بنادر به عنوان دروازه‌های دریایی، نقش کلیدی در مبادلات تجاری و شکوفایی اقتصادی کشورهای متصل به آب‌های آزاد دارند. از این رو تعیین راهکاری کارامد به منظور افزایش ظرفیت حمل کالا توسط کشتی و نفتکش‌ها، همراه با حفظ ایمنی دریانوردی آنها همواره مورد توجه مدیران و مسئولان حوزه دریایی بوده است.

 بر این اساس با حمایت سازمان بنادر و دریانوردی برای اولین بار در کشور، نرم‌افزار تصمیم‌یار بارگیری و تردد کشتی بر مبنای تکنیک‌های جدید محاسباتی طراحی شد که گامی بلند در جهت دریانوردی ایمن و استفاده حداکثری از ظرفیت بنادر کشور را طی کرده است. لذا بندر بوشهر با توجه به زیرساختهای که دارد، برای اجرای این مهم به عنوان اولین بندر انتخاب شده است.

پایه‌ریزی دانش بنیادی در محاسبه‌ دقیق فاصله کشتی تا بستر می‌تواند از خطراتی همچون به گل نشستن شناور (حدود یک‌سوم حوادث مربوط به کشتی‌ها) که منجر به وارد آمدن خسارت به بندر و ایجاد موانع در مسیر آن می شود، جلوگیری کند.

این سامانه مبتنی بر مدل‌های پیش‌بینی پدیده‌های جوی و دریایی بنا شده که از طریق محاسبه‌ لحظه‌ای فاصله کف کشتی تا بستر دریا، عمق آب را در هر زمان محاسبه می‌کند. از این رو با محاسبه فاصله کف کشتی تا بستر(UKC)در طول مسیر کانال دسترسی بوشهر، کم‌عمق شدگی‌های محلیِ مسیر تردد، شناسایی و برنامه‌ی سفر ایمن برای شناورهای مرجع مهیا می‌شود. تعیین زمان ورود و خروج ایمن و غیرایمن حرکت کشتی از بندر، تعیین عمق آبخور امن به همراه سرعت مناسب برای حرکت شناور از جمله اطلاعاتی است که از طریق این سامانه به صورت برخط در دسترس کاپیتان کشتی و کارشناسان مرکز کنترل دریایی بندر قرار می گیرد تا به صدور مجوز تردد ایمن و مطمئن برای کشتی‌ها و نفت‌کش‌ها با هر تناژ بار کمک کند.

این نرم‌افزار سه نوع خدمات اصلی ارایه می‌دهد:

الف- نمایش داده‌های محیطی: نرم‌افزار قادر است داده‌های محیطی مشاهداتی یا حاصل از مدل‌سازی را در قالبی کاربرپسند ارایه نماید. کاربر می‌تواند این اطلاعات را به انحاء مختلف نمایش داده یا دریافت کند.

ب- برنامه‌ریزی بلندمدت سفر: برنامه ریزانِ حرکت کشتی با مشاهده نتایج پیش بینی های بلند مدت تراز، سرعت جزر و مد و اسکوات موجود در پنجره های مختلف سامانه، می توان برای سفرهای آتی برنامه‌ریزی نموده و زمان ورود و خروج مناسب از بندر را از پیش تعیین نمایند.

ج- برنامه‌ریزی تردد: برای ترددهایی که تا ۷۲ ساعت آینده در بندر انجام می‌شود، کاربر قادر است با دخالت دادن همه پارامترهای محیطی، سناریوهای زیر را بررسی کند:

۱- با توجه به شرایط محیطی پیش رو در بندر و بر اساس شرایط کشتی، آیا تردد آن برای عبور از بندر ایمن است یا خیر.

۲- برای یک زمان مشخص ورود یا خروج و نیز یک عمق آبخور مشخص، سرعت مناسب برای تردد در کانال دسترسی چقدر است.

۳- برای یک زمان مشخص ورود یا خروج و نیز یک سرعت مشخص، UKC برای عبور امن از کانال دسترسی چه اندازه است.

۴- با مشخص شدن سرعت کشتی و عمق آبخور آن، زمان ایمن و مناسب برای ورود یا خروج امن شناور علاوه بر ساعات غیرامین در طول شبانه روز تعیین شده و کاربر می تواند نتایج را از طریق پنجره های مختلف مشاهده کند.

مزایا:

در ایران روش‌های متداول سنتی برای ناوبری و پهلوگیری کشتی‌ها تنها بر پایه پیش‌بینی اثرات تراز جزر و مدی و تجربه انسانی، بدون توجه به سایر شرایط محیطی استوار بوده‌ است. از این رو، به علت محاسبه‌ غیر دقیق عمق UKC نیاز به استفاده از ضرایب ایمنی بزرگی در عملیات دریانوردی بوده که عدم استفاده از ظرفیت کامل بندر وکانال دسترسی آن را موجب می گردید. اما در سامانه حاضر، تکنیک ‌جدید پایش و محاسبه‌ فاصله‌ UKC دو ویژگی اساسی دارد که آن را از روش‌های سنتی متمایز می‌سازد. اولین تمایز جدی، استفاده از داده‌های دائماً به‌روز هیدروگرافی، جوی و دریایی منطقه‌ای تحت پوشش است. دومین تمایز، برآورد فاصله‌ زیر کشتیِ در حال حرکت از بستر، به صورت متغیر با زمان و مکان است که امکان استفاده بهینه از عمق فعلی کانال دسترسی برای تردد ایمن کشتی ها حتی با تناژ باز زیاد و لذا آبخور بالا را فراهم می سازد.

از این رو نقشه‌های ارایه شده به‌ عنوان مناطق نامناسب و مجاز برای تردد، در سامانه حاضر متناسب با شرایط محیطی تغییر می‌نماید. همچنین تدقیق محاسبات در این نرم‌افزار از طریق به کارگیری عوامل محیطی مربوط به مورفولوژی منطقه، شرایط دریایی (امواج، انواع جریان‌های دریایی تولید شده از نیروی‌های جزر و مد، باد و همچنین تراز جزر و مدی)، شرایط جوی (سرعت و جهت باد و خیزاب ناشی از باد) و همچنین عوامل غیرمحیطی مربوط به ویژگی‌ها و ساختار فرم بدنه شناور در محاسبه UKC صورت گرفته است. از مزایای برخط بودن محاسبات این است که در صورت بروز هرگونه تغییرات پیش‌بینی نشده در شرایط مانند تأخیرهای ناشی از فعالیت‌های انسانی و یا شرایط جوی، قادر است طرح ترانزیت را متناسب با آن بازتولید کند.

در مقایسه با نرم‌افزارهای مشابه بین المللی باید گفت که هزینه این نرم‌افزار در حدود یک سوم است. تنها نمونه رسمی موجود در بازار جهانی ارزشی حدود بیش از ۷ برابر هزینه های تولید این نرم افزار در داخل را دارد. علاوه بر آن دستیابی به تکنولوژی بومی، استفاده از متخصصین داخلی و جلوگیری از خروج ارز از مزایای توسعه این نرم‌افزار در داخل کشور محسوب می شود. این نرم افزار که توسط مهندسان داخلی طراحی شده است ۴ میلیارد تومان صرفه جویی برای کشور ایجاد کرده است.

گفتنی است، این نرم افزار روزهای پایانی اسفندماه ۹۶ در نشست خبری محمد راستاد؛ مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی رونمایی شد.