به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، کریدور تراسیكا شامل سیستم حمل‌ونقل تركیبی در منطقه آسیای مركزی، قفقاز و اروپای شرقی است، كه نقش مهمی در احیای یكی از مسیرهای راه تاریخی ابریشم ایفا می‌كند.
در حال حاضر (۲۰۱۸) ۱۳ كشور بلغارستان، مولداوی، رومانی، اوكراین و تركیه در اروپا، ارمنستان، جمهوری آذربایجان، و گرجستان در قفقاز جنوبی، ایران، تاجیكستان، ازبكستان، قزاقستان و قرقیزستان در آسیای مركزی عضو این كریدور هستند.
برنامه تراسیكا اولین بار در سال ۱۹۹۳ در كنفرانسی در بروكسل با حضور وزرای تجارت و حمل‌ونقل ۸ كشور (ارمنستان، آذربایجان، گرجستان، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیكستان، تركمنستان، و ازبكستان) به منظور حل مشكلات حمل‌ونقل و تجارت منطقه مطرح شد.هدف این برنامه كه از طرف اتحادیه اروپا با سرمایه اولیه ۱۵ میلیون یورو پشتیبانی مالی می‌شد، توسعه كریدور حمل‌ونقلی از اروپا، به سمت دریای سیاه، قفقاز، دریای خزر، و آسیای مركزی بود.
توسعه برنامه مذكور در قالب ۴ كارگروه جاده‌ای، ریلی، دریایی، و تسهیل تجارت كه وظیفه شناسایی و تأیید پروژه‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری اتحادیه اروپا را بر عهده داشت، انجام گرفت. تصمیم نهایی كارگروه‌های مذكور بر اختصاص سرمایه جذب شده از طرف اتحادیه اروپا به یك مسیر مشخص بود.
بر این اساس توسعه سایر مسیرهای كریدور از طریق سرمایه‌گذاری‌های برنامه TACISو دیگر سرمایه‌گذارها منظور شده بود. بین سالهای ۱۹۹۶ تا ۱۹۹۸ اوكراین، مولداوی و مغولستان به این برنامه ملحق شدند. در سال ۱۹۹۸ و در قالب كنفرانس بین‌المللی احیای راه تاریخی ابریشم در باكو توافقنامه چندجانبه تراسیكا با حضور كشورهای عضو امضا شد. اولین اجلاس سالانه این كریدور در سال ۲۰۰۰ در تفلیس برگزار شد، و تركیه، بلغارستان و رومانی نیز به این توافقنامه چندجانبه (MLA) ملحق شدند.در سال ۲۰۰۱ دبیرخانه این كریدور در باكو شروع به كار كرد.
در هفتمین اجلاس تراسیكا در سال ۲۰۰۹ كه در قرقیزستان برگزار می‌شد، ایران به این توافقنامه ملحق شد و لیتوانی نیز به عنوان عضو ناظر تعیین گردید. در این سال یادداشت تفاهم تراسیكا با ECO و ESCAP نیز انجام گرفت. در سال ۲۰۱۰ و در قالب هشتمین اجلاس سالانه تراسیكا طرح توسعه ترافیك جاده‌ای تراسیكا با كمك IRU پذیرفته شد و اولین انجمن سرمایه‌گذاری تراسیكا برای مذاكره بین دولت‌ها و سرمایه‌گذاران خارجی تأسیس گردید.
در سال ۲۰۱۳ و در قالب دهمین اجلاس سالانه تراسیكا یادداشت تفاهمی با IRU و ECAC به امضا رسید. در سال ۲۰۱۶ همزمان با برگزاری دوازدهمین اجلاس سالانه تراسیكا، استراتژی این كریدور تا سال ۲۰۲۶ با توافق اعضا به تصویب رسید.
آمار زیرساختهای موجود كریدور
از آنجا كه قسمت عمده‌ای از مسیر كریدور تراسیكا از دریای خزر و دریای سیاه می‌گذرد، سهم بخش دریایی این كریدور قابل توجه است. در این كریدور تمامی مدهای حمل‌ونقلی به خصوص سه مد دریایی، ریلی و جاده‌ای فعال هستند. سهم بخش ریلی در تمامی كشورهای عضو به غیر از تركیه نسبت به بخش جاده‌ای بیشتر است.
