به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، علی بیت‌اللهی رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، طی گزارشی جزئیات زلزله ۵.۲ سی‌سخت کهگیلویه و بویراحمد را تشریح کرد.
بیت‌اللهی ضمن تشریح جزئیات زلزله سی‌سخت در بیان پیشنهادات خود اعلام کرد: به نظر می‌رسد که آموزش‌های عمومی برای آشنائی بیشتر مردم با شیوه‌های رفتار صحیح در حین وقوع زلزله در سطح استان کهگیلویه و بویر احمد ضرورت داشته باشد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود از شبکه استانی، فیلم‌های آموزشی و نیز توسط متخصصان امر، موارد لازم به مردم آموزش داده شود.
وی همچنین خاطرنشان کرد: ساختمان های فاقد کیفیت اولیه درسطح استان باید طبق برنامه معینی نوسازی شوند. البته پیش‌تر در اثر وقوع زمین‌لرزه‌های قبلی اقداماتی در این زمینه صورت گرفته بوده ولی لازم است تا این مهم استمرار داشته باشد. پیشنهاد می‌شود، دامنه‌های با پتانسیل ریزش سنگ و رانش زمین و تلاقی آن با خطوط شریان‌های حیاتی و محورهای مواصلاتی در سطح استان کهگیلویه و بویر احمد شناسائی و پایدار سازی شوند.
وی افزود: تحلیل و ارزیابی خطر زلزله و برآورد ریسک لرزه ای در سطح استان انجام شود. مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی آمادگی دارد تا در خصوص تحلیل ریسک و کاهش خطرپذیری لرزه ای در سطح استان کهگیلویه و بویر احمد، همکاری لازم را با مقامات استانی بعمل آورد.
متن گزارش تهیه شده توسط وی که با همکاری مهندس محرابی دبیر کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه‌های‌زمین، ابنیه، ساختمان و شهرسازی استان کهگیلویه و بویراحمد جمع‌آوری شده است به شرح زیر است:
۱.معرفی زلزله
زلزله‌ای به بزرگی ۵.۲ در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۹۷، ساعت ۰۸:۳۸:۱۲.۲ در شرق استان کهگیلویه و بویر احمد و در مرز بین این استان با استان اصفهان رخ داد. مختصات جغرافیائی رومرکز زلزله بر طبق گزارش مرکز لرزه‌نگاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، ۵۱.۵۵۹ طول و ۳۰.۸۳۴ عرض جغرافیائی است. عمق کانونی زلزله ۸ کیلومتر گزارش شده است.
رومرکز زلزله از شهر یاسوج ۱۹ کیلومتر و از سی سخت ۱۰ کیلومتر فاصله دارد. شهر سی سخت نزدیکترین شهر استان کهگیلویه و بویر احمد به رومرکز زلزله است. رومرکز زلزله در پای ارتفاعات پرشیب دنا قرار می‌گیرد که مرز این ارتفاعات با زمین های هموار مشرف به یاسوج یک مرز گسلی است.
در شکل ۱ موقعیت رومرکز زلزله سی‌سخت با بزرگی ۵.۲ و موقعیت آن نسبت به دو شهر سی‌سخت و یاسوج آورده شده است. همچنین در این شکل موقعیت رومرکز زلزله نسبت به ارتفاعات دنا قابل مشاهده است.
شکل۱- موقعیت رومرکز زلزله سی سخت با بزرگی۵.۲
۲.گسل مسبب زلزله
گسل زاگرس مرتفع یکی از اصلی‌ترین ساختارهای کنترل‌کننده تکتونیک و مورفوتکتونیک ایالت لرزه زمین ساختی زاگرس است. مجموع طول تمام قطعات آن به بیش از ۱۳۰۰ کیلومتر می‌رسد. در محدوده شمال غربی رومرکز زلزله سی‌سخت قطعه گسل راندگی زاگرس مرتفع را به نام گسل دنا(دینار) نیز معرفی کرده‌اند، ارتفاعات پرشیب دنا را می‌توان نتیجه عملکرد راندگی گسله زاگرس مرتفع دانست. با توجه به موقعیت رومرکز زلزله سی‌سخت، به نظر می‌رسد که گسل زاگرس مرتفع (یا قطعه گسل دنا) گسل مسبب زلزله باشد.
پس‌لرزه‌ها
پس از زلزله ۵.۲ سی سخت، پس لرزه های محدودی تا لحظه تدوین این گزارش رخ داده است(حدود ۳۰ ساعت پس از زلزله). هشت پس‌لرزه خرد از گزارش مرکز لرزه نگاری قابل شمارش است که بزرگترین آن ۲.۷ و خردترین آن ۱.۷ بوده است. سوی توزیع این پس لرزه ها نیز به سمت شرق و محدوده استان اصفهان است(شکل های ۲).
