در دنیای كنونی، هوشمندسازی به کمک صنایع مختلف آمده و آن‌ها را متحول کرده است. هوانوردی از جمله صنایعی است که به فناوری‌های هوشمند و پیشرفته برای ارتقاء خود نیاز دارد. صنعت هوایی كشور ما نیز با وجود تحریم‌ها از قافله هوشمندسازی عقب نمانده و به گفته سیاوش امیر مكری، مدیرعامل شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی كشور، گام‌های خوبی در این زمینه برداشته شده است
سیاوش امیر مكری در گفت‌وگویی تفصیلی با خبرنگار پایگاه خبری وزارت راه و شهرسازی به سوالاتی درباره هوشمندسازی صنعت هوایی كشور، توسعه پایدار در حمل و نقل هوایی، هوانوردی عمومی و تحولات اخیر شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در زمینه‌های مختلف پاسخ گفته و رویكردها و چشم‌اندازهای صنعت هوایی كشور را مرور کرده است. متن کامل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید؛
امروزه هوشمندسازی در صنایع حرف اول را می‌زند و كشورها به سرعت به سمت هوشمندسازی می‌روند. صنعت هوایی نیز از این قاعده مستثنی نیست و شاهدیم كه در كشورهای پیشرفته هواپیماها و خدمات فرودگاهی رقابت شدیدی برای استفاده هر چه بیشتر از سیستم‌های هوشمند دارند. در كشور ما نیز صنعت هوایی به دلیل جایگاه راهبردی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است اما تحریم‌ها همواره موانعی بر سر راه توسعه این صنعت ایجاد کرده اند. با وجود تحریم‌ها صنعت هوایی كشور تا چه اندازه موفق شده است در مسیر این هوشمندسازی گام بردارد؟
شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در چارچوب وظایفش در حوزه عملیات فرودگاهی، مدیریت و اداره فرودگاه‌های كشور و در حوزه عملیات هوانوردی، ارائه سرویس‌ها و خدمات ناوبری هوایی را بر عهده دارد و در هر دو بخش در زمینه استفاده از تكنولوژی‌های روز دنیا و نیز استفاده از تجهیزات پیشرفته هوشمند در مجموعه فرودگاه‌ها و عملیات هوانوردی اقدام‌هایی را انجام داده‌اند.
با توجه به این كه مهم‌ترین هدف ما درحوزه عملیات هوانوردی ارتقاء ایمنی و سلامت پروازهاست، استفاده و بهره‌گیری از تجهیزات به‌روز و پیشرفته و هوشمند در زمینه ناوبری، ارتباطی و نظارتی (سیستم‌های رادار) در اولویت كاری قراردارد. خوشبختانه در سال‌های گذشته به صورت گسترده و پس از برجام موفق شدیم بخشی از نیازها و تجهیزات هوانوردی را از منابع خارجی تامین كنیم. این تجهیزات عمدتا شامل دستگاه‌های نظارتی (رادارهای پیشرفته) هستند كه دو دستگاه آن در دو سال گذشته درفرودگاه بندرعباس و ایستگاه هوانوردی كوشك‌بزم تهران به بهره‌برداری رسید.
علاوه بر این سیستم‌های كمك ناوبری ILS وDME ،DVORDME و تجهیزات ارتباط رادیویی مربوط به ایستگاه‌های هوانوردی و سیستم های سوئیچینگ نیز در تعدادی فرودگاه‌ها نصب شده یا در حال نصب است.
با توجه به این كه ارتقاء سرویس‌ها و خدمات به مسافران یكی از اهداف راهبردی شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی كشوری ایران به شمار می‌رود؛ استفاده از تجهیزات سرویس‌ها و خدماتی كه در داخل ترمینال‌ها به مسافران داده می‌شود اعم از سامانه ها و تجهیزات انتقال بار، مسافر، سیستم‌های پذیرش مسافر و ارائه خدمات ترمینالی از جمله ارائه سرویس های اینترنت وایرلس و سامانه هوشمند اطلاعات پرواز(FIDS)در فرودگاه‌ها در دستور كار قرارگرفته است.
با وجود اقدامات مذکور، برای دستیابی به فرودگاه هوشمند نیازمند اقدامت بیشتری بوده و اکنون این اقدامات نظیر ارتقای سامانه های موجود و برنامه ریزی برای استقرار سامانه های مدیریت جریان مسافر، فرودگاه های هوشمند برای مدیریت بهتر انرژی و سامانه های نظارت تصویری هوشمند در دست مطالعه است. علاوه بر این، با توجه به گستردگی فعالیت شركت‌های دانش‌بنیان و با استفاده از توانمندی های این شركت‌ها در حال برنامه‌ریزی برای به‌كارگیری سیستم‌هایی هستیم كه بتوانیم زمان ورود و خروج مسافر از فرودگاه‌ها را به حداقل رسانده و نوع و كیفیت خدمات را ارتقاء دهیم.
اكنون کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه به سمت مدیریت پایدار حمل‌ونقل حركت می‌كنند. این امر در صنعت هوایی نیز مورد توجه قرار گرفته است. شركت فرودگاه‌ها چه برنامه‌هایی برای توسعه حمل ونقل پایدار در صنعت هوایی دارد؟
یكی از مباحث توسعه پایدار در دنیا، دستیابی كشورها و مردم به شرایط مطلوب برای زندگی است. یكی از زیرساخت‌های مورد نیاز برای ایجاد توسعه پایدار، زیرساخت‌های مربوط به بخش حمل و نقل است و زیرمجموعه حمل و نقل، زیرساخت‌های مربوط به بخش هوانوردی و فرودگاهی قرار دارد كه جزو مهم‌ترین زیرساخت‌های ایجاد توسعه پایدار تعریف شده است.
شرکت در حال حاضر در ۵۳ نقطه از كشور اعم از مراكز استان، شهرها و شهرستان‌ها زیرساخت‌های فرودگاهی داشته و این زیرساخت‌ها طی سال‌های گذشته ایجاد شده است. ظرفیت‌هایی كه در فرودگاه‌های كشور وجود دارد زمینه بهره‌برداری از این زیرساخت‌ها را برای توسعه پایدار در مناطق فراهم می‌كند. قطعا دسترسی سریع، آسان و مطمئن برای فعالان بخش اقتصادی و اشخاصی كه درحوزه‌های بهداشت، درمان و آموزش فعالیت دارند، این انگیزه را ایجاد می‌كند تا بتوانند با استفاده از مسیرهای هوایی به مناطق مورد نظر تردد كنند و از این طریق می‌توانیم در توسعه پایدار مناطق محروم تاثیرگذار باشیم.
در سال‌های گذشته ابنیه فرودگاهی چه تغییراتی كرده است؟
در دو سال گذشته پروژه‌هایی در فرودگاه‌های كشور در حوزه زیرساخت‌های فرودگاهی داشته‌ایم. بر این اساس طی سال‌های ۹۷ و ۹۸ مساحت زیرساخت‌های ترمینالی ایجادشده ۳۳ هزار و ۴۳۳ متر مربع بوده كه به بهره‌برداری رسیده است و در حال حاضر ۸۷ هزارو ۶۰۰ متر مربع پروژه در دست ساخت داریم. علاوه بر این طی این مدت در فرودگاه‌های كشور ۸۱ هزار و ۳۲۰ متر مربع فضای «اپرون» احداث یا بهسازی شده و در حال بهره‌برداری است.
