به گزارش پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به نقل از روزنامه اطلاعات، توسعه نامتعارف وغیراصولی شهرنشینی در ایران ظرف نیم قرن اخیر، فرصت توجه به کیفیت زندگی شهروندان وتلاش برای بهبود آن را از تصمیم‌گیران گرفته و آنها راسرگرم مشکلات روزمره و برنامه‌ریزان را درگیر گسترش کمّی شهرها کرده است.
پدیده‌هایی نظیر آپارتمان‌نشینی، ترافیک، آلودگی هوا، کمبود اوقات فراغت وامکان تفریح سالم، خشونت شهری وناامنی اجتماعی که همگی مرهون توسعه غیر اصولی سکونتگاه‌های شهری و ازدحام جمعیت درمحلات ناکارآمد هستند، در سالهای اخیر هویت فرهنگی شهر وحقوق انسانی شهروندان را نشانه گرفته و روح زندگی را ازجامعه زدوده است.
امروزه آنچه از محیط پیرامون خود و در تعامل میان شهروندان با ابنیه و معابرمشاهده می‌کنیم، به دلیل نابودی شأن انسان درآن هیچ تشابهی با مفهوم شهر سالم ندارد. به عبارت دیگر کلانشهرهای ما صرفاً مکانی برای اسکان انبوه جمعیت هستند، نه فضایی برای زندگانی آنها.
گزارش خبرنگار ما حاکیست، دولت در سالهای اخیر با درک این مشکل و به منظور بازآفرینی مفهوم شهر در زندگی مردم، برنامه گسترده ای تدوین کرده که اجرای آن با مشارکت همه نهادهای اجتماعی می تواند سطح رضایتمندی شهروندان از زندگی در کلانشهرها را افزایش دهد. این برنامه به شکل نمونه قرار است ظرف روزهای اخیر با حضور حجت الاسلام والمسلمین دکتر حسن روحانی رئیس جمهوری در یکی از محلات ناکارآمد کشور آغاز شود و سپس با همت توسعه گران بخش خصوصی در سایر محلات فرسوده ۳۱ استان به اجرا گذاشته شود.
دکترمحمد سعید ایزدی معاون شهرسازی و معماری وزیر راه و شهرسازی در گفتگو با روزنامه اطلاعات، ضمن تشریح این برنامه، اظهار داشت: ظرف دهه های اخیر در طرح‌ها و برنامه‌های توسعه، اهمیت و نقش “شهروند” را فراموش کرده ایم و همین مساله سبب بروزمشکلات عدیده درسازمان فضائی- اجتماعی شهرها شده است. ما شهر را برای استفاده ازخودرو وکمک به ارتقای شرایط زندگی خود ساخته ایم ولی اکنون آنچنان مقهور زندگیِ “خودرومحور” شده ایم که محل سکونت ماچیزی جز پارکینگ ومحل عبور ومرورخودروها نیست. وی با اشاره به اینکه شاخص امنیت کلان شهرهای ما در وضعیت نامطلوبی است و مخاطرات زیادی امنیت شهروندان را تهدید می‌کند، ادامه می‌دهد: درحال حاضر ۱۴۰ هزار هکتار بافت ناکارآمد شهری در کشور و ۲ هزار و ۷۰۰ محله در ۵۴۳ شهر با چنین ویژگی وجود دارد، اما این به این معنی نیست که دربقیه محلات شهرها آسایش و کیفیت حاکم است، بلکه این ۲ هزارو ۷۰۰ محله دروضع بحرانی به سرمی برند و متاسفانه ۱۹ میلیون نفر از جمعیت کشوردرهمین محلات زندگی می‌کنند.
ایزدی تصریح می‌کند: مقام معظم رهبری هم در تأکیدات خود براصلاح شیوه زندگی، به موضوع امنیت، بحران هویت، نابسامانی ساخت و سازها و تجاوز به حریم منابع طبیعی در کلانشهرها اشاره داشته اند؛ ازاین رو در رویکرد جدید بازآفرینی شهری، وزارت راه وشهرسازی، شهروند محوری راهدف برنامه ریزی ها قرار داده است.
وی با اظهار اینکه نگاه کمیتی به توسعه شهری درگذشته باعث گسترش بیش ازحد وسعت کلانشهرها شده است، نظام برنامه ریزی شهری درایران را که از بالا به پایین و کالبد محور است، مورد انتقاد قرار داد و گفت: این نظام یک سیستم کمّی بوده و براساس آن جمعیت آتی شهرها را پیش‌بینی وبه رشد فیزیکی شهر اقدام می کند، ولی دراین نظام ازکیفیت زندگی شهروندان خبری نیست. به همین دلیل سیاست های اصلاحی آینده نباید به توسعه بیش ازپیش وسعت شهرها بیانجامد.
ایزدی اضافه می‌کند: ازسوی دیگر بافت‌های فرسوده شهرها علاوه بر اینکه یک تهدید امنیتی برای زندگی سالم به شمار می روند، درعین حال فرصت مناسبی برای پیاده سازی برنامه های تامین مسکن از طریق اجرای سیاست‌های بازآفرینی هستند.
وی گفت: طرح های گذشته توسعه شهری بااین رویکرد باید مورد بازنگری قرارگیرند. به همین منظور بنا داریم تاپایان امسال در ۱۰ شهربه صورت نمونه فرآیند بازنگری طرح های جامع وتفصیلی را آغاز کنیم ودرصورت موفقیت، نتایج رابه سایرشهرها تسری دهیم.