شکل۲- زلزله اصلی سی‌سخت و پس‌لرزه‌های آن تا ۳۰ ساعت بعد رخداد (توزیع به‌سمت شرق)
در دهه اخیر رخداد زمین‌لرزه‌های گستره معرف لرزه‌خیزی سوی غربی گسله زاگرس مرتفع است. سمت شرقی گسل زاگرس مرتفه در استان‌های اصفهان و فارس در بردارنده زمین‌لرزه‌های کمتری است. این واقعیت از جانمائی زلزله‌های گستره از سال ۲۰۰۶ تا حال حاضر نمایان است.
در شکل ۳ نمودار و مقادیر آمار این بررسی بر روی زلزله های ۱۲ سال اخر منطقه در کادری به ابعاد تقریبی ۲۰۰ کیلومتر در ۲۰۰ کیلومتر به مرکزیت رومرکز زلزله سی سخت بزرگی ۵.۲ آورده شده است. از حدود ۱۱۰۰ زلزله رخ داده که میانگین عددی آنها حدود بزرگی ۳ را نشان می‌دهد، می‌توان دید که چهار زمین‌لرزه در طی این ۱۲ سال اخیر ۵ و بالاتر از آن تا ۵.۲ بوده اند. ۳۷ زلزله بین ۴ تا ۵ و بقیه زمین لرزه های خرد بوده اند. لازم بذکر است که این تعداد از زلزله ها، شامل زلزله های کوچکتر از ۲.۵ نمی شود.
شکل۳- نمودار آماری زلزله های رخ داده در کادر دو درجه در دو درجه به مرکزیت رومرکز زلزله سی سخت
در شکل ۴ نیز پراکنش زلزله های ۱۲ سال اخیر نشان داده شده است. در این شکل خوشه شدگی نیز کاملا مشهود است.
شکل۴- توزیع زمین لرزه های ۱۲ ساله اخیر به مرکزیت رو مرکز زلزله سی سخت و در ۱۰۰ کیلومتری اطراف آن
۱.مراکز جمعیتی اطراف زلزله
محدود رومرکز زلزله در باند شمال غرب به جنوب‌شرق منطبق با ارتفاعات دنا و رشته ارتفاعات زاگس بوده و لذا از نظر تراکم جمعیتی تنک است. سوی شرقی و غربی رومرکز زلزله به سمت استان‌های اصفهان و فارس و کهگیلویه و بویر احمد در بردارنده مراکز جمعیتی بزرگتری است. در بافر ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله از مراکز شهری تنها سی سخت در فاصله حدوده ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله قرار می گیرد(شکل ۵).
شکل۵- سی سخت نزدیکترین شهر به رومرکز زلزله در شمال غربی آن
آبادی‌های واقع در بافر ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله نیز، بر اساس آمار مرکز آمار ایران در سال ۱۳۹۵، شامل ۱۸ آبادی است. در شکل ۶ جدول اطلاعات آبادی‌ها نشان داده شده است. در میان آنها مجموعه‌های معدن و مرغداری نیز مشاهده می‌شود. در نقشه(شکل ۷) نیز گسترش و توزیع مراکز جمعیتی اطراف زلزله تا فاصله ۱۰ کیلومتری آورده شده است.
همانطور که مشاهده می‌شود، تا شعاع ۱۰ کیلومتری از رومرکز زلزله، اغلب آبادی‌های در گستره استان کهگیلویه و بویر احمد واقع می‌شوند.
شکل۶- جدول اطلاعاتی آبادی های واقع در شعاع ۱۰ کیلومتری اطراف زلزله سی سخت
شکل۶- نقشه آبادی های واقع در شعاع ۱۰ کیلومتری اطراف زلزله سی سخت
شهرهای واقع در شعاع ۳۰ کیلومتری رومرکز زلزله در شکل ۷ مشخص شده‌اند که شامل شهر کمه از استان اصفهان، و شهرهای سی‌سخت، مادوان، چیتاب و یاسوج از استان کهگیلویه و بویر احمد هستند. موقعیت گسل HZF و رومرکز زلزله سی‌سخت نیز در شکل نشان داده شده است.
شکل۷- شهر های واقع در ۳۰ کیلومتری رومرکز زلزله سی سخت
همچنین در شکل ۸ آبادی های واقع در شعاع ۳۰ کیلومتری از رومرکز زلزله سی سخت آورده شده است. احتمال می رود در این آبادی ها و تا این فاصله، لرزش زلزله با بزرگی ۵.۲ ملموس بوده باشد.
۲۸۳ آبادی در شعاع ۳۰ کیلومتری زلزله سی‌سخت قرار دارند. از این تعداد ۶۱ آبادی در استان اصفهان، آبادی بال بران در استان فارس و ۲۲۱ آبادی در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارند. آبادی هایی مانند گنجه‌ای بزرگ و کوچک، ده بر آفتاب و سریز را می توان از آبادی‌های نزدیک به کانون اثر زلزله بر شمرد.
