حملونقل هوایی از امور زیربنایی و یكی از اجزای مهم چرخه تولید و مصرف به شمار می‌رود و مواردی از جمله امنیت، سرعت و رعایت حداقل زمان سبب توجه به حملونقل هوایی شده‌است كه در هر منطقه و كشوری جنبه استراتژیك دارد.
جایگاه و نقش حملونقل در ابعاد مختلف اقتصادی، سیاسی و اجتماعی جوامع امروزی بر كسی پوشیده نیست و امروزه حملونقل را به عنوان یكی از پایه‌های اساسی توسعه متوازن و پایدار كشورها می‌دانند و آن را نیروی محركه موتور توسعه تعبیر می‌كنند.
از ویژگی‌های مهم اقتصادی حملونقل هوایی، تاثیرگذاری آن بر صنایع دیگر از جمله گردشگری است. بهره‌وری این حوزه به تصمیم‌گیری مدیران ارشد در خصوص حمایت از این صنعت و هماهنگی فعالیت بخش‌های مختلف این صنعت، ارتباط دارد.
به عنوان مثال كشور تركیه در سال ۲۰۱۰ با نگاه استراتژیك و جامع به چهار مقوله اقتصاد، گردشگری، دیپلماسی و صنعت هوایی به عنوان قطب گردشگری مورد توجه قرار گرفت و برنامه‌ریزی جهت جذب حداقل ۴۵ میلیون گردشگر را در سال ۲۰۱۹ در دستور كار خود قرار داد كه با احتساب ایجاد یك فرصت شغلی به ازای هر ۱۰ گردشگر، منجر به ایجاد شغل برای چهار میلیون و ۵۰۰ هزار نفر در این كشور گردید.
این برنامه استراتژیک ابعاد مختلفی دارد كه از جمله می‌توان تعامل متقابل صنعت هوایی این كشور با صنعت توریسم و گردشگری و سیاستگذاری خارجی كشور تركیه را مورد توجه قرار داد، به گونه‌ای كه تركیه جهت جذب گردشگر و همچنین جهت جذب مسافرین شركتهای هواپیمایی كشورهای منطقه، فرودگاه استانبول را به عنوان هاب در منطقه معرفی كرده و به اتباع كشورهای ایران، امارات، قطر، عمان، عربستان، گرجستان، ارمنستان، روسیه، كویت، آذربایجان و بسیاری از كشورهای اروپایی و آسیایی جهت استفاده از ناوگان هوایی این كشور برای پرواز به پنج قاره جهان و همچنین اقامت كوتاه‌مدت در كشور تركیه، اجازه ورود بدون اخذ ویزا داده است.
همین عامل در كنار سایر عوامل سبب شد تا تركیه در سال ۲۰۱۸، ۳۹ ميليون و ۵۰۰ هزار گردشگر جذب کند كه نسبت به سال ۲۰۱۷ از رشد حدود ۲۲ درصد برخوردار بود. در ادامه همین روند رو به رشد، ترک‌ها برنامه جذب ۴۵ میلیون گردشگر در سال ۲۰۱۹ را دستور کار قرار دادند.
تعداد گردشگران ایرانی در سال ۲۰۱۷ که با استفاده از ناوگان هوایی به ترکیه سفر کردند، یک میلیون و ۵۲۵ هزار نفر (۷۳۷ هزار نفر ایرلاینهای تركیه و ۷۸۸ هزار نفر ایرلاینهای ایرانی) و در سال ۲۰۱۸، یک میلیون و ۴۵۷ هزار نفر(۶۹۱ هزار نفر ایرلاینهای تركیه و ۷۶۵ هزار نفر ایرلاینهای ایرانی) بوده است كه بخشی از این تعداد شامل استفاده كنندگان از ایرلاینهای تركیه جهت مقاصد بعدی و بخش دیگر شامل گردشگران و فعالان اقتصادی است.
موارد ذكر شده در خصوص تركیه، نمونه‌ای از استراتژی و برنامه هماهنگ سازمان‌های مختلف در این كشور جهت توسعه گردشگری و توریسم، صنعت هوایی و به تبع آن اقتصاد این كشور است. لذا به نظر می‌رسد باز شدن مرزهای هوایی كشور برای ایرلاینهای خارجی، منافع خطوط هوایی داخلی را با توجه به اینكه تحریم‌های سختی را نیز تجربه می‌كنند، به خطر می‌اندازد و نكته حائز اهمیت اینكه اغلب این كشورها از جمله تركیه، برخی كشورهای حاشیه خلیج فارس و برخی كشورهای اروپایی به بهانه تحریم از ارائه سوخت به ایرلاینهای داخلی طفره رفته و این مورد در كنار شرایط تحریم قطعات، رقابت را برای ایرلاینهای داخلی در مقابل رقبای خارجی سخت‌تر می‌كند،در حالی كه همه این ایرلاینهای خارجی به سادگی در همه فرودگاه‌های كشورمان سوخت دریافت می‌كنند.
با توجه به شرایط ذكر شده ضروری است؛ دستگاه دیپلماسی به همراه سازمان هواپیمایی كشوری و سایر سازمان‌های مرتبط، منافع ملی ایرلاینهای داخلی در مقابل سایر رقبای خارجی را با همراهی و هماهنگی یكدیگر دنبال كنند و طرحی جامع و یكپارچه برای رهایی حملونقل هوایی كشور از وضعیت كنونی داشته باشند چرا كه تداوم این صنعت نیاز به حمایت و هماهنگی همه جانبه مدیران و دستگاه‌های مختلف مرتبط با این صنعت برای مقابله با تحریم‌ها و رقابت در برابر رقبای خارجی فعال در بازار ایران دارد.
از سوی دیگر ایجاد هماهنگی میان شركتهای هوایی داخلی توسط انجمن شركتهای هواپیمایی با همكاری سازمان‌ها و شركتهای مرتبط برای تنظیم میزان تقاضای مسافر با تعداد پرواز برقرار شده در مسیر‌ها جهت تنظیم میزان تقاضای مسافر با تعداد پرواز برقرار شده در مسیر‌های مختلف داخلی و خارجی برای جلوگیری از عدم تداخل پروازها و رقابت ناصحیح ایرلاینهای داخلی سبب استفاده بهینه از ناوگان موجود و ارائه خدمات مناسب‌تر به مردم عزیز كشورمان در گسترش شبكه و تنوع ساعت پرواز موثر است.
سعید بیانی
*معاون هوانوردی اداره كل ارزیابی‌های اقتصادی و بهره‌وری حملونقل وزارت راه و شهرسازی