عليرضا بهشتي سعادت معاون نهضت سواد آموزي اداره کل آموزش و پرورش خراسان رضوي است. او کل جمعيت بيسواد اين استان در دامنه سني ۱۰ تا ۴۹ سال را ۷۰ هزار نفر اعلام کرد و گفت: ۵۰ درصد بيسوادان خراسان رضوي در سکونتگاه‌هاي غيررسمي مشهد زندگي مي‌کنند. گفت‌و‌گوي پايگاه خبري وزارت راه و شهرسازي با وي را بخوانيد:
آقاي بهشتي؛ بيشتر جمعيت بيسواد مشهد در کداميک از نواحي آموزش و پرورش شهر مشهد قرار دارند؟
در ناحيه يک، ۲، ۵ و تبادگان که از مناطق سکونتگاه‌هاي حاشيه شهر مشهد هستند شاهد حضور بيشترين جمعيت بيسواد هستيم.
بنابراين بيسوادي و کم سوادي از معضلات ۸ پهنه سکونتگاه‌هاي غيررسمي حاشيه شهر مشهد به شمار مي‌آيد. نهضت سوادآموزي براي رفع اين معضل چه اقداماتي انجام داده است؟
جامعه هدف نهضت سوادآموزي افراد ۱۰ تا ۴۹ سال هستند. معيار سواد هم همان مبناي جهاني يونسکو يعني مهارت خواندن، نوشتن، حساب کردن و آگاهي‌هاي اجتماعي معمول و متعارف است. استان خراسان رضوي در سرشماري سال ۹۰ رتبه هشتم کشور را به لحاظ سواد داشت که طبق همان آمار ۲ درصد از ميانگين سواد کشور وضعيتش مطلوب‌تر بود. يکي از نکات مهم در سواد آموزي سامانه جامع باسوادان و بيسوادان است. آخرين اسامي بيسوادان در سطح استان براساس بانک‌هاي اطلاعاتي مختلف همچون دانش آموختگان دانشگاه، دانش آموزان، کارمندان دولت، نظام وظيفه، زندان و غيره به روز و سپس افراد بيسواد مشخص مي‌شوند. سال ۹۳ آخرين آمار و اطلاعات سواد استان خراسان رضوي در دامنه سني ۱۰ تا ۴۹ سال معادل ۹۸.۲ درصد برآورد شد، براساس همين آمار ۹۸.۶ درصد از اوليا يک ميليون و ۱۲۰هزار دانش آموز استان باسوادند. بعضي اوليا تحصيلات عاليه و برخي حداقل سطح سواد را دارند. در گروه سني ۱۰ تا ۲۰ سال نزديک هزار و ۱۰۰ نفر بيسواد شناسايي شدند. عمده‌ترين چالش در بحث باسواد کردن فقدان انسداد در مبادي ورودي بيسوادي است يعني دانش آموزاني لازم التعليم زير ۱۰ سال هستند اما به دلايل خاص منطقه‌اي، آسيب‌هاي خانوادگي يا جبر اوليا به مدرسه نمي‌آيند البته تعداد اين افراد بسيار کم است. علت ديگر مسدود نشدن مبادي ورود بيسوادي مهاجرت است. الان بيش از يک ميليون نفر در پهنه‌هاي حاشيه‌اي شهر مشهد زندگي مي‌کنند که ۵۰ درصد از ۷۰هزار بيسواد (دامنه سني۱۰ تا ۴۹ سال) استان خراسان رضوي در پهنه‌هاي حاشيه شهر مشهد زندگي مي‌کنند. البته حدود ۳۰ هزار نفر از آن ۷۰ هزار نقر محله سکونتشان محل ترديد است چون مهاجرت کرده يا جابه جا شده‌اند و هم اکنون از محل زندگي آن‌ها اطلاعي نداريم. اگر بتوان نسبت به آگاه سازي و توانمندسازي لايه‌هاي مختلف کار کرد و بيسوادان را جذب، تشويق و ترغيب به سواد آموزي کرد بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي حاشيه شهر مشهد کاهش پيدا مي‌کند چون بيسوادي ريشه عمده معضلات و آسيب‌هاي اجتماعي است. هم اکنون ۷۰ تا ۸۰ درصد زندانيان از داشتن حداقل سواد محرومند. اخيراً استاندار خراسان رضوي ابلاغيه‌اي را براي تمامي فرمانداران استان ارسال کرد تا همه ادارات با تمام توان در پوشش بيسوادي و مديريت اين موضوع مشارکت کنند. موضوع باسواد کردن با روش‌هاي قديم متفاوت است از اين جهت لايه بندي صورت گرفت و مي‌توان اعلام کرد که بيسوادان گروه ۱۰ تا ۲۰ سال تا پايان سال ۹۳ همه باسواد مي‌شوند. گروه ديگر اوليا دانش آموزان هستند که طبق آمار ۱.۴ درصد آن‌ها سواد ندارند در اين گروه هم کارهاي خوبي انجام شد.
