به گزارش خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی ایران در دهه ۶۰ شمسی با رشد شتابان جمعیت، مهاجرت‌های جمعیت به نقاط شهری و گسترش شهرهای موجود بالاخص شهرهای بزرگ، تشدید نیاز به احداث مسکن و نابه‌سامانی در نظام استقرار و سازمان فضایی سکونت‌گاه‌های انسانی در کشور مواجه بود.

گزارش‌ها و آمارهای نهادهای مرتبط نشان می‌دهد که ایران دارای اقلیم نیمه‌خشک با محدودیت شدید منابع آب و خاک مناسب برای کشاورزی است که با گسترش بی‌رویه شهرها به ویژه شهرهای بزرگ در معرض تخریب و تغییر کاربری قرار می گیرند. از این رو در کنار راهبردهای استفاده از ظرفیت‌های درونی و توسعه متصل شهرها، توسعه منفصل شهری در قالب ایجاد شهرهای جدید به عنوان یکی از راهبردهای توسعه شهری ایران در دستور کار  وزارت راه و شهرسازی قرار گرفت. طبق تعریف ماده ۱ قانون ایجاد شهرهای جدید، شهر جدید نقطه جمعیتی است که در چارچوب طرح مصوب شورای‌عالی شهرسازی و معماری ایران، در خارج از محدوده و حریم شهرها برای اسکان حداقل ۳۰ هزار نفر به اضافه ساختمان‌ها و تأسیسات مورد نیاز عمومی، خدماتی و اقتصادی ساکنان آن پیش‌بینی می‌شود.

در این راستا شهرهای جدید نسل اول، در راستای اجرای مصوبه سال ۶۴ هیأت وزیران مطابق مقررات مربوط و نتایج طرح‌های فرادست یا مطالعات موردی در دهه‌های ۶۰ – ۸۰ غالبا برای تأمین سکونت مناطق کلانشهری و مراکز فعالیتی و خدماتی کلان، مکان‌یابی، تصویب و به اجرا درآمده‌اند.

به گزارش خبرنگار ما این شهرها با توجه به رویکردهای اخیر، براساس آسیب‌شناسی و بازخوانی تفکر و تجربه نسل اول شهرهای جدید، الزامات جدید توسعه‌ای کشور، الگوها و فن‌آوری‌های نوین، تجارب جدید جهانی و اجرای دستور کار جدید شهری، با تنوع عملکردی و اولویت کارآفرینی و ... برنامه‌ریزی، طراحی و به اجرا در می‌آیند.

بر اساس اعلام شرکت عمران شهرهای جدید، در حال حاضر ۱۷ شهر جدید در ۱۱ استان کشور ایجاد شده و در حال تکوین است که جمعیت مصوب آن‌ها طبق آخرین مصوبات حدود ۳.۸ میلیون نفر برآورد شده است و محدوده مصوب شهرهای فوق بالغ بر ۴۰ هزار هکتار، تراکم ناخالص ۹۵ نفر در هکتار بوده و جمعیت ساکن دائمی نسل اول شهرهای جدید در سال ۸۵ حدود ۲۸۰ هزار نفر، سال ۹۰ بالغ بر ۴۲۰ هزار نفر و سال ۹۵ حدود ۷۶۶ هزار نفر گزارش شده است.

بر اساس آمار منتشر شده نرخ رشد سالانه جمعیت شهرهای جدید در فاصله سال‌های ۸۵ تا ۹۰ برابر ۸.۸ درصد بوده که در فاصله سال‌های ۹۰ تا ۹۵ به ۱۲.۶ درصد افزایش یافته است و با توجه به نتایج تحلیل آمار مذکور نرخ رشد سالانه شهرهای جدید حدود ۱۰ برابر رشد کل جمعیت و ۸ برابر رشد جمعیت شهری کشور برآورد شده است که براین اساس پیش‌بینی می‌شود جمعیت شهرهای جدید تا سال ۱۴۰۰ به ۱.۳ میلیون و سال ۱۴۰۵ به بیش از ۲.۵ میلیون نفر برسد.

نسل نو شهرهای جدید

از ابتدای دهه ۹۰ برنامه‌های کلان در خصوص احداث شهرهای جدید با رویکردهای نوین و پایدار شهری در دستور کار شرکت عمران شهرهای قرار گرفته که توسعه شهرهای جدید به عنوان قطب‌های توسعه اقتصادی؛ یکپارچگی و هماهنگی رشد فعالیت‌های مدرن در ارتباط با شهرهای جدید؛ کمک به راه‌حل‌هایی که به بازگشت تأثیر اقدامات اقتصادی – اجتماعی به ویژه تنوع بخشیدن به فعالیت‌های جدید؛ ارائه حداکثر امکانات برای تحول خودانگیخته فعالیت بخش سنتی&‌مهمترین ویيگی این شهرها است.

همچنین توجه به نوعی از شهرسازی سازگار با شرایط اقلیمی، جغرافیایی، فرهنگی و الزام‌های اقتصادی؛ابزاری برای سازماندهی یا توسعه مجتمع‌های شهرهای موجود؛ توسعه شهر به سوی مکان‌هایی بدون تخریب فضای کشاورزی و منابع طبیعی؛ تمرکز محل‌های جدید سکونت اطراف تجهیزات و خدمات شهری؛  مدیریت و استقرار مکان‌ صنایع در جوار نواحی مسکونی برای جلوگیری از  آلودگی محیط‌زیست و ساخت شبکه حمل و نقل عقلایی، ضمن برقراری حداکثر تحرک از مهاجرت‌های متناوب و سایر نقل و انتقالات، از دیگر محورهای اصلی آن محسوب می‌شود.

در ادامه نام شهرهای جدید در دست اقدام امده است: