علی چگنی، مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن در گفت و گو با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، با اشاره به اقدامات صورت گرفته برای پیشبرد طرح های مسکن اجتماعی گفت: دولت معمولا برای کمک به گروه‌های کم درآمد، در همه حوزه‌ها از جمله بخش مسکن برنامه‌هایی دارد. اگر مروری به گذشته داشته باشیم، در سال‌ها و دهه‌های قبل برنامه‌هایی خاص با عناوین خاص وجود داشته که بودجه دولتی نیز به آن‌ها اختصاص یافته و به نتیجه رسیده است.
وی ادامه داد: طرح‌های ساخت مسکن اجتماعی در ایران به دو روش متمرکز و غیر متمرکز دنبال می‌شود. در روش متمرکز، متولی اصلی تامین مسکن وزارت راه و شهرسازی است و در روش غیر متمرکز نهادهای حمایتی تولید و تهیه مسکن برای کم درآمدها را بر عهده دارند.
چگنی افزود: برخی حساب کار مسکن تولید شده توسط نهادهای حمایتی را از دولت جدا می‌کنند. اما واقعیت این است که این نهادها از دولت جدا نیستند، چراکه اقدامات آن‌ها با بودجه دولتی انجام شده و دولت از این فعالیت‌ها حمایت می‌کند.
این مقام مسئول با اشاره به روش‌های مختلف کمک دولت به نهادهای حمایتی گفت: این کمک در قالب پرداخت‌های بودجه‌ای، تخصیص تسهیلات ارزان قیمت، تخصیص زمین و تخصیص واحدهای بدون متقاضی مسکن مهر انجام می‌شود.
بودجه طرح‌های حمایتی دولتی است
مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن در ادامه به اعتبارات بودجه‌ای پرداخت شده به نهادهای حمایتی پرداخت و گفت: در این اعتبارات به صورت خاص کمک‌های مالی برای تامین مسکن در نظر گرفته شده است و توسط این نهادها برای ساخت، تعمیر و بهسازی واحدهای مسکونی به کار گرفته می‌شود.
وی ادامه داد: به عنوان مثال کمیته امداد امام خمینی (ره) در سال ۱۳۹۵، مبلغ ۱۵۷ میلیارد تومان از دولت بودجه بابت کمک به تامین مسکن نیازمندان گرفته است. درست است که این نهاد کمک‌های مردمی نیز دریافت می‌کند، اما بخش عمده تامین مالی آن از طریق دولت انجام می‌شود. به عنوان مثال کمیته امداد امام خمینی (ره) و سازمان بهزیستی در سال ۱۳۹۵ حدود ۷۶ درصد از عملکرد کمک به تامین مسکن نیازمندان و معلولان را از محل بودجه عمومی دریافت کرده‌اند. یا در ردیف بودجه کمک به سازمان بهزیستی کشور سرفصل‌هایی تحت عنوان کمک به تامین مسکن نیازمندان و معلولان، تامین ودیعه مسکن زنان سرپرست خانوار و کمک به ارتقا خدمات رفاه اجتماعی اقضار خاص (مسکن) وجود دارد.
این مقام مسئول افزود: تمام این اعتبارات در سند بودجه سالانه قابل مشاهده است و کسی که در مورد کم و کیف آن سوال دارد می‌تواند به سند بودجه سالانه رجوع کند.
چگنی تامین تسهیلات ارزان‌قیمت برای نهادها و دستگاه‌های حکومتی را اقدام دیگر دولت برای تامین مسکن اجتماعی دانست و گفت: دولت شرایطی را فراهم می‌کند که این نهادها از بانک‌های دولتی تسهیلات ارزان قیمت دریافت می‌کنند. یارانه این وام نیز توسط دولت پرداخت می‌شود.
تخصیص زمین به طرح‌های حمایتی
مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن به سایر کمک‌های دولت به نهادهای حمایتی اشاره کرد و گفت: وزارت راه و شهرسازی برای تهیه مسکن برای نیازمندان به تمام نهادهای حمایتی زمین اختصاص داده و این اتفاق خارج از برنامه متمرکز مسکن اجتماعی اتفاق می‌افتد. مسکنی که توسط نهادهای حمایتی و بهزیستی ساخته می‌شود بر روی زمینی است که از سوی دولت تخصیص داده شده است.