شکل۸- آبادی های واقع در ۳۰ کیلومتری رومرکز زلزله سی سخت
خسارت‌های زلزله
زلزله ۵.۲ سی سخت با توجه به موقعیت رومرکز آن، موجب ریزش‌های سنگی مهیت در دامنه‌های ارتفاعات دنا شد. این ریزش‌های مهیب سنگی موجود ایجاد صداهای ترستاک در سطح منطقه شد. کوه دنا از جمله ارتفاعات مورد علاقه کوهنوردان برای صعود است. اخبار رسمی نشان می‌هد که خوشبختانه آسیبی به کوهنوردان وارد نیامده است.
۵-۱- خسارت زیرساخت‌ها
این خسارت ها شامل ریزش سنگ و قطعات سنگی بزرگ بر جاده های واقع در پای ارتفاعات شرقی استان کهگیلویه و بویر احمد بوده است. از آسیب‌دیدگی ابنیه‌های فنی گزارشی دریافت نشده است. ریزش سنگ موجب مسدود شدن موقتی جاده های روستائی شده بود که در با اقدامات ماموران راهداری جاده‌ها به موقع باز شدند. انسداد مسیر در محور سی‌سخت – مادوان و دهستان کاکان گزارش شده بود همچنین قطع راه ارتباطی ۶ روستای شهرستان دنا رخ داد که با تلاش رهداران بازگشایی شد. بروز ریزش سنگ در محورهای یاسوج- کاکان(به سمت اقلید)، سی سخت- پادنا و یاسوج – سی‌سخت که موجب بروز خسارت به جاده شده و طی ساعات اولیه موجب مسدود شدن محور مذکور شد اما با تلاش راهداران بازگشایی شد.
شکل۹- ریزش سنگ در مسیر های کوهستانی بویژه محور مادوان– سی‌سخت و دهستان کاکان
۵-۲- خسارت شریان‌های حیاتی
در این زلزله چندین تیر بتنی برق و خطوط نیرو در اثر برخورد سنگ های دامنه ارتفاعات به آنها شکست. بر طبق گفته مسئولین شرکت برق، خسارتی در حدود ۵ میلیارد ریال به شبکه وارد آمده است. قطع برق مناطق «کاکان»، «گنجه‌ای»، «گوشه» و «مادوان» در ساعات اولیه بروز زمین‌لرزه رخ داد.
لوله آب ۱۴ اینچ شهر مادوان و حومه بدلیل ریزش سنگ در دامنه‌های کوهستانی آسیب جدی دید و برخی از مراکز جمعیتی تا تعمیر لوله مذکور از طریق تانکر، آب مورد نیازشان تامین شد.
تاسیسات شبکه گاز بنا به اطلاعیه شرکت گاز استان آسیب قابل ملاحظه ای ندیدند. در سطح منطقه چند انشعاب بصورت مجزا آسیب جزئی دیده بودند که اقدام به تعمیر شد.
خسارت ۱۷ سایت مخابراتی در منطقه که ۱۱ مورد آن طی اولین روز پس از رخداد ترمیم شدند. در ساعات اولیه زلزله در خطوط مخابرات اختلال پیش آمد اما مدت آن محدوده بود همچنین در چند منطقه بصورت موضعی میزان اختلال در مخابرات بیشتر از مناطق دیگر بود.
۵-۳- خسارت‌های سازه‌ای
شامل آسیب دیدگی ساختمان های مسکونی و نیز تعدادی از ساختمان های عمومی بود. در شهر یاسوج، فاصله ۱۹ کیلومتری از رومرکز زلزله، محله بافت ناکارآمد اکبرآباد و چند نقطه دیگر از شهر، در اثر این زلزله، آسیب‌های خفیفی را به خود دید، در شهر سی سخت در فاصله ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله، نیز خسارت‌هایی در ساختمان‌ها و البته بدون فروریزش ساختمان گزارش شده است. در محدوده‌های روستائی، روستاهای در فاصله ۱۰ کیلومتری رومرکز زلزله مانند گنجه‌ای سه ریز، (با جمعیت معادل ۱۸۵۰ نفر، طبق آمار ۱۳۹۵، و تعداد واحدهای مسکونی حدود ۴۵۰)، ده برآفتاب (جمعیت ۱۱۰۰ نفر و ۳۱۷ واحد مسکونی)، کوخدان (بت جمعیت ۳۳۰ نفر و تعدتد ۱۰۵ واحد مسکونی) می توان نام برد که بر طبق اطلاعات محلی در روستاهای گنجه‌ای سه‌ریز و ده بر آفتاب میزان خسارت بیشتر از آبادی‌های دیگر بوده است.
۵-۳-۱- شرایط کلی ساختمان‌های مسکونی منطقه
بر اساس آمار سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران، شهر ستان یاسوج، ۳۳۵۸۲ واحد مسکونی دارد. از این تعداد حدود ۱۱۵۰۰ واحد از نوع اسکلت فلزی و ۱۲۰۰۰ واحد از نوع اسکت بتنی است. حدود ۱۰۰۰۰ واحد مسکونی در این شهرستان از نوع بنائی و یا خشت و گلی و سطح کیفی نازل می باشند(حدود ۳۰ درصد واحد های مسکونی).
آمار ۱۳۹۵، برای سی سخت، شامل ۲۱۰۰ واحد مسکونی در کل است که ۳۲۰ واحد ان اسکلت فلزی و ۹۴۰ واحد آن اسکلت بتنی است. با توجه به این آمار حدود ۴۰ درصد واحدهای مسکونی در سی سخت از نوع فاقد اسکلت است.
در شهر مادوان از حدود ۴۰۰۰ واحد مسکونی بر مبنای آمار ۱۳۹۵، حدود ۲۴۰۰ واحد مسکونی دارای اسکلت بتنی (عمدتا و حدود ۲۱۰۰ واحد) و حدود ۶۰۰ واحد مسکونی بدون اسکلت و با کیفیت نازل می باشند(حدود ۱۵ درصد کل واحدهای مسکونی) و در چیتاب از ۳۱۵ واحد مسکونی ۵۵ واحد اسکلت دار و مابقی بدون اسکلت هستند.
بر اساس گزارش‌های محلی و نهادهای ذیربط از ساکنین تا زمان تدوین گزارش بالغ بر ۱۲۰۰ واحد مسکونی، تقاضای بازدید فنی شده است(البته انتظار می‌رود این تعداد زیادتر شود). عمده خسارت‌ها، جزئی و شامل ترک‌خوردگی دیوارها و ریزش موضعی نما است که در ادامه توضیح داده می‌شود.
عمده خسارت‌ها نیز از نوع تعمیری هستند. بر اساس مشاهدات میدانی، برآورد می‌شود که از واحدهای آسیب‌دیده درصد پایینی(زیر ۵ درصد) از نوع تخریبی باشند. در ادامه به تفکیک بعضی از خسارت‌ها بطور جزئی‌تر توضیح داده می‌شود.
خسارات وارده به منازل شهری
با توجه به شدت زلزله رخ داده، که بنا به گفته شاهدین موجب بروز وحشت عمومی و فرار مردم به خیابان ها و فضای باز گردید، خساراتی نیز به مناطق شهری وارد آمد. بر اساس گزارشات دریافت شده این خسارات که غالبا با مدل بروز ترکهای برشی و گسیختگی در تیغه‌ها و میانقاب‌ها و همچنین ریزش نما بروز کرده است، موجب فروریزش ساختمانی نبوده است، اما سطح خسارات در برخی ساختمان‌ها بسیار گسترده گزارش گردیده است. در اغلب ساختمان‌های آسیب دیده شهری، شاهد بروز ترکهای برشی زاویه‌دار در نمای بیرونی و همچنین سطوح حساس داخلی مانند سطوح اندود شده با گچ و یا سطوح سنگ پلاک در دیواره‌ها هستیم که در برخی از این موارد به دلیل اثر لرزش و همچنین عدم مقاومت ملات مابین دیوار و سنگ پلاک، شاهد ریزش این سطوح از دیوار هستیم. در شکل‌های ۱۰ تا ۱۲ نمونه‌هایی از این نوع خسارت قابل مشاهده است.
شکل۱۰- بروز ترکهای برشی ناشی از زلزله در سطوح داخلی ساختمان
شکل۱۱- بروز ترکهای قائم رد تیغه‌ها و میانقاب‌ها به دلیل بروز گسیختگی در مصالح دیوار
شکل۱۲- ریزش سرامیک‌ها و مصالح پوشاننده دیوار
همچنین در برخی از ساختمان‌ها به دلیل عدم اتصال منسجم مابین تیغه‌ها و یا دیوارهای پیرامونی با اسکلت ساختمان، نوعی گسیختگی در اتصال این اجزا و یا انحراف دیوار از آکس قرار گیری ایجاد گردیده که بموجب آن بخشی از مصالح دیوار دچار آسیب گردیده و صفحه میانقاب و یا دیوار پیرامونی بصورت موضعی دچار تخریب گردیده است. نمونه‌ای از این آسیب در شکل ۱۳ قابل مشاهده است.
شکل۱۳- بروز انحراف دیوار از آکس قرارگیری و همچنین ایجاد جدایی در اتصال بین دیوار و اسکلت
قابل ذکر است که در مناطق شهری علاوه بر آسیب‌های سازه‌ای، خسارت‌هائی در منازل و ساختمان‌های دیگر، به دلیل ارتعاش شدید رخ داده است که در واحدهای صنفی و وسایل آنها نیز مشاهده شده است. این امر لزوم اتخاذ تمهیدات لازم برای مهار اجزای غیرسازه‌ای و همچنین وسایل موجود در اماکن صنفی و اقتصادی که در برخی موارد علاوه بر ارزش مالی بالا، جزو مواد خطرزا نیز محسوب می‌شوند، را بیان می‌کند. در شکل ۱۴ نمونه ای از این خسارات قابل مشاهده است.
