به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی، بیست و دومین جلسه شورای راهبری معماری سازمانی وزارت راه و شهرسازی با موضوع ارائه مدل استراتژیک و بهبود فرآیند برنامه‌ریزی توسط مدل برگزار گردید. این جلسه به منظور ارائه نتایج یکی از پروژه های اصلی حوزه برنامه ریزی در نقشه راه معماری سازمانی وزارت راه و شهرسازی به ریاست امیر امینی معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع و نمایندگان شرکت ها و سازمان های تابعه وزارتخانه برگزار شد. در این جلسه مشاورین اجرای پروژه ضمن ارائه توضیحات روند اجرای پروژه، به بیان مبانی ایجاد مدل پرداختند و سپس به تفصیل، اجزای مدل را برای حاضرین تشریح کردند.
امیر امینی ریاست جلسه و معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع وزارت راه و شهرسازی با اشاره به مدل استراتژیک وزارت راه و شهرسازی گفت: این مدل در تلاش است، زنجیره ارزش وزارت راه و شهرسازی را با تمامی اسناد برنامهای وزارتخانه که توسط نهادهای بالادستی، ستاد وزارت و زیربخش‌ها تدوین شده، به منظور ارائه خدمات بهتر به مردم، در کنار یکدیگر قرار دهد. باتوجه به اینکه زنجیره ارزش با رویکرد خلق ارزش برای مردم تدوین شده است، اتصال زنجیره ارزش به محتوی اسناد برنامهای وزارتخانه در قالب این مدل استراتژیک می‌تواند متضمن ارائه خدمات بهینه به مردم باشد.
وی در خصوص اثربخشی در وزارت راه و شهرسازی و بیان این مهم که بخش اعظم کیفیت زندگی مردم وابسته به عملکرد وزارت راه و شهرسازی است، لزوم یک نگاه فرازیربخشی در سطح وزارتخانه را مورد تاکید قرار داد و افزود: برنامه ریزی در سطح کلان کشور گاه با یک محاسبه خطی ساده از روند گذشته صورت می‌پذیرد که به‌هیچ وجه بیانگر نیازهای واقعی توسعه کشور نیست.
معاون برنامه‌ریزی و مدیریت منابع با ذکر چند مثال سوال‌هایی درباره برخی از شاخصهای تعیین شده مطرح کرد و گفت: افزایش سهم حمل بار ریلی به ۳۰ درصد و افزایش سهم حمل مسافر ریلی به ۲۰ درصد، برای چه مقدار بار و مسافر است؟ آیا ناوگان لازم برای جابجایی این حجم از بار و مسافر تأمین شده است؟ از ظرفیت‌های موجود چند درصد استفاده می‌شود؟ مردم به دنبال استفاده از کدام یک از خدمات هستند؟ توسعه ظرفیت در چه نقطه‌ای منجر به تحرک بازار می‌شود؟ و سوال‌های دیگری که می‌تواند در این زمینه مطرح باشد.
امینی با بیان این نکته که برای رسیدن به مقصود راه‌های بسیاری وجود دارد، به موضوع ایمنی در حملونقل اشاره کرد و با بیان این نکته که اقداماتی نظیر توسعه حملونقل ریلی و توسعه زیرساختهای بزرگراهی و حتی تدوین ضوابط و مقررات نیز در کنار برنامه رفع نقاط پرحادثه، منجر به ارتقای ایمنی حملونقل خواهد شد، بر نگاه علی و معلولی به آثار و نتایج تاکید کرد و رسیدن به هدف را یک جریان خطی و تک بعدی ساده ندانست.
امینی با اشاره به علت سنجیده نشدن اقدامات وزارتخانه با شاخصهای مناسب در سطح کشور و در نتیجه عدم محاسبه دقیق این شاخصها در کشور (نظیر شاخصهای زندگی‌پذیری، کیفیت زندگی یا ارزش افزوده بخش مسکن و حملونقل)، گفت: این شاخصها جایگاهی در مدل توسعه کشور نداشته است و در نتیجه نقش ارزنده بخش حملونقل و مسکن در اقتصاد و توسعه کشور، توسط سازمان‌های بالادستی به روشنی مدنظر قرار گرفته نمی‌شود.
