به گزارش پایگاه اطلاع رسانی وزارت راه و شهرسازی، افزایش سهم بخش غیردولتی دراقتصاد کشور با رویکرد گسترش مالکیت، ارتقای کارآیی بنگاه‌های اقتصادی و بهره‌وری منابع مادی، انسانی و فناوری، افزایش رقابت‌پذیری در اقتصاد ملی، کاهش بارمالی و مدیریتی دولت در تصدی فعالیتهای اقتصادی، افزایش سطح عمومی اشتغال و تشویق بخش غیردولتی به سرمایه‌گذاری و بهبود درآمد آن‌ها، هدف غایی سیاست‌های اصل ۴۴ قانون اساسی است که از دو روش تقویت زمینه‌های سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی با ثابت نگهداشتن سهم بخش دولتی و همچنین از طریق واگذاری سهم دولت از اقتصاد به این بخش، باید محقق شود.
اهميت حمل‌ونقل ريلي و تأثیر آن بر ساختار اقتصادي كشورها ازجمله توليد، سرمایه‌گذاری و اشتغال بركسي پوشيده نيست؛ حمل‌ونقل ريلي زيربناي اقتصادي هر كشور است؛ بر اساس سند چشم‌انداز ۲۰ ساله و تا افق ۱۴۰۴ بايد سهم حمل‌ونقل ريلی برون‌شهری در جابه‌جایی مسافر از ۴ به ۱۸ درصد و سهم جابه‌جایی بار از ۱۰ به ۳۰ درصدازکل حمل‌ونقل کشور برسد که جهت دستيابی به اهداف اين سند، لازم است توجه بيشتری به توسعه مشارکت و جذب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در طرح‌های توسعه زیر بنائی و ناوگان شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران صورت گيرد.
زمینه‌های سرمایه‌گذاری در شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران با توجه به گستردگی این صنعت متعدد و متنوع می‌باشد؛ که با توجه به بالا بودن حجم سرمایه‌گذاری طرح‌های ریلی، خصوصاً در پروژه‌های زیربنایی و ناوگان لازم است شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران در ابتدا پس از معرفی فرصت‌های سرمایه‌گذاری مطرح در این صنعت، در راستای توجیه‌پذیری طرح نسبت به معرفی مشوق‌ها و بسته‌های حمایتی و عنداللزوم حمایت از جذب سرمایه‌گذار اقدام نماید تا زمینه رشد و شکوفایی این صنعت ایجاد گردد.
معرفی بسته‌های حمايتی
۱- تثبيت حق دسترسی واگن‌های باری نو
در اجرای مصوبه به تاريخ ۲۵ آذرماه ۱۳۹۳ هیئت‌مدیره شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران که به استناد تبصره ۱ ماده ۶ قانون دسترسي آزاد به شبكه ريلي سال ۱۳۸۹مجلس محترم شورای اسلامی تصویب گردید. شرکت راه آهن موظف است، به‌منظور افزایش نرخ بازدهی و کاهش دوره بازگشت سرمایه‌گذاری، نرخ تعرفه دسترسی به شبکه ریلی واگن‌های باری نو كه توسط بخش غیردولتی وارد شبکه حمل‌ونقل ریلی شده و اولين بارنامه آن‌ها از تاريخ یک فروردین ۱۳۹۳ به بعد صادر شده است را برای واگن‌های چهار محوره و واگن‌های شش محوره به ترتیب تا سقف پ و ۶ (میلیون تن کیلومتر بار خالص حمل شده و یا در دوره حداکثر ۴۲ ماه هرکدام که زودتر فرا برسد (از زمان شروع بهره‌برداری معادل (یک ریال) محاسبه و دریافت نماید؛ و پس از پایان دوره تثبیت، تعرفه واگن‌های مزبور مشابه سایر واگن‌ها بوده و بر اساس نرخ ابلاغی هیئت‌مدیره راه‌آهن محاسبه و دریافت خواهد شد.