شکل۱۴- بروز خسارات به اجزای غیر سازه ای و وسایل موجود در منازل و واحدهای صنفی
خسارات وارده به مناطق روستایی
با توجه به این نکته که سیستم قالب مناطق روستایی مناطق زلزله دیده به گونه ای است که بیشترین ساختمان‌ها با مصالح بنایی ساخته شده اند و همچنین بدلیل کمبود ساختمان‌های با مهاربند و یا کلاف بندی در منطقه، پیش‌بینی بروز خسارات گسترده‌ای در این مناطق وجود دارد. بر اساس گزارش‌های دریافتی، برخی از خانه‌های موجود در منطقه که با مصالحی همچون سنگ، خاک، آجر و یا بلوک ساخته شده اند و سیستم کلاف‌بندی قائم و افقی جهت یکپارچه‌سازی ارتعاشی در آنها اجرا نشده است دچار خساراتی از قبیل بروز ترکهای عمیق در دیوارها، بروز جدایی در سطح تماس دیوار و سقف و همچنین در برخی موارد همانطور که در شکل ۱۵ قابل مشاهده است بروز تخریب و ریزش در خاک بستر ساختمان گردیده اند. برای مثال گزارش گردیده که دیوارهای یک واحد منزل مسکونی در منطقه اکبرآباد یاسوج به طور کامل دچار ریزش و تخریب شده است و همچنین برخی از خانه های روستایی منطقه دنا و بویر احمد دچار ترک‌خوردگی شده‌اند.
شکل۱۵- بروز تخریب و ریزش در خاک بستر تحتانی ساختمان در مناطق روستایی
همچنین بخشی از دیوارهای پیرامونی املاک به دلیل ساخته شدن از مصالح ضعیف و عدم‌انسجام و چسبندگی مابین مصالح، به هنگام بروز زمین لرزه دچار ریزش و یا ترک شده‌اند، در برخی از دیوارها به دلیل عدم اتصال مناسب دیوارهای متقاطع، شاهد بروز جداشدگی درز و یا واژگونی بخشی از دیوار بوده‌ایم. در شکل ۱۶ نمونه‌هایی از این تخریب‌ها قابل مشاهده است.
شکل۱۶-بروز ترک، گسیختگی و فروریزش موضعی در دیوار پیرامونی املاک روستایی
خسارت ساختمان‌های مهم
با توجه به معیارهای مهم در مدیریت بحران و همچنین نص صریح آیین نامه طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله، عملکرد برخی ازساختمان‌ها باید پس از زلزله به صورت بی وقفه ادامه یابد و اهمیت این موضوع به دلیل تاثیرگذاری این ساختمان‌ها بر تاب آوری مناطق و همچنین کاهش سطح آسیب و تلفات است. بر اساس گزارش مسئولان، در زلزله 5.2 رخداده، آسیب‌هایی به دو بیمارستان شهید خلیل (در دست احداث که البته بر روی نام آن ظاهرا هنوز توفق جمعی صورت نگرفته است) و امام سجاد (ع) شهر یاسوج وارد گردیده است. بر اساس مستندات بدست آمده تا لحظه نگارش این گزارش، این خسارات غالبا به صورت بروز ترکهای برشی و قائم در دیوارهای پیرامونی این بیمارستان‌ها و همچنین در سطوح داخلی آنها بوده است که در برخی قسمت‌ها موجب فروریزش مصالح نما و یا پوشش‌های سرامیکی داخل بیمارستان گردیده است. همچنین در میانقاب‌ها نیز ترکهای زاویه دار مشاهده گردیده است که موجب بروز خسارت به دیوارها و سطوح اندود آنها شده است. در برخی موارد جابجایی دیوار موجب بروز گسیختگی در سطوح فوقانی ر محل اتصال با سقف و بدنبال آن شکست مصالح پوششی دیوار از جمله کاشی و گچکاری گردیده است. همچنین در برخی نقاط این بیمارستان‌ها ریزش موضعی دیوار گزارش شده است. در شکل‌های ۱۷ تا ۲۱ این خسارات قابل‌مشاهده است.
شکل ۱۷- بروز ترکهای برشی زاویه‌دار در دیوار بیمارستان امام سجاد(ع)
شکل۱۸- بروز گسیختگی و ترکهای عمیق در دیوار پیرامونی بیمارستان شهید خلیل (ساختمان فرعی و الحاقی بیمارستان)
شکل۱۹- ریزش مصالح رویه دیوار داخلی بیمارستان از جمله کاشی و سرامیک به دلیل جداشدگی از سطح
شکل۲۰- بروز ترکهای زاویه‌دار برشی در دیوارهای داخلی بیمارستان یاسوج
شکل۲۱- بروز جدایی در محل اتصال دیوار به سقف و شکستن مصالح پوششی
مدیریت بحران
پس از وقوع زلزله جلسه شورای هماهنگی مدیریت بحران استان تشکیل و اعضا این شورا از مناطق زلزله زده و مصدومین در بیمارستان ها، خوابگاه های دانشجویی بازدید کردند و راهکارهای لازم به منظور بهبود شرایط را ارائه نمودند. عوامل اجرایی، امدادی، خدماتی و انتظامی از هلال‌احمر، اورژانس، ستاد بحران، فرمانداری و... به مناطق زلزله‌زده اعزام شدند و تمامی دستگاه‌ها به حالت آاماده باش درآمدند. تیم های ارزیاب و واکنش سریع زمینی و هوایی از دستگاه هاي ذيربط شامل استانداري، فرمانداري، بخشداري، هلال احمر، بنیاد مسکن انقلاب اسلامی و... به منطقه اعزام شدند. نیروهای امدادی و آتش نشانی با خودرو در خیابانهای شهر یاسوج گشت می زدند و از مردم درخواست نمودند که از منازل خود بیرون بیایند.