نهضت سوادآموزي استان خراسان رضوي با کمبود معلم مواجه نيست؟
فعاليت‌ها مثل گذشته نيست. بيشتر کار‌ها را به شکل غير دولتي انجام مي‌دهيم. ما از معلمان آموزش و پرورش يا دانشجويان و دانش آموختگان دانشگاهي استفاده مي‌کنيم و با آن‌ها قرارداد آموزشي مي‌بنديم. نيروي رسمي نهضت سوادآموزي در کادر اداري قرار دارند. به نظر مي‌رسد نياز امروز حاشيه شهر تحکيم پايه‌هاي فرهنگي و سواد با اقدام به آگاهي سازي است تا از ميزان آسيب‌هاي اجتماعي کاسته شود. نهضت سوادآموزي براي نيل به اين مقصود با ۱۶ دستگاه و نهاد دولتي و عمومي همچون بهزيستي، کميته امداد، زندان‌ها، ستاد مبارزه با مواد مخدر، ستاد پيشگيري از جرم، جهادکشاورزي و شهرداري تفاهمنامه عملي دارد.
راهکار رفع معضل بيسوادي به ويژه در پهنه‌هاي حاشيه شهر مشهد را چه مي‌دانيد؟
متأسفانه در موضوع ريشه کني بيسوادي الزامي وجود ندارد. بسياري کشور‌ها مثل چين و آسياي ميانه افراد نمي‌توانند بيسواد باشند چون بيسوادي جريمه دارد اما در ايران چنين الزامي نيست. اسحاق جهانگيري معاون اول رئيس جمهور در جلسه شوراي عالي پشتيباني نهضت سواد آموزي اعلام کرد تا پايان سال ۹۴ اگر کسي آموزش حداقل سواد را نبيند احتمالا از يک الزامات و محدوديت‌هايي برخوردار مي‌شود. پيشنهاد مي‌کنم براي اينکه آسيب‌هاي حاشيه شهر مشهد کم شود در امر آگاهي سازي گام‌هاي بلندي برداشته شود. سرمايه گذاري براي دانش آموزان نگاه به آينده کشور را تأمين مي‌کند اما هم اکنون نيروهاي موثر و مولد همين اولياي دانش آموزان هستند که در توسعه اجتماعي و اقتصادي کشور مي‌توانند نقش آفرين باشند بنابراين بايد همه نهاد‌ها دست به دست هم دهند و در امر آگاهي سازي اقشار بزرگسال مشارکت کنند تا سطح معلومات و سواد اين قشر ارتقا يابد. بيشتر افراد حاشيه شهر معمولا سوادهاي محدودي دارند يعني از تحصيلات کمتري برخوردارند اين مسئله به آن‌ها آسيب خواهد زد. بسياري از کشورهاي دنيا امروز سرمايه‌اي که براي آموزش بزرگسالان مي‌گذارند، حداقل کمتر از سرمايه‌اي است که براي دانش آموزي مي‌گذارند. در کل افرادي که در حاشيه شهر قرار مي‌گيرند اگر دانش آموز داشته باشند از جامعه هدف نهضت سوادآموزي خارج نمي‌شوند بلافاصله اولياي بيسواد دانش آموزان شناسايي مي‌شوند اما موضوع اصلي ترغيب و تشويق آن‌ها براي حضور در کلاس است چون برخي افراد عشايري هستند و جابه جا مي‌شوند.
در دامنه سني بالاي ۴۹ سال وضعيت سواد به چه صورت است؟
در سنين بالا‌تر از ۴۹ سال، تعداد بيسوادان ۲ تا ۳ برابر (۱۴۰ تا ۲۰۰ هزار نفر) بيشتر مي‌شود اما ديگر نهضت سواد آموزي به اين جامعه بيسواد آموزش نمي‌دهد.
نهضت سواد آموزي به اتباع بيگانه هم خدمات آموزشي مي‌دهد؟
بله البته آنهايي که مجوز اقامت دارند، هم اکنون ۱۲۵ نفر از اتباع بيگانه در دوره نهضت سوادآموزي در کلاس‌هاي اول، دوم و سوم ابتدايي و ۳۰۰ نفر هم در دوره انتقال يعني کلاس‌هاي ۴، ۵ و ۶ ابتدايي مشغول تحصيلند.
......................................
گفت‌و‌گو: اميد كرماني‌ها