۲. پرداخت سهم درآمد صرفه‌جویی مصرف سوخت
در اجرای مصوبه به تاريخ ۲۷ مهرماه ۱۳۹۴ شورای محترم اقتصاد که به استناد ماده ۱۲ قانون رفع موانع توليد رقابت‌پذیر و ارتقاء نظام مالي كشور و آیین‌نامه اجرايي آن تصویب گردید. شرکت راه آهن از طریق شرکت نفت و از محل منابع ناشي از صادرات سوخت صرفه‌جویی شده، براي پروژه‌های سرمایه‌گذاری جديد بخش غيردولتي در حوزه خرید ناوگان باری، مسافری و لکوموتیو و همچنین پروژه‌های زیربنایی و احداث خطوط جدید كه از ابتدای سال ۹۳ به بهره‌برداری رسیده‌اند حداكثر تا سقف اصل سرمایه‌گذاری انجام‌شده در وجه سرمایه‌گذاران طرف قرارداد) با ارائه طرح توجیه فنی، مالی و اقتصادی قابل‌قبول توسط سرمایه‌گذار (پرداخت می‌نماید. سهم صرفه‌جویی برای راه‌آهن ج.ا.ا. به ازاء حمل هر تن - كيلومتر بار معادل ۳۵ سی‌سی نفت گاز و به ازاء حمل هر نفر - كيلومتر مسافر) معادل ۲۰ سی‌سی نفت گاز می‌باشد.
۳. بسته حمایتی خرید سالن‌های مسافری
در اجراي بند (ب) ماده (۲۱۴) و طبق مصوبه به تاريخ ۲۲ اسفند ۱۳۹۴ هیئت‌مدیره محترم شركت راه آهن جهت حمایت از سرمایه‌گذاری در خرید و نوسازي سالن‌های کوپه‌ای نو درجه یک مقرر شد راه‌آهن درآمد سیر ۱۲۰۰ کیلومتر در روز ۹۰ درصد سالن‌های خریداری شده با ضريب اشغال ۷۵ درصد را به مدت ۱۰ سال پس از ورود و بهره‌برداری مشروط به آماده به سیر بودن آن‌ها تضمین می‌نماید. همچنین ۵۰ درصد از درآمد حاصل از صرفه‌جوئی سوخت (ماده ۱۲) به ازای هر نفر کیلومتر تا پايان سال ۱۴۰۲ حداکثر برابر با مبلغ سرمایه‌گذاری به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌نماید. درصورتی‌که متقاضیان از تسهیلات یارانه‌ای راه‌آهن استفاده نمایند میزان یارانه داده‌شده محاسبه و از مبلغ درآمد صرفه‌جوئی سوخت اختصاص‌یافته کسر و به راه‌آهن ج.ا.ا. عودت داده خواهد شد.
سرمایه‌گذار متعهد می‌گردد درصورتی‌که بيش از پنجاه درصد از درآمد صرفه‌جویی سوخت بر مبناي ۲۰ سی‌سی كل صرفه‌جویی به ازاي هر نفر كيلومتر (دريافتي از شركت نفت بابت موضوع ماده ۱۲) و يا ساير امتيازات قانوني از منابع دولت دريافت كند، آن مبلغ را عیناً به راه‌آهن پراخت نمايد. لازم به ذکر است که این مصوبه جنبه عمومی داشته و در صورت خرید واگن‌های خاص و با سرعت بالا تضمین میزان سیر واگن‌ها قابل‌تغییر خواهد بود.
۴. امکان مشارکت تا سقف یک‌سوم مبلغ کل سرمایه‌گذاری
در اجراي بند ب ماده ۲۱۴ قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوري اسلامی ايران که در سال ۱۳۸۹ به تصویب مجلس محترم شورای اسلامی رسید. شرکت راه آهن به‌منظور استفاده از ظرفیت‌های بخش غيردولتي، جهت مشارکت در شروع عمليات اجرايي پروژه‌ها و طرح‌های تملك دارايي سرمایه‌ای ملي ازجمله طرح‌های بزرگ مصوب احداث خطوط جدید، برقی سازی خطوط موجود و احداث خط دوم می‌تواند پس از پیش‌بینی‌های لازم که در رديف بودجه کمک‌های فني و اعتباری به تفكيك سنوات مورد نياز به انجام می‌رساند از طريق گشايش اعتبار اسنادی به سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در قالب تشکیل شركت پروژه و انعقاد قراردادهای مشارکت بخش عمومی- خصوصیPPP تا سقف یک‌سوم مبلغ برآوردی براي ساخت، در چارچوب مدل مالی قابل‌قبول و توافق شده كمك مالي اعطاء كند.