با توجه به این که زمین لرزه در ارتفاعات کوه دنا بود ریزش در برخی از بخش های کوه دنا اتقاق افتاد که مسئولین از عشایر، مردم و کوهنوردان خواستند از نزدیک شدن به این ارتفاعات تا اطلاع ثانوی خودداری کنند.
عملیات نجات آسیب‌دیدگان و امدادرسانی
در ساعت‌های اولیه رخداد زلزله، ١٥ دستگاه آمبولانس اتوبوس آمبولانس، خودروهای فرماندهی و یک فروند بالگرد به منطقه مرکز زمین‌لرزه اعزام شدند و به مصدومان خدمات‌رسانی کردند.
طبق گزارش اورژانس ۱۱۵ کهگیلویه و بویراحمد ۴ سورتی پرواز توسط بالگردهای دانشگاه علوم پزشکی در ساعات اولیه انجام که از این تعداد دو مورد برای انتقال بیمار و دو سورتی پرواز دیگر نیز با هدف ارزیابی انجام شده بود.
تعداد مصدومین حادثه تا لحظه تدوین گزارش ۱۳۱ نفر اعلام که این مصدومین به بیمارستان های شهید بهشتی، امام سجاد و شهدای گمنام یاسوج منتقل شدند. تعداد محدودی از آسیب‌دیدگان بستری و بقیه سرپایی درمان شدند. طبق اظهارات رئیس مرکز مدیریت حوادث و فوریتهای پزشکی کهگیلویه و بویراحمد مصدومیت مجروحان این زمین‌لرزه در حد شکستگی و کوفتگی که بیشتر بعلت عجله و ترس و اضطراب ناشی از زلزله هنگام بیرون آمدن از ساختمان ها بوده است. تعدادی از مصدومین نیز کوهنوردانی بودند که به منطقه دنا برای کوهنوردی رفته بودند.
خسارت زلزله سی‌سخت
طبق آمار معاون عمرانی استانداری کهکیلویه و بویر احمد برآورد اولیه خسارت به مناطق مسکونی و تاسیسات اداری استان ۷۸ میلیارد تومان بوده که میزان خسارت وارد شده به واحدهای مسکونی شهری و روستایی در شهرستان ها ۵۰ میلیارد تومان برآورد گردیده و حدود ۲۸ میلیارد تومان نیز به تأسیسات و زیرساخت های اداری و دولتی خسارت وارد شده است. لازم بذکر است که این برآورد ها کاملا اولیه و کاملا تخمینی و نقریبی است. با انتشار برآورد خسارت واحد های مسکونی توسط بنیاد مسکن می توان بیان دقیقتری را از زلزله سی سخت ارائه داد. در این زلزله بیش از ۱۳۰ نفر مجروح شدند که عمده آنها بطور سرپائی مدارا گردیدند. دلیل اصلی جراحت، عدم آموزش صحیح مردم در اتخاذ شیوه رفتار صحیح در حین وقوع زلزله بوده است که در اثر سراسیمگی و ترس، جراحت های مختلفی با درجات متفاوت به مردم منطقه وارد آمد.
شدت زلزله سی سخت
نظر به وحشت عمومی و هجوم مردم به فضاهای باز از منازل مسکونی و ساختمان های محل کار خورد، مناسب است در خصوص شدت این زمینه لرزه مواردی مطرح گردد. بر اساس برداشت های میداتی شدت زلزله با توجه به تعریف سطوح مخالف شدت (مرکالی اصلاح شده) در منطقه اطراف رومرکز حدود۶ (حد فاصله تقریبی ۱۰ کیلومتر) و در شعاع بین ۱۰ تا ۲۰ کیلومتر نیز بین ۵ تا ۶ و در بعضی مناطق ۵ بوده است.
شدت زلزله بطور کلی وابسته به فاصله از کانون زلزله است. برای زلزله های بازای بزرگی آنها روابطی توسعه داده شده است. از مهمترین مقیاس های شدت MSK , MMI است. MMI مقیاس اصلاح شده مرکالی است که توسط ریشتر در ۱۹۵۶ بیان گردید و دارای ۱۲ درجه است و توصیف کامل درجه ها در آخر گزارش آورده شده است. MSK نیز ۱۲ درجه دارد که توسط مدوف، اسپرنور و کارنیک در ۱۹۶۴ ارائه شد.