سهم ۶۰ درصدی وزارت راه و شهرسازی در کیفیت زندگی مردم
معاون وزیر راه و شهرسازی دوری جستن از نگاه بخشی و لزوم اندیشیدن برای تجمیع و ارائه یکپارچه خدمت نهایی به مردم و جامعه را وظیفه اصلی وزارت راه و شهرسازی عنوان کرد و گفت: وزارت راه و شهرسازی نقش برجسته‌ای در کیفیت زندگی مردم و زندگی‌پذیری شهری دارد و به صورت تقریبی می‌توان گفت که وزارت راه و شهرسازی دارای سهم ۶۰ درصدی در کیفیت زندگی مردم است. در نتیجه شاخصهای کیفیت زندگی، زندگی‌پذیری و حرکت‌پذیری نقش اساسی در مدل استراتژیک وزارت راه و شهرسازی دارد و جایگاه وزارتخانه در مدل توسعه کشور باید با لحاظ کردن این موضوع تبیین شود.
گفتنی است در ابتدای این جلسه مشاور مدل استراتژیک و بهبود فرآیند برنامه‌ریزی توسط مدل بر این مطلب که یک دستگاه حاکمیتی را باید از چندین بعد و منظر مورد توجه قرارداد تاکید کرد و سپس با بیان اینکه توازن و تعادل همه جانبه و پایدار، عامل قطعی موفقیت در سازمانها است به تبیین ۵ بعد یا منظر برای وزارتخانه به شرح زير پرداخت:
۱. آثار و نتایج: آثاری که وزارتخانه در ۴ سطح فراملی، فرابخشی، سایربخشها و بخشی در برنامه توسعه کشور دارد.
۲. امکانات و زیرساختها: تمامی امکانات و زیرساختهایی که موجب تحقق آن آثار و نتایج میگردند.
۳. فرآیندها: تمامی فرآیندهای زنجیره ارزش وزارتخانه که در ۳ سطح (بالا، میان و پایین دست) و ۲ گروه عملیاتی و توانمندسازتقسیم گردیده اند.
۴.مقررات، ضوابط و لوایح: با توجه به اینکه وزارتخانه خود یک دستگاه تنظیم کننده مقررات و ضوابط است لازم است از این بعد هم به آن توجه ویژه شود.
۵.منابع: تاثیرگذار اصلی در کل مدل است که خود می تواند تاثیرگذار داخلی یا خارجی باشد.
در این نشست تاکید شد برای موفقیت میبایست بین این ۵ منظر توازن و تعادل همه جانبه و پایدار ایجاد نمود. در ادامه برای هر یک از این مناظر عوامل اصلی بر اساس مستندات اسناد برنامهای، مستندات وزارتخانه و استانداردهای جهانی بیان شد.
مشاور با بیان این مطلب که ارتقای "کیفیت زندگی" یکی از شاخص های اصلی برای برنامه های توسعه کشور است و وزارت راه و شهرسازی یکی از دستگاه های اصلی برای رسیدن به غایت ارتقای کیفیت زندگی مردم است، آن بخش از عوامل موثر در این هدف متعالی را که به عهده وزارتخانه است، برشمرد. در ابتدا زندگی‌پذیری شهری که خود شامل فضای شهری مناسب برای زندگی، فضای سکونت مناسب برای زندگی و حرکت پذیری شهری است توسط مشاور تشریح شد.
نقش غیر مستقیم ترانزیت در توسعه حرکت‌پذیری فراشهری
در ادامه این نشست به حرکت‌پذیری فراشهری که از وظایف مهم دیگر وزارتخانه است بطور مفصل پرداخته شد. ۱+۴ مد مختلف ترابری که شامل جاده‌ای، ریلی، هوایی، دریایی و چندوجهی است به عنوان وسایل اصلی برای تحقق حرکت پذیری فراشهری عنوان شدند. ترانزیت و حملونقل بین‌المللی با توجه به اینکه مستقیم در کیفیت زندگی مردم تاثیر ندارند در کنار حرکت پذیری فراشهری قرار گرفت تا آثار فراملی را بیش از پیش محقق نماید. سپس به بحث عدالت اجتماعی و آن بخش از عدالت اجتماعی که تحقق آن در چارچوب وظایف وزارت راه و شهرسازی است پرداخته شد. توجه به محیط زیست که خود از عوامل اصلی ارتقای کیفیت زندگی است نیز مورد تاکید قرار گرفت.
در انتها مشاور تاکید کرد امروزه در دنیا، همه واژه‌های کلیدی در حوزه توسعه شهری و ترابری با "هوشمندسازی" همراه است. امروزه فقط صحبت از شهر هوشمند پایدار و سیستمهای ترابری هوشمند درمیان است و دیگر، شهر، مسکن و ترابری بدون فناوری اطلاعات و ارتباطات، که منجر به هوشمندی شود، کارایی لازم برای ایجاد کیفیت در زندگی مردم ندارد. در نهایت توسعه اقتصادبخشی که بی شک تاثیر مستقیم در اقتصاد کلان کشور به عنوان یک موضوع فرابخش دارد مورد توجه حاضرین قرارگرفت. اقتصاد ترابری، اقتصاد شهری و بازار زمین، ساختمان و مسکن از عوامل اصلی اقتصاد بخشی برشمرده شدند.
مشاور شاخصهای کلیدی عملکرد در این لایه را از جنس اثربخشی دانست و بر لزوم توازن و تعادل همه جانبه و پایدار در بین این شاخصها علاوه بر توازن همه جانبه و پایدار بین پرسپکتیوهای مختلف تاکید کرد.
همچنین منظر مهم دیگری که بدون آن تحقق آثار و نتایج میسر نمی‌شود مطرح شد. زیرساختها و امکاناتی که به بهره‌برداری رسیده اند و نه آنهایی که در دست ساخت هستند به عنوان اجزای این منظر مطرح گردیدند. زیرساختهای موجود و قابل بهره‌برداری ۱+۴ مد ترابری، و ناوگان قابل بهره‌برداری ترابری، که تاثیر مستقیم در حرکت پذیری شهری و فراشهری و ترانزیت دارند ابتدا مطرح گردیدند و سپس، شهرهای جدید ساخته شده، فضاهای سکونت شهری و روستایی، فضاهای شهری بازآفرینی شده و ساختمانهای منطبق بر مقررات ملی ساختمان و ضوابط شهرسازی که همگی موجب زنگی‌پذیری می‌شوند در این پرسپکتیو نمایان شدند.
ساختمان‌ها و تاسیسات عمومی و دولتی که زیرساختهای لازم برای توسعه سایر بخشها در برنامه توسعه هستند هم در مدل تبیین گردیدند. زیرساختهای هواشناسی که هم، به بخش توسعه شهری و ترابری و هم به سایر بخشها از جمله صنعت، کشاورزی، انرژی و ... سرویس میدهند جایگاه خود را در مدل باز نمود و در نهایت با توجه به بحث انجام شده در زمینه هوشمندسازی، زیرساختهای فناوری و انبارههای اطلاعاتی، در کنار سایر زیرساختهای مهم وزارتخانه در طرح متبلور گردید. شاخصهای کلیدی عملکرد این لایه از جنس کارایی معرفی شدند.
حفظ توازن ابزار اصلی در کارایی سازمان است
همچنین بر این مطلب تاکید شد که یکی از ابزارهای اصلی برای تحقق اهداف، حفظ توازن و تعادل همه جانبه و پایدار در کارایی سازمان است. در حیطه استراتژیک مهمتر از میزان کارایی، توازن آن است، و با یک مثال این مهم برای حاضرین تشریح شد. اگر در یک قایق پارویی دوطرف باهم و متعادل پارو نزنند قایق کج خواهد رفت و از مسیر منحرف خواهد شد و یکی از وظایف مدیر استراتژیک این است که عدم توازن در کارایی را با سکان داری مناسب جبران نماید.