معاون معماری وشهرسازی وزیر راه وشهرسازی همچنین با اشاره به زمین لرزه های اخیر درکلانشهرهایی نظیر تهران، کرج، کرمان و کرمانشاه گفت: ضرورت دارد تا با شناسایی انواع مخاطرات در سکونتگاه های شهری، اسناد پشتیبان آنرا به سرعت تدوین کنیم تاضریب ایمنی کلانشهرها نسبت به این مخاطرات افزایش یابد. به همین منظور به دستور ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی و ابلاغ معاون اول رئیس جمهوری مأموریت یافته ایم تا مطالعه جامعی روی گسل های کلانشهرها انجام داده و سند پهنه بندی این گسل‌ها را برای جلوگیری ازساخت وسازدرنقاط پرخطر این مناطق شهری تدوین کنیم.
به گفته وی، در هفته‌های اخیر نقشه پهنه‌های پرخطر تهران تهیه وابلاغ شد تا شهرداری به شدت از صدور مجوزساخت و سازدراین پهنه ها خودداری کند و قرار شد برای ۱۰ شهر دیگر کشور هم این نقشه‌ها تهیه شود. سازمان برنامه و بودجه هم حمایت خود را اعلام کرده و قرارشده منابع آن را دراختیار ما قرار دهد تا بتوانیم باکمک مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی این نقشه‌ها را تهیه و به دستگاه‌های مسئول و شهرداری‌ها ابلاغ کنیم.
ایزدی می افزاید: اکنون مطالعه گسل ها در کرج، کرمان، مشهد، اصفهان، تبریز و ۴ کلانشهر دیگر آغازشده است. نتایج این مطالعات برای اصلاح طرح‌های جامع شهری به شورای عالی معماری وشهرسازی ارسال خواهد شد.
به گفته وی، یکی دیگرازبرنامه های ما برای بازآفرینی هویت شهری، پیاده سازی نظام برنامه ریزی محله محور و ترغیب مردم به مشارکت درتوسعه مطلوب محیط پیرامون خود است.
این مقام مسئول توضیح می‌دهد: در حال حاضر اجرای نظام برنامه‌ریزی محله محور و مشارکتی با ساکنان محلات با استفاده از تجارب گذشته در سه شهر زاهدان، بندرعباس و کرمانشاه آغاز شده است که بر اساس این نظام، هرشهر با توجه به ویژگی های خود به معرفی محلات هدف مبادرت می‌ورزد و با تعیین اولویت در ستاد بازآفرینی استان، برنامه عملیاتی هر محله تهیه و پس از تقسیم کار بین دستگاه های مختلف اجرایی، اقدامات، عملیاتی می شوند.
وی ادامه می دهد: ضرورت دارد تا این نگرش که دولت باید مجری طرح‌های بازآفرینی باشد، اصلاح شود. وزارت راه وشهرسازی فقط به دنبال ایجاد یک گفتمان ومطالبه عمومی دربین ساکنان بافت‌های ناکارآمد است و ما باید مجوزهای لازم برای مشارکت نهادهای بخش خصوصی به عنوان توسعه‌گر را در این طرح‌ها صادر کنیم.
معاون معماری وشهرسازی وزیر راه وشهرسازی اضافه می‌کند: ما ازمحل برخی منابع دولت و شهرداری‌ها می‌توانیم درتوسعه خدمات زیربنایی و زیرساخت‌ها اقدام کنیم. بخش دیگری از منابع دولت باید به عنوان مشوق به بخش خصوصی سرمایه گذار و توسعه‌گر واگذار شوند.
وی با اشاره به مصوبات اخیر شورای عالی معماری وشهرسازی می گوید: اخیراً آثار توسعه شهرها براقلیم مناطق، بخصوص در مورد بحران آب مورد بررسی قرارگرفته است؛ براین اساس دبیرخانه شورای عالی معماری و شهرسازی موظف شد تاپایان امسال برنامه عملیاتی نحوه مواجهه بااین بحران اقلیمی را بررسی و راهکارهای خود را ارایه کند. با تدوین این برنامه انتظار می‌رود بتوانیم راه حل‌هایی برای جلوگیری از توسعه‌های صنعتی که روند خشکسالی راتسریع کرده اند، تدوین کنیم.
دکتر ایزدی ادامه می‌دهد: سکونتگاه‌های جدید که بدون توجه به پدیده‌های اقلیمی وبدون درنظرگرفتن منابع آب موردنیاز شکل گرفتند یا شهرهایی که بدون توجه به ظرفیت‌های اقلیمی مناطق توسعه پیدا کرده اند، هدف اصلی این برنامه است.
وی تصریح می کند: برای بازآفرینی زندگی درشهرها نباید ازمقوله حمل ونقل شهروندان غافل شد. امروزه این موضوع به ویژه درکلانشهرهایی که ازوسعت زیادی برخوردارند، چنان با زندگی شهروندان گره خورده که نمی توان آنرا نادیده گرفت. اساساً نیاز به حمل ونقل موجب “خودرومحوری” کلانشهرها و فاصله گرفتن ازهویت انسانی شهرها شده است. معاون وزیر راه وشهرسازی می گوید: ما برای کاهش استفاده ازخودروهای شخصی و بهبود وضع هوای کلانشهرها درپی تدوین راهنمای سند توسعه مبتنی برحمل ونقل همگانی درشورای عالی معماری وشهرسازی هستیم. موضوع شهرسازی ریل پایه که همواره دردولت یازدهم ودولت فعلی مورد تاکید وزیر راه و شهرسازی بوده، اساس طرح بازآفرینی شهری وتوسعه حمل ونقل همگانی است. وی می افزاید: باید مشخص شود که چه میزان از ساختمان‌های موجود درشهرها به مراکز حمل و نقل عمومی دسترسی دارند و این فراهم نمی‌شود مگر آنکه نظام مدیریت یکپارچه حمل و نقل محقق شود.