۵. پرداخت حق دسترسی خطوط موجود در پروژه‌های دوخطه
به‌منظور توجیه‌پذیر نمودن پروژه‌های زیربنائی و احداث خطوط جدید ریلی جهت مشارکت و سرمایه‌گذاری توسط بخش خصوصی، شرکت راه آهندر نظر دارد، بر اساس مدل مالی قابل‌قبول و توافق شده که فی‌مابین سرمایه‌گذار و سرمایه پذیر تهیه می‌گردد نسبت به پرداخت حق دسترسی خط موجود در ازای اجرا و پیشرفت احداث خط جدید به سرمایه‌گذاران بخش زیربنائی اقدام نماید. بدیهی است میزان و دوره پرداخت حق دسترسی به سرمایه‌گذار بسته به حجم سرمایه‌گذاری، دوره بازگشت سرمایه، نرخ بازده داخلی پروژه، محاسبه و تضمین خواهد شد.
۶. پرداخت تسهیلات از محل وجوه اداره شده
شرکت راه آهن از محل انعقاد قراردادهای عاملیت (تفاهم‌نامه) و تودیع وجوه اداره شده نزد بانک‌های عامل می‌تواند معادل ۷۵ درصد مبلغ کل سرمایه‌گذاری‌های در دست انجام جهت خرید ناوگان، ماشین آلات و تجهیزات کارگاه‌های مرتبط ریلی را به سرمایه‌گذاران غیردولتی (با ارائه طرح توجیه فنی، مالی و اقتصادی قابل‌قبول) به‌صورت تسهیلات ریالی با نرخ سود ترجیحی و از طریق بانک‌های عامل پرداخت نماید.
۷. تضمين خريد خدمات كشش
به استناد ماده ۶۷ قانون الحاق موادی به قانون تنظيم بخشی از مقررات مالي دولت مصوب مجلس محترم شوراي اسلامی كه در سال ۱۳۹۳ به دستگاه‌های اجرايی كشور ابلاغ گرديد، شركت راه‌آهن اجازه دارد از محل منابع داخلي خود، خريد خدمات نيروی كشش لكوموتيوهای جديد و بازسازی‌شده كه توسط بخش غیردولتی وارد شبكه ريلی كشور می‌گردند به مدت توافق شده و به ميزان ريالي درصدی از عملكرد روزانه يك دستگاه لكوموتيو معادل باری در طول دوره بهره‌برداری و با درصد ضريب آماده بكاری موردقبول راه‌آهن و بر مبنای تعرفه ابلاغی ساليانه هیئت‌مدیره راه‌آهن تضمين نمايد.
۸. خريد خدمات ماشین‌آلات ريلی مكانيزه
به استناد بندهای ۹ و ۱۴ ماده ۸ آیین‌نامه اجرايي سهم بهينه بخش‌های دولتي و غیردولتی در فعالیتهای راه و راه‌آهن شركت راه‌آهن مصوب هيئت محترم وزيران به منظور حمایت از سرمایه‌گذاری در خريد خدمات ماشین‌آلات ريلي مكانيزه، نسبت به خرید تضمینی خدمات تعميرات و نگهداری خطوط شبکه اقدام می‌نماید. در این مدل يك محدوده يا يك ناحیه از خطوط ريلی بنا به شرايط سرمایه‌گذاری انجام‌شده برای مدت معين و با نرخ تضمینی به سرمایه‌گذار واگذار می‌گردد.