پرسپکتیو بعدی که برای حضار تشریح گردید، منظر فرآیندهای سازمان بود. ایجاد امکانات و زیرساختهایی که وسیله رسیدن به نتایج و آثار هستند از طریق فرآیندهای وزارتخانه میسر میگردد. ۳۹ فرآیند اصلی موجود در زنجیره ارزش وزارت راه و شهرسازی با استفاده از چارچوب دسته‌بندی فرآیندها به ۲ گروه عملیاتی و توانمندساز تقسیم گردیدند و در ۳ سطح بالادست و میان دست و پایین دست با توجه به خصوصیات در مدل قرارگرفتند. در این مرحله فرآیندها را توضیح و ارتباط آنها را با سایر اجزای مدل برشمرد شد. همچنین شاخصهای کلیدی عملکرد که در این لایه هم کارایی وزارتخانه را نشان میدهند، معرف گردیدند و توازن در کارایی و پایش آن که از اهرم های اصلی برای تصمیمسازی استراتژیک است مورد توجه قرار گرفت. Process Calcification Framework (PCF)
ضوابط، مقررات و لوایح منظر دیگری بود که در بیست و دومین جلسه شورای راهبری معماری سازمانی وزارت راه و شهرسازی مورد توجه حاضرین قرارگرفت. طرحهای فراشهری مانند طرح کالبدی ملی، طرح کالبدی منطقهای، طرح ناحیهای که میبایست به عنوان سند مرجع هر طرح دیگر باشند در مدل کاملا تشریح شدند. لزوم ارتباط این طرحها با آمایش سرزمین توسط مشاور بیان و سپس به طرحهای حرکت پذیری فراشهری از جمله طرح جامع حمل و نقل اشاره شد. همچنين طرحهای حوزه زندگی پذیری شهری شامل طرحهای جامع و تفصیلی شهر و بازآفرینی شهری، طرح جامع حرکت پذیری شهری و طرح سکونت اشاره شد. در این مرحله مشاور پیشنهاد برای تغییر نام برخی طرحهای موجود و متناسبا محتوی آنها را مطرح نمود. شاخصهای این لایه از جنس کیفی بوده و درخواست تکمیل آنها از طریق کارویژههای تخصصی، تسلیم حضار شد.
تاثیر عمیق پایش مداوم منایع مالی وزارتخانه در اتخاذ تصمیمات استراتژیک
در انتهای ارائه، به منابع وزارتخانه به عنوان یک عنصر تاثیرگذار مهم در مدل پرداخته شد. برخی از منابع تاثیرگذار خارجی و برخی داخلی نیز عنوان شدند. منابع مالی از جمله اعتبارات در اختیار بخش، درآمدهای بخش و سایر منابع مالی از جمله مهمترین تاثیرگذارها در کل مدل عنوان شدند که ضمن پایش مداوم موجب تاثیرات عمیق در تصمیمات استراتژیک می‌شوند. نمود اصلی این تاثیرات در اولین مرحله، در اولویت بندی بین آثار و نتایجی است که از آن منابع متاثر می‌شوند و بعد از آن، به صورت متناسب در امکانات و زیرساختهای مورد نیاز و فرآیندهای متناسب با آن و حتی در ضوابط و مقررات در سطح استراتژیک خود را نمایان می‌کند و سپس خود را به سطوح زیرین برنامه تسری خواهد داد.
مشاور در انتهای ارایه پویای مدل ضمن تشکر از حاضرین به استماع نظرات پرداخت و در حد ممکن شبهات موجود را بر طرف نمود. همچنین فایل شاخصهای کلیدی عملکرد استخراج شده در اختیار حضار جهت بررسی و اعلام نظر قرار گرفت.
در انتهای جلسه مقرر گردید برای ارائه توضیحات بیشتر یک جلسه فوق‌العاده برای تکمیل مدل و دریافت نظرات حضار برگزار گردد.