شكل زیر شبكه زیرساختهای كشورهای عضو را نشان می‌دهد:
آخرین وضعیت كریدور
در حال حاضر كریدور در مسیر اصلی تعریف شده آن، كه از اروپای شرقی به سمت قفقاز و سپس آسیای مركزی امتداد دارد، فعال بوده و حجم قابل توجهی از ترانزیت كشورهای قفقاز مختص به این كریدور است. زیرساختهای تمامی كشورهای عضو این كریدور مناسب و كافی به نظر می‌رسد، به گونه‌ای كه از سال ۲۰۰۹ به بعد پروژه‌های زیرساختی قابل توجهی در این كریدور اجرا نشده و كمیسیون بین دولتی این كریدور نیز پروژه زیرساختی جدیدی در دست اقدام ندارد. جمهوری آذربایجان به عنوان نقطه عبور بخش عمده‌ای از جریان بار این كریدور می‌تواند به عنوان معیاری از میزان عملكرد این كریدور معرفی شود. حجم بار تراسیكا در آذربایجان سالانه حدود ۵۵ میلیون تن گزارش شده است، كه حدود ۱۰-۱۲ میلیون تن آن را ترانزیت در بر می‌گیرد.
نقش ایران در تراسیکا
همانگونه كه از نام كریدور (كریدور حمل‌ونقلی اروپا-قفقاز-آسیای مركزی) مشخص است، ایران در برنامه‌های اولیه این كریدور مطرح نبوده است. به عبارت دیگر مسیر اصلی این كریدور از قفقاز گذشته و از طریق دریای خزر قفقاز و آسیای مركزی را به هم متصل می‌كند. با پیوستن ایران به این توافقنامه در سال ۲۰۰۹ تنها مسیر جاده‌ای و ریلی در این محدوده مطرح شد. علاوه بر آن با عضویت ایران در کریدور تراسیکا راه برای عضویت کشورهای افغانستان و پاکستان که مایل به پیوستن به این کریدور هستند، هموار شد.
با پیوستن ایران به این کریدور بین‌المللی، مسیر جنوبی این کریدور برای ارسال کالا از اروپا به کشورهای آسیای‌مرکزی و چین بهبود می‌یابد. شاخه جنوبی این کریدور از ایران معرفی شده است که از مرز ترکمنستان وارد ایران و سپس از طریق مرز بازرگان وارد ترکیه می‌شود. در صورت پیوستن افغانستان و پاكستان به این كریدور و افزایش تبادلات این كشورها با كشورهای شرق اروپا، بخش بیشتری از مسیرهای ایران در این كریدور فعال خواهند شد.
برنامه‌های پیش روی كریدور
طبق بررسی‌های انجام شده از سوی معاونت حمل‌ونقل و دفتر تجاری‌سازی و امور تشکل‌های این معاونت در سالهای گذشته ۱۷۸ میلیون یورو در ۷۰ پروژه فنی و زیربنایی با کمک اتحادیه اروپا و ۱۴ پروژه با سرمایه گذاری مستقیم اتحادیه اروپا انجام شده است. تقریبا در دوسال اخیر در این كریدور پروژهای انجام نپذیرفته است. این امر به علت عدم عملکرد کریدور نبوده، بلکه اتحادیه اروپا به دلیل وجود محدودیتهای مالی و برآورده شده اهدافی مانند احیای منطقه قفقاز، به دنبال راهکارهای دیگری برای ادامه فعالیت تراسکااست.
خط مشی برنامه‌ها و پروژه‌های آتی كریدور تراسیكا را می‌توان از استراتژی این كریدور تا افق ۲۰۲۶ استنباط كرد. استراتژی ۲۰۲۶ تراسیكا با نگرشی مبتنی بر توسعه و بهبود زیرساختهای نرم‌افزاری به زمینه‌های تسهیل قوانین تجارت بین‌المللی، افزایش سرعت و كاهش زمان حمل، ترغیب به مشاركت بخش خصوصی، و توسعه زیرساخت‌ها بخصوص در بنادر اشاره دارد. استراتژی‌های مذكور در قالب تنظیم قوانین یكسان در سراسر كریدور، پیاده‌سازی موثر پنجره واحد در كشورها، اجرای سیستم اظهارنامه الكترونیكی، كانتینری شدن بارها، افزایش تجهیزات حمل‌ونقل تركیبی و غیره قابل انجام خواهد بود.