باغ موزه صنعت نفت آن را افتتاح کنیم. مرمت و بازسازی عمارت کنسولگری در فاز اول ١٤٥ میلیون تومان و در فاز دوم که بازسازی کامل‌تری در آن صورت گرفته است ٧٤٥ میلیون تومان هزینه داشته است.»
مرکز موزه‌های صنعت نفت علاوه بر این بنا امسال قرار است یک موزه «آرتیزن اسکول» یا محل آموزش کارآموزان شرکت نفت را در آبادان و موزه دیگری را در دروازه دولت تهران (پمپ‌بنزین کوچه فیات) افتتاح کند. با افتتاح این طرح‌ها تعداد موزه‌های صنعت نفت به ٥ موزه خواهد رسید؛ موزه‌هایی در آبادان، تهران، کرمان و سبزوار که تا پایان امسال به بهره برداری می‌رسند و باقی موزه‌ها سال آینده افتتاح خواهند شد.»
بزودی در این موزه به روی گردشگران باز خواهد شد تا ۲۳۰ سال تاریخ کرمان را در بنایی زیبا و چشم نواز مرور کنند؛ عمارت سید ابوالحسن خان بیگلربیگی، کنسولخانه انگلستان، شرکت نفت ایران - انگلیس، شرکت ملی نفت و حالا موزه‌ای از دو قرن حیات تاریخی، سیاسی و صنعتی کرمان.
نیم نگاه
براساس گزارش ایران، عمارت «باغ آقا» در محله «زریسف» کرمان که قدمتی ۲۳۰ ساله دارد و در قرن یازدهم عمارت حکمرانی و در قرن دوازدهم کنسولگری انگلستان بوده، بعد از سال‌ها فراموشی، با کمک مرکز پخش فرآورده‌های نفتی و مرکز موزه‌های شرکت نفت احیا شده است.
اکبر نعمت‌اللهی، مدیر موزه‌ها و اسناد شرکت نفت: مرحله اول طرح ترمیم استحکام بخشی اولیه بود که مانع ادامه تخریب شد و در مرحله دوم بازسازی صورت گرفت. در حال حاضر نیز این طرح در مراحل پایانی است و در نظر داریم تا آخر آذر ماه به عنوان باغ موزه صنعت نفت آن را افتتاح کنیم.
محمد عبدالعلی پور درباره این بنای تاریخی می‌گوید: این عمارت با سر در زیبا و کوشکی که در میانه آن قرار گرفته، به دلیل غفلت و تأثیر مخرب شرایط اقلیمی و جوی، تقریباً به یک ویرانه تبدیل شده بود. برای احیای این بنای ارزشمند با همکاری شرکت پخش فرآورده‌های نفتی و مرکز موزه‌ها و اسناد شرکت نفت کار بازسازی آن در دستور کار قرار گرفت.
رواق شرقی عمارت باز می‌شود به چشم اندازی بی‌بدیل از درختان و کوه‌هایی که هر بیننده‌ای را میخکوب می‌کند. انگار نه انگار در عمارتی در مرکز شهر ایستاده‌ایم. اینجا آدم را می‌برد به قلب تاریخ. جایی که ایستاده‌ایم درست همان جایی است که ابوالحسن خان بیگلربیگی، حاکم کرمان مناطق تحت حکومتش را می‌نگریست.