وی افزود: تمام زمین مورد نیاز این نهادها توسط وزارت راه و شهرسازی و از طریق ادارات کل استانی تامین می‌شود. با بسیاری از این نهادها تفاهم نامه همکاری وجود دارد. به عنوان مثال به سازمان تامین اجتماعی برای تهیه مسکن برای خانوارهایی با بیش از دو معلول زمین رایگان اختصاص داده می‌شود. سازمان ملی زمین و مسکن نیز با بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی تفاهم‌نامه دارد و سالی ۱۱ هزار واحد مسکونی برای گروه‌های کم درآمد از این طریق ساخته می‌شود. دولت حتی به خیرین مسکن ساز نیز کمک مالی از طریق تخصیص زمین انجام می‌دهد.
چگنی ادامه داد: همه این‌ها اشکالی از مسکن اجتماعی است که دولت به صورت عام و وزارت راه و شهرسازی به صورت خاص در تهیه آن‌ها نقش دارد. همه این برنامه‌ها با حمایت و کمک مالی دولت صورت می‌گیرد و اینگونه نیست که این اقدامات جدای از دولت باشد.
این مقام مسئول درباره واگذاری واحدهای مسکن مهر در قالب مسکن اجتماعی نیز گفت: ظرفیت مازاد بر تقاضا در مسکن مهر با شرایط مناسب در اختیار نهادهای حمایتی قرار داده شده و می‌شود. این مساله در بودجه پیش‌بینی شده است و حتی شرایط بازگشت وام نیز تسهیل شده تا این واحدها به راحتی در اختیار گروه‌های کم درآمد قرار بگیرد.
وی ادامه داد: حتی سازمان‌ها و نهادهایی مانند ارتش نیز بخشی از این ظرفیت مازاد را برای اعضای کم درآمد خود در اختیار گرفته اند.
ساخت سالانه ۳۰ تا ۴۰ هزار واحد مسکونی برای نیازمندان
مدیرکل دفتر برنامه ریزی و اقتصاد مسکن به طرح مسکن اجتماعی نیز اشاره کرد و گفت: مازاد بر همه اقداماتی که به منظور تامین مسکن برای نیازمندان صورت گرفته، طرحی به نام مسکن اجتماعی نیز در دولت مصوب شده است. بر اساس این طرح باید از تامین سالی ۱۰۰ هزار واحد/خانوار در قالب ساخت و خرید، تامین اجاره بها و کمک ودیعه برای نیازمندان حمایت شود.
چگنی پیشرفت این طرح را مشروط به تخصیص بودجه از سوی سازمان برنامه و بودجه دانست و افزود: برنامه‌ریزی این طرح و توزیع استانی آن صورت گرفته است. در بسیاری از استان‌ها حتی زمین نیز تخصیص داده شده و کار اجرایی بر روی زمین نیز آغاز شده است. اما منابع مالی متمرکز از سوی سازمان برنامه و بودجه به این طرح تخصیص داده نشده و به همین دلیل این بخش از طرح مسکن اجتماعی پیشرفت قابل ملاحظه‌ای نداشته است.
وی ادامه داد: با این وجود مرور اقدامات انجام شده در حوزه مسکن اجتماعی نشان می‌دهد در مجموع در یک دوره ۴ یا ۵ ساله ۲۰۷ هزار واحد مسکونی/خانوار در کشور در قالب احداث، کمک به خرید، تامین زمین مسکن اقشار ویژه و خانوارهای دو معلول و بیشترو استفاده از ظرفیت مسکن مهر بدون متقاضی مورد حمایت قرار گرفته و این روند ادامه دارد. شایان توجه است که این واحدها با استفاده از زمین دولتی، تسهیلات یارانه‌ای دولت و بخشی نیز از منابع داخلی نهادهای حمایتی تامین مالی شده است.
چگنی درباره نقش دولت در ساخت واخدهای مسکونی نیز گفت: بسیاری عقیده دارند دولت در طرح های مسکن اجتماعی باید خود نقش پیمانکار را بر عهده گرفته و مستقیما اقدام به ساخت و ساز کند، اما کشور پیشتر شاهد هزینه سنگین و ناکارآمدی چنین طرح‌هایی بوده است.