۹. پرداخت تسهیلات از محل منابع صندوق توسعه ملی
بر اساس قوانين بودجه سنواتي به صندوق توسعه ملی اجازه داده‌شده است نسبت به اعطای تسهیلات ارزی به سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و یا تعاونی برای طرح‌های توسعه‌ای موارد مختلف حمل‌ونقل درون و برون‌شهری بدون انتقال مالکیت و با معرفی وزارت راه و شهرسازی و تضمین سازمان‌ها و شرکت‌های تابعه و ذی‌ربط این وزارتخانه در قبال اخذ حق دسترسی تا استهلاک اصل سرمایه و سود آن از استفاده‌کنندگان اقدام کند. سرمایه‌گذاران با تهیه طرح توجیهی و معرفی راه آهن به صندوق توسعه ملی امکان استفاده از این تسهیلات را خواهند داشت. به‌منظور بازپرداخت تسهیلات ارزی دریافتی بخش غیردولتی از منابع صندوق توسعه ملی، بانک مرکزی موظف است بر اساس درخواست بانک عامل طرف قرارداد با صندوق یادشده طبق جدول بازپرداخت ارزی تسهیلات مذکور، شرایط لازم برای تبدیل ریال به ارز با نرخ رسمی مبادله‌ای مورد معامله را فراهم نموده و پس از دریافت مبلغ ریالی هر قسط، معادل ارزی آن را به‌حساب صندوق توسعه ملی نزد خود منظور نماید.
۱۰. مشاركت در احداث خطوط فرعی
به استناد ماده ۸ قانون توسعه حمل‌ونقل عمومي و مديريت مصرف سوخت مصوب مجلس محترم شوراي اسلامی و آیین‌نامه قانون احداث خطوط صنعتی و تجاری درصورتی‌که سرمایه‌گذار براي احداث خطوط فرعي، نسبت به تأمین هزینه تملک اراضی زيرساخت و ابنيه خطوط ريلي به نقطه اتصال اقدام نمايد، راه‌آهن با در نظر گرفتن ميزان بار پیش‌بینی‌شده‌ی مسير، هزینه‌های روسازی، علائم، تأسيسات و ابنيه فنی را از محل منابع داخلي و عمومی تأمين می‌نماید.
۱۱. تضمين شركتی
به استناد ماده ۶۷ قانون الحاق موادي به قانون تنظيم بخشي از مقررات مالي دولت مصوب مجلس محترم شوراي اسلامی كه در سال ۱۳۹۳ به دستگاه‌های اجرايي كشور ابلاغ گرديد، به شركت راه آهن اجازه داده‌شده است تا از محل منابع داخلي خود نسبت به تضمین اصل و سود تسهیلات مربوط به سرمایه‌گذاری بخش‌های غیردولتی اقدام نماید. بر این اساس راه آهن برای سرمایه‌گذاران بخش غیردولتی در خريد ناوگان جديد از طریق اخذ تسهیلات از منابع تأمین‌کننده مالی داخلی و خارجی و در صورت درخواست، نسبت به صدور تضمین شرکتی در جهت پوشش اقساط پرداختی اقدام می‌نماید.
۱۲. معافیت‌های مالياتي
به استناد ماده ۵۲ قانون برنامه ششم توسعه به‌منظور تقویت اقتصاد حمل‌ونقل ریلی و ترغیب سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در این زمینه و تسریع و تسهیل اجرای طرح‌ها (پروژه‌ها) و افزایش رضایتمندی و اقبال عمومی از خدمات ارائه‌شده در این نوع حمل‌ونقل:
الف- سرمایه‌گذاری بخش غیردولتی در احداث و بهره‌برداری از حمل‌ونقل ریلی درون‌شهری و برون‌شهری مانند سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته تلقی شده و مشمول کلیه قوانین و مقررات مرتبط با سرمایه‌گذاری در مناطق کمتر توسعه‌یافته خواهد بود.
ب- مالیات بر ارزش‌افزوده خدمات حمل‌ونقل ریلی علاوه بر معافیت‌های مذکور در بند ۱۲ ماده ۱۲ قانون مالیات بر ارزش‌افزوده با نرخ صفر محاسبه خواهد شد.
منبع: دفتر سرمایه گذاری و اقتصاد حمل ونقل