در زیر ابتدا با توصیف نوع ساختمان ها و سپس شرح درجه های مرکالی اصلاح شده (البته بزرگتر از ۴) آورده شده است.
ساختمان نوع A : طراحی، ساخت و ملاط ساختمان مناسب؛ ساختمان تقویت شده در جزئیات و به گونه ای طراحی شده که در مقابل نیروهای جانبی مقاوم باشد و اجزا ساختمان با استفاده از فولاد و بتن و ... به یکدیگر متصل شده اند.
ساختمان نوع B : طراحی، ساخت و ملاط خوب؛ ساختمان تقویت شده؛ اما در جزئیات بگونه ای طراحی شده که در مقابل نیروهای جانبی نمی تواند مقاوم باشد.
ساختمان نوع C : طراحی و ساخت و ملاط معمولی وساختمان درمقابل نیروهای جانبی مقاوم نیست.
ساختمان نوع D : مصالح ضعیف از قبیل خشت، ملاط نامرغوب و ضعیف، استانداردهای ساخت رعایت نشده و از نظرجانبی در مقابل نیروهای افقی مقاوم نیست.
|
شدت I |
تشریح شدت درجات مرکالی اصلاح شده |
|
۴ |
در طی روز در فضای بسته توسط عده زیادی حس و در فضای باز توسط عده معدودی قابل احساس است. در شب ممکن است عده ای از خواب بیدار شوند . بشقابها,پنجره ها و دربها سر و صدا می کنند و دیوارها ترک می دهند. زلزله همانند برخورد یک کامیون سنگین با ساختمان است . در اتومبیل های ایستاده ارتعاش قابل درک است. |
|
۵ |
زلزله توسط هر فردی قابل احساس است . بسیاری از خواب بیدار می شوند . برخی از بشقابها , پنجره ها وغیره شکسته می شوند . گچ کاری های ساختمان ترک می خورند . اشیای ناپایدار واژگون می گردند . سروصدای درختان و سایر اشیای مرتفع شنیده می شود و آونگ ساعتها متوقف می گردند . دربها باز و بسته می شوند و امتداد حرکت زمین لرزه قابل درک است. |
|
۶ |
زلزله توسط بسیاری از افراد حس می شود و بسیاری از مردم وحشت زده به فضای باز پناه می آورند . اشیای سنگین جابجا می شوند . و قطعات از گچ کاری کنده می شود . دودکش ها فرو می ریزند وخسارات جزئی به بار می آید . افراد به حالت نامتعادل قدم می زنند و یا می ایستند . پنجره ها ,دربها و بشقابها شکسته می شوند. ساختمان های خشتی و ضعیف ترک برمی دارند و زنگ های کوچک به صدا در می آیند . |
|
۷ |
مردم وحشت زده به فضای باز فرار می کنند . خسارت بسیار کمی در ساختمانهایی که خوب طراحی و ساخته شده اند وارد می شود . به ساختمان های متوسط و معمولی خسارات جزئی و متوسط وارد میگردد. خسارات قابل ملاحظه ای در ساختمان های ضعیف و بد طراحی شده وارد می شود . خسارت به ساختمان های نوع D شامل ترک و فروافتادن گچ کاریها است و آجرهای سست لق می شوند.ترک هایی در ساختمان های نوع C به وجود می آید . ایستادن مشکل می شود و اثاثیه شکسته می شوند . زنگ های بزرگ به صدا در می آیند . زهکشهای سیمانی آبرسانی خسارت می بینند . لغزشهای کوچک اتفاق می افتد . |
|
۸ |
خسارت در ساختمانهایی که طراحی ویژه شده اند بسیار جزئی است و در ساختمان های معمولی نوع C با فروریزش های جزئی همراه است و در ساختمان های ضعیف نوع D بسیار شدید است دیوار های جداکننده به خارج از قاب های ساختمان پرتاب می شوند . دودکش ها ,ستون ها ,دیوار ها و دودکش های کارخانه ها و سنگهای یادبود سقوط می کنند اشیای سنگین واژگون می گردند تغییراتی در سطح آبها ایجاد می شود. ماسه و گل به مقدار کم بیرون زده می شود رانندگی مشکل می گردد ترکهایی در زمین های مرطوب و شیب های ملایم ایجاد می شود تغییراتی در آب و درجه حرارت چشمه ها و چاهها ایجاد می شود . خانه های اسکلت دار بر روی سطح پی حرکت می کنند و شاخه های درختان شکسته می شوند. |
|
۹ |
خسارت قابل ملاحظه ای در ساختمان هایی که طراحی ویژه شده اند ،ایجاد می شود ساختمان های اسکلتی خوب طراحی شده کج می شوند . ساختمان بر روی پی تغییر مکان می دهد ترک های آشکار در زمین ایجاد می گردد . خطوط لوله زیرزمینی شکسته شوند.وحشت عمومی بر مردم غالب می شود . ساختمان های نوع D ویران می گردند و بر ساختمان های نوع C خسارت سنگین وارد می گردد و گاهی کاملاُ فرو می ریزند . ساختمان های نوع B خسارت جدی می بینند و خسارت اساسی به پی وارد می گردد . در مناطق آبرفتی ماسه و گل بیرون می آیند. |
|
۱۰ |
سازه های چوبی خوب ساخته شده ویران می شوند ،بسیاری از سازه های اسکلت دار بنایی به همراه پی ویران می شوند .در زمین ترکهای بزرگی ایجاد می گردد .خطوط راه آهن کج می شوند .زمین لغزشهای قابل ملاحظه ای در کنار رودخانه و شیب های ملایم اتفاق می افتند.آب سروصداهای زیادی می کند خسارات جدی به سدها و مخازن وارد می گردد. در زمین ، لغزش های بزرگ اتفاق می افتد و آب از مخازن و کانالها و رودخانه ها دریاچه ها و غیره بیرون ریخته می شود. |
|
۱۱ |
ساختمان ها کمی استوار باقی می مانند . پلها ویران می گردند . خطوط لولهُ زیرزمینی کاملاً غیر قابل استفاده می شوند.خطوط راه آهن به شدت کج می شوند . زمین باتلاقی می شود . لغزشهایی در زمین های نرم ایجاد می شود. |
|
۱۲ |
خسارت کلی . امواج بر روی سطح زمین مشاهده می شوند . اشیا به هوا پرتاب می شوند و سنگهای بزرگ جابجا می گردند |
بر اساس روابطی که ذکر گردید برای زلزله ای با بزرگای۵.۲ شدت بیشینه ۶ متصور می توان شد(شکل۲۳). البته بنظر می رسد در منطقه سی سخت و یاسوج شدت ۶ و ۵ کاملا محسوس بوده است.
شکل۲۳- جدول ابعاد بیضوی شدت بازای بزرگی زلزله ۵.۲
در شکل ۲۴ نیز بصورت نموداری ابعاد بیضوی شدت برای زلزله ۵.۲ (زلزله ای معادل زلزله سی سخت) نشان داده شده است.
شکل۲۴- شکل و ابعاد بیضوی های شدت برای زلزله ۵.۲
بر اساس اخبار منتشر شده از زلزله سی سخت، حداکثر شدت زلزله را می توان در شعاع تا ۱۰ کیلومتری ۶ و تا شعاع ۳۰ کیلومتری شدت ۵ برآورد کرد.
نکته ی دیگر شتاب حاصله از روابط تجربی برای این زمین لرزه است. بر اساس مدل کمبل-بزرگ نیا ۲۰۰۳، شتاب زلزله برای زلزله ۵.۲ تا فاصله ۱۰ کیلومتری (فاصله سی سخت تا رومرکز زلزله) عددی در حدود ۰.۱۵g در سنگ بستر در می آید و در فاصله حدود ۲۰ کیلومتری(فاصله یاسوج تا رومرکز زلزله) این عدد حدود ۰.۰۷ g برآورد می شود. این اعداد بدلیل بزرگنمائی احتمالی خاک می تواند در سطح زمین بیشتر باشد. در فاصله ۱۰ کیلومتری از رومرکز زلزله بیش از ۳۵۰۰ واحد مسکونی قرار دارند. بر اساس رابطه توکلی ۱۹۹۰ برای ایران بعنوان نمونه می توان نمودار زیر را نیز برای تخمین خرابی مورد استفاده قرار داد(شکل ۲۵).
شکل۲۵- نمودار شکنندگی برای ایران بر اساس زلزله رودبار
شکل۲۵- نمونه ای از نمودارهای شکنندگی(بر اساس کارتوکلی ۱۹۹۰، در زلزله رودبار)
بر اساس نمودار شکل ۲۵ و نیز بنا بر آمار موجود که حدود ۱۳۰۰ واحد مسکونی در فاصله ۱۰ کیلومتری از رومرکز زلزله را نشان می دهد می توان تا شعاع ۱۰ کیلومتری حداکثر ۴۰ درصد ساختمان های مسکونی (یا واحدهای مسکونی) دچار آسیب جزئی تا قابل ملاحظه برشمرد (بر اساس تخمین اثر خاک و ...) که بعبارتی حدود ۱۴۰۰ واحد مسکونی فقط تا شعاع ۱۰ کیلومتری برآورد می گردد(مسلم است که این عدد می تواند بدلایل مختلف تفاوت هایی با واقعیت داشته باشد).
علاوه بر شهر سی سخت، آبادی های کوخدان، سرمور کوخدان، علی آباد کوخدان، دهنو کوخدان، اقبال ایلاسی سخت، سه ریز، ده برآفتاب علیا، تل محمد و ... در فاصله نزدیک به زلزله و تا ۱۰ کیلومتری آن واقع هستند.