همچنین در این حوزه بیش از ۳۲۵ هزار مترمربع پروژه در حال اجرا و ساخت داریم. در حوزه سطوح پروازی، باند و عوامل پروازی نیز در دو سال گذشته ۷۵۷ هزار متر مربع احداث بازسازی و بهسازی داشته‌ایم و اكنون بیش از یك میلیون و ۴۴۵ متر مربع پروژه دردست احداث است. همچنین در این مدت تعداد ساختمان‌های جانبی مورد نیاز یك فرودگاه برای ارائه خدمات مانند آتش‌نشانی و اورژانس و سایر بخش‌های مختلف كه الزاما باید در فرودگاه حضور داشته باشند، افزایش‌یافته و ۲۰ هزار و ۷۵۰ متر مربع ساختمان احداث و به بهره‌برداری رسیده و بیش از ۵۳ هزار متر مربع ساختمان در دست ساخت است.
این اقدام‌ها چه تاثیری بر ظرفیت پذیرش مسافر در فرودگاه‌ها داشته است؟
فعالیت‌های انجام‌شده منجر به افزایش ظرفیت بیش از شش میلیون مسافر در ترمینال‌ها شده و با تکمیل پروژه‌های در دست اقدام، ظرفیت پذیرش بیش از ۱۴.۵ میلیون مسافر در فرودگاه‌های كشور فراهم خواهد شد.
اكنون حدود ۵۳ فرودگاه در مالكیت شركت فرودگاه‌ها قرار دارد؛ از این تعداد چند فرودگاه سودده بوده و چه تعداد زیان‌ده هستند؟
بدون در نظر گرفتن فرودگاه امام خمینی(ره) كه اكنون به شكل مستقل فعالیت می‌كند، فرودگاه مهرآباد و مشهد جزو فرودگاه‌های سودده به شمار می‌روند. بدین معنا كه هم پاسخگوی هزینه‌های جاری خود هستند و هم می‌توانند بخشی از هزینه‌های مربوط به توسعه و بهسازی را تامین كنند. اگر به فرودگاه‌های كشور به عنوان یك زیرساخت با آثار جانبی مترتب با فعالیت‌شان در مناطق مختلف و تاثیرات اقتصادی كه بر مناطق می‌گذارند، نگاه كنیم، این فرودگاه‌ها برای مناطق توجیه اقتصادی خواهند داشت و نه برای شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران.
اكنون حدود ۳۵ درصد ظرفیت فرودگاه‌های كشور مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و برای این كه بتوانیم از تمام ظرفیت‌های موجود در فرودگاه‌های كشور استفاده كنیم، تصمیم به فعال‌سازی هوانوردی عمومی گرفتیم. هوانوردی عمومی به‌عنوان یكی از چهار ركن صنعت هوانوردی دنیا مطرح است اما سهم كشور ما از این حوزه بعد از انقلاب كاهش بسیار یافت و در حال حاضر نیاز به فعال شدن این بخش در هوانوردی كشور احساس می‌شود و برنامه‌ریزی‌های خوبی در این زمینه انجام شده است. ما به‌عنوان شركت فرودگاه‌ها و ناوبری ایران برای فعال كردن عملیات حوزه هوانوردی عمومی در وهله اول برای فرودگاه‌هایی كه كمتر عملیات پروازی دارند، تخفیفات و تسهیلات خوبی در نظر گرفته‌ایم. در حال حاضر فعالان حوزه‌های آموزش هوانوردی از این امر بهره‌مند شده‌اند.
درگام بعدی فعال‌سازی ایرتاكسی‌ها را در دستور كار داریم؛ چنانچه ایرتاكسی در كشور فعال شود، باعث توسعه حمل و نقل هوایی و ارتباط بیشتر در شبكه فرودگاهی شده که این موضوع منجر به افزایش عملیاتی فرودگاه‌ها و نیز توسعه فعالیت‌های اقتصادی در مناطق مختلف خواهد انجامید.
پیش‌بینی می‌كنید هوانوردی عمومی بیشتر دركدام شهرها مورد استقبال قرارگیرد؟
با توجه به رویكرد هوانوردی عمومی كه شامل پروازهای اختصاصی، آموزش هوانوردی و خلبانی، خدمات اورژانس، پست، حمل بار، نقشه‌برداری هوایی و نیز زنجیره‌های تامین هوانوردی عمومی، در بخش های تعمیرات، نگهداری و غیره می‌شود، همه فرودگاه‌ها می‌توانند مورد تقاضای هوانوردی عمومی باشند.
اخباری مبنی بر افزایش مسیرهای پروازی عنوان می‌شود. آمار دقیقی از افزایش مسیرهای پروازی دارید؟
در كل كشور ۱۴۳ راه هوایی وجود دارد كه طول این راه‌های هوایی به حدود ۹۵ هزار كیلومتر می‌رسد. در چهار سال گذشته با ایجاد راه‌های هوایی یك‌طرفه و موازی موفق شدیم بخشی از مسیرهای عبوری كشور را از حوزه خلیج فارس به شمال غرب كشور متصل كنیم. در این مدت سه راه هوایی جدید ایجاد شده است كه تاثیر خوبی در جذب پروازهای عبوری از این مسیر و فضای پروازی كشور ایجاد كرده است.
در راه‌اندازی مسیرهای پروازی جدید، آیا مناطق پرواز ممنوع هم كاهش داشته‌اند یا خیر؟
در كشور بیش از ۲۸۰ منطقه محدودیت پرواز وجود دارد كه ما را مجبور می‌كند در تعیین مسیرهای هوایی با توجه به این مناطق، مسیرها را تنطیم كنیم. طی سال‌های گذشته مذاكراتی با حوزه نیروهای مسلح انجام شد و تلاش بر این است تعداد مناطق محدودیت پرواز كاهش یابد كه این موضوع در دست پیگیری است. تعداد مناطق دارای محدودیت پرواز هم‌اكنون در كشور ما بیش از كشورهای همسایه است و این موضوع باعث می‌شود طول مسیرهای هوایی برای پروازهای داخلی و خارجی زیاد باشد.
قرار بود به دلیل رقابت با كشورهای همسایه، یكسری تسهیلات برای پروازهای عبوری در نظر گرفته شود. آیا دراین خصوص اقدام خاصی انجام شده است؟
عوارض عبوری كه از هواپیماهای داخلی و خارجی اخذ می‌شود به استناد « آیین‌نامه اجرایی ماده ۶۳ قانون وصول برخی درآمدهای دولت»، برمبنای یك فرمول ریاضی محاسبه می‌شود. میزان این عوارض، از یكسری ضریب ثابت دلاری ضرب در طول مسیر ضرب در وزن هواپیما به دست می‌آید. با توجه به این‌كه مسیرهای هوایی ما تا حدودی طولانی‌تر است، برای پروازها عبوری به دلیل طول مسیر و مصرف سوخت در مقایسه با مسیر سایر کشورهایی که با نرخ ثابت هزینه‌های ارائه سرویس های هوانوردی را دریافت می‌کنند، به صرفه نیست كه از این مسیر استفاده كنند. بنابراین به منظور جذب پروازهای عبوری در آیین‌نامه جدیدی كه به هیات وزیران پیشنهاد دادیم، اختیاراتی را پیش‌بینی كرده‌ایم كه در صورت تصویب، شركت فرودگاه‌های كشور می‌تواند از طریق بازاریابی و با توجه به تقاضایی كه در ایرلاین‌ها وجود دارد، تخفیف‌ها و پكیج‌هایی برای شركت‌های هواپیمایی كه پروازهای بیشتری را در منطقه دارند در نظر بگیرد. در این صورت به هدف جذب پروازهای بیشتر به فضای كشور دست یابیم.
در مجموع بزرگترین دستاورد شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی كشور طی چند سال اخیر را چه می‌دانید؟
به باور من بزرگترین دستاورد چند سال اخیر، اتكا به تخصص و توان متخصصان داخلی شركت فرودگاه‌ها بوده است. علی‌رغم محدودیت‌های بسیار زیادی كه تحریم‌گران در حوزه تامین نیازها و تجهیزاتی كه مستقیما با ایمنی و سلامت پرواز مسافران در ارتباط است ایجاد كرده‌اند؛ توانسته‌ایم علاوه بر تامین تجهیزات مورد نیاز خود از نظر نگهداری، نصب، راه‌اندازی و راهبری این تجهیزات كه عمری از آن‌ها گذشته است نیز موفق عمل كنیم. تجهیزاتی كه اگر می‌خواستیم بر اساس استانداردها كار كنیم باید آن‌ها را جایگزین می‌كردیم. اكنون نیز از نظر نصب و راه‌اندازی تجهیزات خریداری‌شده مشكلی نداریم و این كار توسط متخصصان داخلی انجام می‌شود. این خوداتكایی كه در داخل حوزه هوانوردی ایجادشده یكی از دستاوردهای بزرگ ماست.
اكنون توان ما در تامین نیازها و تجهیزات در حوزه عملیات هوانوردی و فرودگاهی ساخت داخل به جایی رسیده است كه واردات تجهیزات حوزه ایمنی و سیستم‌های روشنایی باند را متوقف كرده و در دو ماه گذشته موفق شده‌ایم قرارداد طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی تجهیزاتی از این دست را با شركت‌های داخلی منعقد كنیم. امیدوارم با نصب این تجهیزات نگرانی‌هایی كه در صنعت هوانوردی در این خصوص وجود دارد بر طرف شود.
یکی دیگر از مهم ترین دستاوردهای ما و اثبات توانمندی کنترل ترافیک فضای کشور، ارائه سرویس های ایمن به شرکت های هواپیمایی خارجی در شرایط بحرانی کشورهای همسایه است که طی سال های گذشته مکرر با این شرایط مواجه شده ایم.
شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی كشور چه چشم‌اندازی برای آینده در نظر گرفته است؟
رویكرد ما قاعدتا برگرفته از اهداف راهبردی شركت بوده و هدف این است كه شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران در مدیریت و ارائه خدمات ایمن، امن و اثربخش در دو حوزه فرودگاهی و ناوبری هوایی در توسعه پایدار صنعت هوانوردی در منطقه پیشرو باشد. بنابراین مهم‌ترین هدف، ایمنی در حوزه هوانوردی است و برای دستیابی به این هدف استراتژیك، در نظر داریم بر اساس طرح ملی تامین تجهیز هوانوردی كه سال‌های قبل تنظیم‌شده است، به تقویت حوزه هوانوردی و زیرساخت‌های آن اقدام كنیم .
در حوزه امنیت و ارتقای تسهیلات نیز دو هدف عمده داریم؛ در خصوص امنیت، به دلیل این كه عمده فرودگاه‌های كشور به عنوان مناطق حساس در مناطق جغرافیایی خاصی قرار دارند، توسعه زیرساخت‌های امنیتی شامل دیوارهای حفاظتی و تکمیل سیستم‌های كنترل بار و مسافر و نیز سیستم‌های كنترل مواد مخدر را در دستور کار قرار داده ایم. در این خصوص در دو سال گذشته بیش از ۱۲۱ دستگاه پیشرفته بازرسی، بار و مسافر را نصب و راه‌اندازی کرده‌ایم.
علاوه بر این، برای كنترل بیشتر فضاهای بیرونی و ترمینال فرودگاه‌ها، نصب دوربین‌های مدار بسته در دستور كار قراردارد. در بخش تسهیلات هم برنامه‌هایی در رابطه با توسعه ترمینال‌ها و توسعه زیرساخت‌های فرودگاه‌های كشور داریم. همچنین نصب و راه‌اندازی تجهیزات ترمینالی كه سرویس‌های بهتری به مسافران ارائه دهد، در دستور كار قراردارد.